Jump to content

Page:Konkani Viswakosh Vol3.pdf/356

From Wikisource
This page has not been proofread.

चाळणींतल्यान धुंवन घेतात. हो पिठो धुयतकच उरिल्लें उदक पारो (Mercury) लेपडायल्ल्या (amalgamated) तांब्याच्या पत्र्यावयल्यान सोडटात. पत्र्यावयल्या पाऱ्याक लागून पिठ्यांतलें भांगर पत्र्याचेर 'अमालगम' (amalgam) जावन उरता. भांगराचो हो अमालगम उपरांत खरवडावन काडून लोखणाच्या आयदनांनी सळसळावन गाळटात.

ब)मॅक आर्थर फॉरॅस्ट सायनायड प्रकिया (Mac Arthur Forrest cyanide Process): अमालगमेशन पद्दतीन भांगर काडून उरिल्लो पिठो आनी उण्या प्रमाणांत भांगर आशिल्ली हलकी माती (ore) व्हडले टांकयेंत घालतात. टांकयेच्या पोंदाक बुराक आशिल्ले कॅनवास आसतात. ०.१५% सोडियम सायनायड (Sodium Cyanide) घोळयल्लें उदक टांकयेंत घालून चोवीस वरां दवरतात. उपरांत भांगर जस्ताचो (Zinc), पिठो घालून कुशीक काडटात. हें भांगर निवळावन ताच्यो बिस्कुत्यो करतात.

ह्या दोनूय पद्दतींनी तयार केल्ल्या भांगरांत रुपें (silver), जस्त (zinc) शिंशिं (lead) आसता. तेखातीर पयलीं हें भांगर निवळावन उपरांत ताच्यो बिस्कुत्यो (ingots)करतात.

भांगराची जडाय (specific gravity) १९.३ इतली आसता. भांगर तापयल्यार वा हवेंत दवरल्यार काळें पडना. हायड्रोक्लोरीक आल्म (Hydrochloric Acid) सोडून, हेर खंयच्याय अॅसिडाचो भांगराचेर परिणाम जायना. मात नायट्राक आल्म (Nitric Acid) आनी हायड्रोक्लोरीक आल्म (Hydrochloric Acid) भरसून केल्ल्या आक्वारेजियांत (aquaregia) भांगर विरगळटा.

भांगराची शुध्दताय 'कॅरेट' ह्या मापान मेजतात. शुध्द भांगर (pure gold) २४ कॅरेट आसता. भांगराक निबरसाण हाडपाखातीर तातूंत तांबें भरशितात. देखीक, २२ कॅरेट भांगरांत २२ वाटें वजन भांगर जाल्यार २ वांटे वजन तांबें घालतात.

भांगराचो उपेगः भांगराची मोवसाण आनी चकचकसाण ह्या गुणांकलागून भांगराचो उपेग नाणी आनी वस्ती करपाक खूब आदींसावन जायत आयला. हाचेभायर खंयच्याय धातूचेर लेप काडपाक भांगराचो उपेग करतात. असो लेप काडिल्ल्यान त्या धातूची झीज जायना. देवदेवताचीं मुखीं आनी हेर कला-कुसरीखातीर म्हळ्यार नकली दांत, अक्षरां, प्रतिकां करपाक भांगर वापरतात. सुवर्ण भस्मासारके अवस्थेंतल्या भांगराचो उपेग रंगकामांत जाता.

भारतांतलें उत्पादनः पुर्विल्ल्या काळासावन भारतांत भांगराच्यो खणी विकसीत जाल्ल्यो हें कोलार, हुट्टी, गाडन आनी बिहारांतल्या भांगक्षेत्रांलागसार सांपडिल्ल्या आध्य कांडण, मुसळ वा कुटपाच्या फातरांवयल्यान सिध्द जाता. खणींतल्यान भांगर काडप हो उद्देग इ.स. १०००मेरेन चालू आशिल्लो अशें म्हण्टात. पूण उपरांत कांय कारणांक लागून तो थोडो काळ बंद पडलो. फुडें इकराव्या शेंकड्यांत विजयनगराच्या राजान आनी उपरांत टिपू सुलतान आपल्या काळांत ह्या उद्देगाक पर्थून चालना दिली.

एकुणिसाव्या शेंकड्यांत ब्रिटीश राजवटींत देशांतल्या भांगर खणपाच्या उद्देगाक खूब नेट आयलो. १८०० त विनाद ही भांगरा खण भारतांतली मुखेल आशिल्ली. उपरांत बिहार आनी दक्षिण भारतांत कांय नव्यो खणी बंद पडल्यो. पूण फुडें 'कोलार गोल्ड फिल्ड' सोडल्यार हेर सगळ्यो खणी बंद पडल्यो. कोलार खणी 'मेसर्स जॉन टॅलर अँड सन्स' हे ब्रिटीश अभियांत्रिकी वेवसाय संस्थेन स्थापित केल्ल्यो. १९२०चो कांय तेंप सोडल्यार आयजमेरेन ह्यो खणी क्रियाशील आसात.

उपभोग्य वस्तू म्हूण भारतांत भांगराक चड खप आसा. दर वर्सा भारतांत सुमार ६०० टन भांगराची मागणी आसता असो अदमास आसा. पूण भारतांत दरवर्सा भांगराचें फकत दोन टन इतलेंच उत्पादन जाता. भारतांत उद्देगीक क्षेत्रांत दर वर्सा सुमार ७५० किल इतली भांगराची गरज पडटा. १९९५ त प्रचार माध्यमान प्रसिध्द केल्ले आंकडेवारी प्रमाण भांगर सुमार ७,५०० टन ते १५,००० टन इतलें आसा.

भारतांत कच्चें भांगर काडपाचो मुखेलपणान 'भारत गोल्ड मायन्स ली.' आनी हुट्टी गोल्ड मायन कंपनी ली. ह्यो कंपन्यो करतात. भारत गोल्ड मायन ही कंपनी कर्नाटकांतले कोलार खणींतल्यान तशेंच आंध्र प्रदेशांतल्या 'येप्पामना' आनी चिगार्गुंटा खणीतल्यान भांगर काडटा. जाल्यार हुट्टी गोल्ड मायन ही कंपनी कर्नाटकांतल्या हुट्टी आनी मंगळूर खणींतल्यान कच्चें भांगर काडटा. कोलार खणींतलें भांगर उत्पादन दिसानदीस उणें जायत आसा. हुट्टी खणींतलें वर्सुकी उत्पादन एक टन इतलें आसा. पूण खणीचें आधुनिकीकरण पुराय जाल्याउपरांत हें उत्पागन दर वर्सा ३.५ टन मेरेन वाडटलें असो अदमास आसा. १९९३-९४ वर्सा देशांतल्या सगळ्या खणींतल्यान मेळून १६३९ किल कच्चें भांगर काडप जालें. ताचें मोल ७३.७९ कोटी आसलें. जाल्यार त्याच वर्सा 'हिन्दुस्तान कॉप्पर ली'. हे कंपनीन राजस्थानआनी कर्नाटकांत नव्यो भांगरा खणी खणपाचो वावर हातांत घेतलो.

वित्त मंत्री मनमोहन सिंग हाणें १ मार्च १९९२ त भांगर आयात कायदो अंमलांत हाडून प्रवाशांक परकी देशांतल्यान भांगर हाडपाक मान्यताय दिली. ह्या कायद्याक लागून १९९४ मेरेन प्रवाशांनी आयात केल्लें सगळें भांगर १५९.७ टन इतलें आसलें. त्याच वर्सा भारत सरकारान खास आयात परवानो काडून १८.७ टन भांगर आयात केलें.

देशांत भांगराचो नवे सांठे सोदपाचो वावर चालूच आसा. द जिओलोजीकल सर्वे ऑफ इंडिया आनी मिनरल एक्स्प्लोरेशन कॉर्पेरेशन