नामकरणः आदीम काळांत हिंदुस्थानाक भारतवर्ष अशें म्हण्टाले हें आर्यपुराण प्रशेवरवीं कळटा. वर्ष म्हळ्यार खंडाचो एक वांटो. ह्या नांवा खेरीज भारत देशाक अजनाभवर्ष, हैमवतवर्ष, कामर्मुकसंस्थान, कूर्मसंस्थआन अशींय पुराणीक नांवां आशिल्लीं. अजनाभनर्षाचो अर्थ असो सांगला- विष्णु देवाच्या बोंबलेसावन वयर आयिल्ल्या कमळाचेर हो देश थीर आसा आनी ब्रह्मदेवान ह्या कमळांत घर करुन पयलीं ज्या लोकांक निर्माण केल्ले तेच लोक म्हळ्यार अजनाभ. वायुपुराणांत ह्या देशाचो हैमवतवर्ष असो उल्लेख केला. हैमवतवर्ष म्हळ्यार हिमपर्वतांली वेगळो केल्लो एक खंडाचो वांटो. कार्मकसंस्थान म्हळ्यार धनुश्यासारको आकार आशिल्लें संस्थआन. भारताची आदली भुगोलीक स्थिती पळयल्यार बाण लावन जेन्ना धनुश्य ओडटकच आकार जाता तशी आशिल्ली. कूर्म म्हळ्यार कासव आनी ह्या देशरुपी कासवाचें तोंड उदेंतेक आसून हेर भागांची तुळा कासवाकडेन करुन ताका कासवाचें रुप दिवपाचो यत्न केला (मार्कंडेय पुराण). हाका लागून ह्या देशाक कूर्मसंस्थान अशें म्हळां. उपरांत पुराणांतलीं चडशीं नांवां फाटी पडून भारत वा भारतवर्ष हीं नांवां घोळणुकेंत उरलीं.
ऋग्वेदांत वर्णन केल्ल्याप्रमाण भरत नांवाचो मानववंश वा भरत नांवाचो ऋषभदेवाचो पूत हाचे वयल्यान तशेंच दुश्यंत-शकुंतला हांचो चलो भरत ह्या प्रदेशाचो सम्राट आशिल्लो म्हूण ह्या देशाक भारत नांव पडलें आसुये. ऋषभ हाका शंभर चले आशिल्ले. उपरांत ऋषभान आपल्या व्हड चल्याक म्हळ्यार भरत हाका हैमवत नांवाचो दक्षिणवर्ष दिवन ताचो राज्याभिशेक केलो. उपरांत हैमवतवर्ष भरताच्या नांवान प्रसिद्द जावन हाका भारत नांव मेळ्ळें अशें सांगतात. पूण दुश्यंत-शंकुतला हांचो चलो बरत, हाचेवयल्यान ह्या देशाक 'भारत' हें नांव मेळ्ळें अशें महाभारतांत वर्णन केलां. डॉ. वासुदेवशरण अग्रवाल हाणें 'भारत' नांवाविशीं दोन व्यत्पत्ती सांगल्यात. ऋग्वोद काळांत आर्य लोकांची भरत ह्या नांवाची एक पराक्रमी शाखा आशिल्ली. तांणी बिआस आननी सतलज ह्यो न्हंयो हुंपून ज्या प्रदेशांत आपलो राबितो केल्लो, त्या प्रदेशाक उपरांत 'भरत जनपद' अशें म्हणपाक लागले. अग्रवाल हाचे दुसरे व्युत्पत्ती प्रमाण ऋग्वेद काळांत बरतजनांनी हे भुंयेचेर यज्ञ सगळ्यांत पयलीं पेटयंलो म्हूण ह्या देशाक भारत वा यज्ञाग्नीला भारत अशें म्हण्टाले.
बौध्द ग्रंथांत कांयकडेन भारताक जंबुद्वीप अशें म्हळां. पूण पुराणांतल्या उल्लेखआंवरवीं भारत हो जंबुद्वीप एक वांटो आसून तो णव खंडांत विभागणी गुप्तकाळांत जाल्ली आसूये. भारताची, भारत-पाकिस्तान अशी फाळणी जांवचे पयली ह्या प्रगेशीक हिंदुस्थान अशें म्हण्टाले. हें नांव सिंधु न्हंयेवयल्यान मेळ्ळें. इराणी लोक 'स' चो उच्चार 'ह' असो करताले. अशे रितीन सिंधु न्हंयेचे पलतडीं रावपी लोकांक ते हिंदू म्हण्टाले. पेहलवी भाशेंत एका शिलालेखांत भारतवर्षाचो असो उल्लेख केला. ख्रिस्तापयलीं चवथ्या आनी पांचव्या शेंकड्यांत ग्रीक भीगोलतज्ञांनी सिंधु-हिंदू नांवावयल्यान भारताक 'इंडोस' हें नांव दिलें. वसाहतीच्या काळांत इंडोस नांवावयल्यानूच भारताक इंडिका आनी इंडिया हीं नांवां मेळ्ळीं. प्राचीन चिनी साहित्यांत भारतांचो 'चिन्तू' (देवांचो देश) असो उल्लेख केला. मुसलमानांच्यो घुरयो आयल्याउपरांत तांणी भारताक हिंदुस्थआन अशें नांव दिलें. पूण स्वातंत्र्याउपरांत देशान 'भारत' तशेंच 'इंडिया' हीं नांवां आपणायलीं.
राश्ट्रीय चिन्नः सारनाथ हांगाच्या अशओकस्तंभावयलें सिंहशीर्ष हें भारताचें राश्ट्राय चिन्न आसा.
ह्या राश्ट्रीय चिन्नांतले फकत तान शींव दिश्टी पडटात. सिंहशीर्षांतलो चवथो शींव नदरेक पडना. ह्या राश्ट्रीय चिन्नासकयल 'सत्यमेव जयते' हीं मुंडक-उपनिषदांतलीं उतरां देवनागरी लिपींत काडल्यांत. ह्या चिन्नासकयल मदीं चक्र आसून ह्या चक्राचे उजवे वटेन पाडो आनी दावे वटेन घोडो हांच्यो शिल्पाकृती आसात. हें राश्ट्रीय चिन्न २५ जानेवारी १९५० ह्या दिसा आपणायलें.
राश्ट्रध्वजः सिस्टर निवेदीता हिणें १९०६ त घडयल्लो ध्वज हो हिंदुस्थानाचोसगळ्यांत पयलींचो ध्वज आसा. ह्या ध्वजाचेर वज्राचे (Thounda bolt) चिन्न आनी 'वन्दे मातरम्' हीं उतरां आशिल्लीं.
उपरांत १९३१ त काँग्रेस कमिटीन हिंदुस्थाना खातीर केसरी, धवो आनी पाचव्या रंगाचो ध्वज आपणायलो. ह्या ध्वजाचेर तांणी चरख्याचें चित्र पितरायल्लें. २२ जुलय १९४७ दिसा संविधान समितीन आपणायल्ले ध्वज हो भारताचो राश्ट्रध्वज आसा. भारताचो राश्ट्रध्वज हो तिरंगी आसून ताचो वयलो पटो केंसरी, मदलो धवो आनी सकयलो पाचव्या रंगाचो आसा. मदल्या धव्या पट्याचेर निळ्या रंगाचें २४ आडयो आशिल्लें चक्र आसा.
राश्ट्रगीतः रवींद्रनाथ टागोर हाणें रचिल्लें 'जनगणमन' हें गीत, २४ जानेवारी १९५० दिसा भारतीय संविधान समितीन 'राश्ट्रगीत' म्हूण मानून घेतलें. 'जनगणमन' हें मूळ गीत पांच कडव्यांचें आसून, ताचें पयलें कडवें हें राश्ट्रगीत म्हूण मानतात. स्वातंत्र्य चळवळीवेळार इतिहासीक नामना जोडिल्लें बंकिमचंद्र चटर्जी हाच्या 'वंदे मातरम्' ह्या गीताकूय जनगणमन गीता इतलोच राश्ट्रगीत म्हूण मान आसा, अशें भारताचो पयलो राश्ट्रपती डॉ. राजेंद्र प्रसाद हाणें जाहीर केल्लें.
राश्ट्रभासः देवनागरी हिंदी ही भारतीय संघराज्याची राश्ट्रभास आसा. २६ नोव्हेंबर १९४९ दिसा भारतीय संविधानान, २५ जानेवारी १९६५ मेरेन इंग्लीश भाशेचो राश्ट्रभास म्हूण वापर जातलो आनी
