विंगड विंगड कारणांक लागून वेपारांत विकास जालो आनी वेपारी वर्गाच्या हातांत धन आयलें. उपरांत वेपाराच्या विस्तारा वांगडाच वस्तूंची पुरवम वाडोवपाची गरज दिसूंक लागली. ह्या गरजांक लागुनूच अठराव्या शेंकड्याच्या दुसऱ्या अर्दांत इंग्लंडांत साबार नव्या यंत्रांचो सोद लागलो. हाचेपरस म्हत्वाची गजालम्हळ्यार ह्या सोदांक लागून नवीं नवीं तंत्रां आपणावन उत्पादनाचो प्रश्न सोडोवपाक मेळटा हो विश्र्वास मनशाच्या मनांत निर्माण जालो.
व्हड व्हड यंत्रांच्या आदारान उत्पादन सुरवात जालेउपरांत ताचे आदीं आशिल्लें अर्थवेवस्थेचें रुप बदलून गेलें. हे पयलीं अस्तित्वांत आशिल्ली अर्थवेवस्था ही सरंजामदारी वा सामंतशायी पद्दतीची आशिल्ली. ते अर्थवेवस्थेंत मुखेल उत्पादन हें शेतकी आशिल्ले. शेतवडीच्या क्षेत्रांत सरंजामशांच्या आनी व्हड जमीनदारांच्या हातांत सत्ता केंद्रीत जाल्ली. उद्देगीक उत्पादन मात मर्यादीत आशिल्लें. तें उत्पादन मुखेल करुन ल्हान, मुळाव्या स्वरुपाच्या यंत्रांच्या आदारान स्वतंत्र वेवसायीक कारागीर करताले. हे कारागीर आपले मालकीचीं साधनां वापरताले. तशेच स्वतंत्र कारागीर म्हणून आपलो वेवसाय चलयताले. ते कोणाचेच गुलाम नाशिल्ले. पूण व्हड कारखाने उबारुन तांच्या आदारान उत्पादनाक सुरवात जाले उपरांत ही शक्यताय उरलिना. हे व्हड कारखाने उबारपाक तांचेकडेन भांडवल नाशिल्लें. स्वतंत्रपणानआपलो वेवसाय चलोवन, ह्या व्ह कारखान्यांकडेन सर्त करपाइतली तांची परिस्थिती नाशिल्ली. हाचें मुखेल कारण म्हळ्यार उत्पादन करतालो तोच म्हाल कारखानदार नितळ आनी सवायआसो निर्माण करतालो. तांच्या वेवसायाक देंवती कळा लागलेउपरांत ते शेतांत काम करपाक लागले वा शारांनी कारखान्यांनी मजूर म्हणून काम करपाक लागले.
यंत्रीक सोदांचो म्हत्वाचो परिणाम म्हळ्यार उत्पादन मळार घडून आयिल्ली उद्देगीक क्रांती. हे क्रांतीक लागून खाजगी भांडवलदारांचो एक वर्ग आस्तित्वांत आयलो. हो वर्ग कारखाने उबे करुन कामगारांक पगार दिवन कामाक लायतालो. वेवसायांत जावपी फायदो वा नुकसाण हांची पुराय जापसालदारकी तांकांच घेवची पडटाली. भांडवलदार लर्गाचो मुखेल हेतू म्हळ्यार चडांत चड फायदो मेळोवपाचो. उद्देगीक क्रांतीचे हे भांडवलदार प्रवर्तक आशिल्ले आनी उद्देगीक क्रांतीक लागून पयलींचे अर्थवेवस्थेपरस चड उत्पादन जावपाक लागलें.
भांडवलशाय अर्थवेवस्थेंत उत्पादनाचीं साधनां ही खाडगी मानकिचीं आसून उत्पादनाविशींचे सगळे निर्णय खाजगी भांडवलदार घेतात. उत्पादनाविशींचे गिरायकांचें इत्सेचो व्हड प्रभाव आसता. गिरायकांक हे अर्थवेवस्थेचो सार्वभौम मानतात. तो आपल्याक जाय आशिल्ल्या वस्तूंची मागणी करता. हे मागणेचो आनी वस्तूंचे पुरवणेचो ताळमेळ जावन बाजारांत ते वस्तूक कितलें मोल मेळपाची शक्यताय आसा, तातूंत आपल्याक कितलो फायदो जातलो, हांचो विचार करुन खाजगी भांडवलदार आपल्या उत्पादनाविशींचे निर्णय घेतात. फायदो हो भांडवलशायेचो कणो आशिल्ल्यान खंयचें उत्पादन केन्ना, खंयचे सुवातेर, कितल्या प्रमाणांत करचें सारकिले सगळे निर्णय भांडवलशायी अर्थवेवस्था फायद्या प्रमाण नदरेमुखार दवरुन करतात.
भांडवलशायेक लागून अर्थीक मळार व्हडा प्रमाणआंत वाड जावपाक लागली. फायदो चड मेळोवपाच्या हेतान भांडवलदार खूब उणो पगार दिताले. सुरवेच्या काळांत सरकाराचें तटस्थ धोरण, मुक्त करारांची तत्त्वां आनी मजूर संघटनांचो अभाव हांकां लागून मजुराच्या हिताचें रक्षण करपाचे खंयचेय गजालींत कसलेच नेम अस्तित्वांत नाशिल्ले. हाका लागून अल्पसंख्य धनीक भांडवलदार वर्ग आनी भौसंख्य सोंशीक कामगार वर्ग हांचेमदी अर्थीक विशमतायेचें व्हड देगण निर्माण जालें. आपल्याक चड फायदो मेळचो म्हणून भांडवलदारांभितर सर्त लागता. हाका लागून जायरात आनी हेर गजालींचेर खूब खर्च रकचो पडटा. पूम हाचें मोल गिरायकाक फारीक करचें पडटा. हे सर्तीक लागून मत्तेदारी निर्माण जाता. भांडवलदार म्हालांचे चडांत चड उत्पादन करता. पूण चड फायदो मेळोवपाक वखविल्ल्यान तो फावो तसो पगार दिना. हाकालागून फवो तशी क्रयशक्ती समाजांत पातळपाक शक्य जायना. हाचो परिणाम म्हळ्यार देशांत उत्पादन जावपी म्हाल देशांत खपना. हाका लागून भांडवलदार भायल्या देशांच्यो बाजारपेठो सोदपाक लागता. तशेंच ताणी दुसऱ्या देशांनी हुकूम बाजारपेठो सुरु केल्यो. मजुरांचें शोशण हो अर्थवेवस्थेचो मुखेल विशय अशें कार्ल माक्स हाणें म्हळां. अशे भांडवलशाय अर्थवेवस्थेंत बरे आनी वायटूय गूण आस्पावल्यात. भांडवलशायेक विरोध करपाखातीर सामयवादाचो उदय जालो. भांडवलशाय मजुरांचें अर्थाक शोशण आनी दैन्यावस्थेंत दवरता असो आळ साम्यवादी लोकांनी केलो. उदरगत जाल्ल्या भांडवलशायी राश्ट्रांनीय अशी परिस्थिती निर्माण जाल्ली.
हालींच्या तेंपार भांडवलशायी अर्थवेवस्थेन आपल्याचेर आशिल्ले साबार दोश पयस करपाचो यत्न केला. खांप्यासमाजवादाक देंवती कळा लागिल्ल्यान सुदारीत भांडवलशाय आनी लोकशाय समाजवाद हांचेमदलें अंतर उणें जावन दोनूय एकामेकांच्या खूब लागीं आयल्यात.
भांडारकर, देवदत्त राकृमष्णः (जल्मः१९ नोव्हेबर १८७५, मरण- ३० मे १९५०, कलकत्ता).
पुर्विल्ल्या भारतीय इतिहासाचो आनी संस्कृतायेचो व्यासंगी संशोधक आनी पुरातत्त्वज्ञ. नामनेचो प्राच्यविद्यापंडीत, डॉ. रामकृष्ण गोपाळ भांडारकर हाचो पूत. १८९६ वर्सा डॅक्कन कॉलेजींतल्यान बी. ए. जातकच ताणें
