म्हाझूज काबार जाल्याउपरांत ताणें खिलाफत असहकार आंदोलन सुरु केलें. १९२० त दिल्ली शारांत जाल्ल्या काँग्रेसच्या अधिवेशनांत गांधीजीन असहकार आंदोलनाची कार्यावळ व्यासपिठावयल्यान जाहीर केली. उपरांत नागपूरच्या अधिवेशनांत असहकारीतेच्या आंदोलनाचो थाराव संमत करपाजालो. सरकारी कार्यालयां, न्यायालय आनी सरकारी शिक्षणीक संस्थाकडेन भारतीयांनी सहकार धरलो. ह्या वेळार नामनेचे न्यायाधीश मोतीलाल नेहरु आनी चित्तरंजन दास, हेर न्यायधीश आनी खूब सरकारी कर्मचाऱ्यांनी राजिनामे दिले. सुभाषचंद्र बोस हाणेंय भारतीय सिवील नोकरेचो राजीनामो दिलो. हें आंदोलन सुमार दोन वर्सांमेरेन चालू आशिल्लें. विदेशी वस्तुंचेर बहिश्कार वा तांची होळी पेटोवप, असल्या प्रकारांक नेट आयलो. पूण चौरीचुराचे हिंसक घडणुकेक लागून गांधीजीन आंदोलनाचेर तात्पुरती बंदी घाली. असहकारी आंदोलनाक नेट आयिल्लो आसतनाच गांधीजीन ताचेर बंदी घाली म्हूण काँग्रेसच्या कांय नेत्यांनी तशेंच लोकांनीय ताचेर आपलो असंतोश परगटायलो. उपरांत चौरीचुरा हिंसक घटनेची न्यायालयीन चवकशी जाली. तातूंत हे हिंसक घटनेचो असहकार चळवळीकडेन संबंद जोडून तांणी गांधीजीक दोशई थारायलो. मार्च १९२२ त ताका स वर्सांखातीर पुण्याचे एरवडा बंदखणींत दवरलो. उपरांत खिलाफत चळवळूय मंद जाली. १९२४ त गांधीजीची भलायकी इबाडिल्ल्यान ताची बंदखणींतल्यान सुटका केली.
गांधीजीक बंदखणीची ख्यास्त जाल्याउपरांत काँग्रेसच्या नेमस्त पंगडान मुखेलपणान विधायक कार्यावळींचेरुच भर दिलो. पूण चित्तरंजन दास, मोतिलाल नेहरु, न. चि. केळकर हांणी १९२३ त आपल्या कांय सांगात्यांच्या आदारान काँग्रेसीभितरुच 'स्वराज्य पक्षाची' स्थापणूक करुन माँटफोर्ड आयोगान सुचयल्ल्या विधिमंडळांत वचून वावुरपाचें थरयलें. उपरांत विधिमंडळ वेंचणुकेंत यश मेळिल्ल्या समाजवादी पक्षाच्या वांगड्यांनी सरकारी कामांत आडखळ हाडपाचो वावर चालू दवरलो.
हिंदू आनी मुसलमान खिलाफत असहकार आंदोलनावेळारुच एकठांय येवन स्वातंत्र्याखातीर झगडले. पूण उपरांत तांच्यांत सदांच राजकीय आनी धर्मीक प्रस्नावयल्यान मतभेद जावपाक लागले. १९२३ त 'हिंदू महासभा' संस्थेची पुनर्रचणूक जाल्ल्यान धर्मीक वादाक आनीक जल मेळ्ळें.
कशियेंत कम्युनिस्ट राजवट स्थिर जाल्या उपरांत, ते अशीच राज्यक्रांती हेर देशांनी घडोवन हाडपाखातीर थंयच्या तरणाट्यांक आदार करपाक लागले. भारतीय क्रांतिकारकांकूय प्रत्यक्ष वा अप्रत्यक्षपणान रशियेकडच्यान आदार मेळटालो. भारतीय क्रांतिकारकांनी स्वातंत्र्य जोडपाखातीर सशस्त्र क्रांतिकारी मार्ग आपणायल्लो. १९२० ते १९३६ मेरेन तांणी भारतांतल्या वेगवेगळ्या वाठारांनी ब्रिटिशांआड खूब सशस्त्र उठाव केले. कांय सरकारी अधिकाऱ्यांची हत्त्याय केली. हे तांचे डावपेच चडकरुन परदेशांत रचप जाताले. ब्रिटिशांनीय क्रांतिकारकांआड खर पावलां उबारुन साबार क्रांतिकारकांक गोळार चडयले.
ब्रिटीश सरकारान १९२७ त नेमिल्ल्या सायमन आयोगाक लागून जनतेंत परत असंतोश निर्माण जालो. नव्यान आंदोलन सुरु जालें. काँग्रेस, मुस्लिम लीग आनी हेर संस्थांनीय त्या आयोगाचेर बहिश्कार घालो. ह्याच वेळार काँग्रेस वावुरप्यांभितर 'वसाहतीचें स्वराज्य' काय 'पुराय स्वराज्य' ह्या प्रस्नाचेर वाद चलतालो. सुभाषचंद्र बोस आनी हेर कांय तरणाट्यां वावुरप्यांनी काँग्रेसीभितरुय 'इंडियन इंडेपेंडन्स यूथ लीग' ही संस्था स्थापीत करुन सबंद देशआंत पुराय स्वातंत्र्याचो प्रचार केलो. १९२९ त लाहोरांत जाल्ल्या काँग्रेसचो अध्यक्ष म्हूण वेंचून आयलो. ताच्या फुडारपणाखाल काँग्रेसच्या वावुरप्यांनी पुराय स्वातंत्र्याची प्रतिज्ञा केली. उपारंत सायमन आयोगा संदर्भांत १९३०, १९३१ आनी १९३२ त इंग्लंडांत तीन गोलमेज परिशदो जाल्यो. ह्या परिशदांक लागून १९३५ हो कायदो अंमलांत आयलो.
१९ फेब्रुवारी १९३० दिसा काँग्रेस वावुरप्यांची बसका जावन, तांणी गांधीजीच्या फुडारपणाखाला सविनय कायदेभंगाचो थाराव मान्य केलो. उपरांत अहमदाबाद हांगा अखिल भारतीय काँग्रेस समितीची बसका जावन, २१ मार्च १९३० दिसा ह्या आंदोलनाक मान्यताय मेळ्ळी. ह्या दिसा गांधीजीन आपल्या कांय वेंचीक सांगात्या वांगडा 'दांडी यात्रा' सुरु केली. १९३५ च्या कायद्याप्रमाण जाल्ले विधिमंडळाचे वेचणुकेंत काँग्रेसच्या कांय वावुरप्यांनी वांटो घेतिल्लो. हातूंत तांकां घसघशीत यश मेळ्ळें. इकरा मदल्या स प्रांतांनी काँग्रेसचीं विधिमंडळां सत्तेर आयलीं. दुसरें म्हाझूज सुरु जाल्याउपरांत, ब्रिटिशांनी आपल्या वांगडा हिंदुस्थानाकूय झुजांत लोटपाचो यत्न केल्लो. हाका लागून काँग्रेसच्या सगळ्या मंत्रिमंडळांनी ताचो निशेध म्हूण आपले राजीनामे दिले. ह्या काळांत मुस्लिम लीगच्या शिश्टमंडळांन पाकिस्तानचे मागणेची सगळी तयारी करुन दवरिल्ली. हिंदुस्थानांतले मुस्लमान जनतेचो तेंको मेळपाखातीर लीगाचें शिश्टमंडळ काँग्रेसच्या वावुरप्यांचेर सदांच आरोप करपाक लागले. महमद अली जिना हाचेकडेन लिगचें फुडारपण आयल्या उपरांत ताणें मुसलमान धर्मभावना पेटत दवरपाचें धोरण आपणायलें. मुस्लिम राश्ट्रवादाचें समर्थन करपी लिखाण ह्या काळांत व्हडा प्रमाणांत उजवाडाक येवपाक लागलें.
१९३९ त सुभाषचंद्र बोस हाणें काँग्रेस अध्यक्ष पदाचो राजीनामो दिलो. उपरांत ताणें 'फॉर्वड ब्लॉक' ह्या पक्षाची स्थापणूक करुन हिंदुस्थानाक बेगीन स्वातंत्र्य मेळचें म्हूण प्रचार करपाक लागलो. हाका लागून ताका बंदखणीची ख्यास्त जाली. पूण ताच्या घराचेर कडक नदर दवरली. एके राती ताणें गुपितपणान भारताची हद्द सोडली आनी तो जर्मनींत गेलो. जर्मनीच्या आदारान स्वातंत्र्य चळवळ चालू दवरपाखातीर ताणें जर्मन सरकाराकडेन प्रस्ताव दवरलो.
