पुनवेचे राती खंयच्याय शेतांत गांवचे तरनाटे एकठांय येवन हो नाच करतात. रस्मी फेटो, सोबीत नक्षीकाम आशिल्लो रंगयाळो कुर्तो, ताचेर चकचकीत गोंड्यांचें जाकीट आनी कमराक लुंगी असो नाच करप्यांचो भेस आसता. गळ्यांत माळो, पायांत घागऱ्यो आनी केन्नाकेन्नाय हातांच्या बोटांक लेंसूय बांदतात.
ह्या नाचाक साथ करपाक धोलक्यावांगडा 'अलगोझा' आनी लोखणी चिमट्यांचो जोड हीं वाद्यां वापरतात. हो नाच माचयेर सुरु जातकूच सुरवेक धोल वाजोवपी मदीं उबो रावन ताचे भोंवतणीं, फेर धरुन हेर नर्तक नाचतात. ते मदीं मदीं एक हात कानार दवरुन फुडें येवन परंपरीक लोकगितांतली बोली वा धोल्ल दितात. ह्या वेळार नाचांत मात्सो खंड पडटा, पूण उपरांत नाच आनिकूय नेटान सुरु जाता. कांय वेळार एकाद्रो नाचपी हातांत लांब बडी घेवन नाचता. ते बडयेच्या तोंकार लांकडी शेवणें आसता. नाचप्यां मदीं माथ्यार मडकें घेवन एक नाचपी आसता. ह्या मडक्याचेर आनीक एक नाचपी उबो आसता. ते दोगूय नाचपी तालाचे लयीचेर हात हालयत लेंस नाचयतात. हो लोकांनाच आशिल्ल्यान विंगड विंगड परंपरागत आनी आर्विल्ले आंगविक्षेप करपाची चाल दिशीं दिशीं वाडत आसा. मुळांत हो नाच जरी दादल्यांचो आसलो तरी दादल्-बायलांक भरसून हो नाच सादर करतात.
दरेक भांगडानाच हो गितांत बद्द आसता. नाचांत रंग हाडपाखातीर खूबदां तालवाद्यांचे साथीचेर नाच करतात. ह्या नाचाक स्वतंत्र गायकाची गरज आसना. एक नाचपी फुडें येवन जोशपूर्ण आवाजांत गीत गायता. ह्या गितांत मोग आनी खोस ह्या भावनांवांगडाच खुबदां कश्ट आनी संकश्टां हांचें चित्रण आसता. हो समूहनाच आशिल्ल्यान १० ते २०० मेरेन कितलेय लोक हातूंत वांटो घेवंक शकतात. नाचांत आनिकूय रंग भरचो आनी नाचातल्यांक स्फूर्त मेळची देखून नाचपी नाचता आसतना मदीं मदीं 'हेडिप्पा', बले बले। ओ बले बले।।' अशें आवाज करतात. पळेवपाक हो नाच सादो-सोंपो दिसता, पूण करपाक कठीण आसून शरीर बळिश्ट, तशेंच सुटसुटीत आसचें पडटा.
कों. वि. सं. मं.
भांगरः एक मोव आनी जड धातू. हो धातू हळदुवो आनी चकचकीत आसता. लॅटीन भाशेंत हाका 'औरम' (Aurum) म्हण्टात. ओरोरा (aurora) म्हळ्यार उदेंत. हाचेवयल्यान हें नांव आयलां आसुंये. पुर्विल्ल्या काळांत लोक सैमीक भांगार वापरताले त्या वेळार भांगर विकसीत करपाची पद्दत तयार जावंक नाशिल्ली.
भारत, चीन, मेसोपोटॅमिया आनी इजिप्तांत आनी इ. स. पयलीं धाव्या शेंकड्यासावन भांगर वापरताले. इ. स. पयलीं सात-आठ शेंकड्यांपयलीं ग्रीसांत भांगराचीं नाणीं घोळणुकेंत आशिल्लीं. तेउपरांत इ. स. पयलीं पयलो शेंकडो आरमेनियांत भांगराचीं नाणीं घोळणुकेंत आयलीं.
पाशाणयुगी (Neolithic) भांगराच्यो वस्तू फातरांच्या आयुधांवांगडा उत्खननांनी मेळळ्यात. नांबियांतल्यो (North-east Africa) भांगरा-खणी सगळ्यांत पोरण्यो. कांय न्हंयांचे रेंवेंत भरसल्ले बारीक बारीक भांगराचे कण मेळटात. तांबें आनी शिंशें हांचे मातयेंत (ores) उण्या प्रमाणआंत भांगर मेळटा. तशेंच तें रुपें आनी टेल्यरियम (Tellurium) संयुगांतूय (compound) मेळटा. दर्याच्या उदकांत ०.००१% इतल्या प्रमाणांत भांगर आसता. उदकांतलें भांगर फायदेशीर पद्दतीन काडप अजून शक्य जावंक ना.
दक्षिण आफ्रिका, अमेरिका, कॅनडा, रशिया आनी ऑस्ट्रेलिया हीं भांगर तयार करपी मुखेल राश्ट्रां. भांगराच्या वट्ट उत्पादनांतलें फकत २% भांगर तयार जाता. हातूंतलें ९९.९५% भांगर कर्नाचकांतल्या कोलार भांगराच्या खणींनी तयार जाता. कोलार भांगराच्यो खणी ह्यो कोलार गोल्ड फिल्ड कॉर्पोरोशनाखाला (Kolar Gold Field Corporation), इंग्लंडांतले मेसर्स जॉन हे चलयतात. हे कंपनींत भारत सरकार मुखेल वांटेकार आसा. कर्नाटक सरकाराच्योय भांगराच्यो खणी कोलाराक आसात.
भारतांत बिहार, ओरिसा आनी आसामांत उण्या प्रमाणांत, न्हंयेचे रेंवेंत भांगर मेळटा. थंय भांगर तयार करपाचे ल्हान ल्हान उद्देग आसात.
उत्पादन प्रकियाः १) न्हंयेच्या गाळांतल्यान काडटात त्या भांगराच्यो उत्पादन प्रकिया आसात, त्यो अशो-
अ) निरावन (panning): भांगराच्यो कण आशिल्ली रेंव एका वाटकुळ्या आयदनांत घेवन तातूंत उदक भरतात. हें आयदन चाळणीभाशेन घुंवडायतकच रेंवेचे कण भायर पडटात आनी भांगराचे कण चड आशिल्ल्यान ते आयदनांत उरतात.
ब) हायड्रॉलिक मायनिंग (Hydraulic Mining): १) न्हंयेचे देगेवयले मातयेंत आशिल्लें भांगर हे पद्दतीन काडटात. उदकाची नेटाची धार न्हंयेचे देगेवयले रेंवेंत मारली म्हण्टकच रेंव व्हांवन वचून चर तयार जाता. हे चरीच्या तळाक भांगराचे कण उरतात.
क) प्लेसर मायनिंग (Placer Mining): हातूंत भांगराचे कण आशिल्ली रेंव धातूच्या पोनेळांत (lnclined channel) सोडून भांगर वेगळें काडटात.
२) रेंवेच्या फातरांतल्यान काडटात त्या भांगराच्यो उत्पादन प्रक्रिया अशोः
अ) अमाल्गमेशन प्रकिया (Amalgamation Process): भांगराचे कण आशिल्ले रेंवेचे खडे फोडून बारीक पिठो करतात, हो पिठो
