धर्तरेसंबंदांतली म्हायती दिवपी शास्त्र अशी भूगोलशास्त्राची व्याख्या करुं येता. हातूंत मुखेलपणान भूंयपृश्ठवर्णनाचो आस्पाव जाता.सोंपें पडचें म्हणून हें भूंयपृश्ठवर्णन धर्तरेच्या सैमीक, भुगोलीक तशेंच राजकीय भागांनी वांटणी करुन करतात. भूंयपृश्ठ वर्णनांत प्रदेशांतलीं खडपां वा तळपां ,हवामान, शेतवड संपत्ती-साधनां, येरादारी आनी हेर म्हयतीचो आस्पाव जाता.भूगोलशास्त्राचो दुसरो मुखेल घटक म्हळ्यार मनीस आनी पर्यावरण हांचे तांचे भितर आनी दीसपट्टे बदल रावपी संबंद आनी ह्या संबंदांचें पृथःतरणात्मक विवेचन करप हो आधुनिक भूगोलशास्त्राचो मुखेल हेत.
इतिहासःआदिम काळासावन भुगोलिक धारणाचे उत्पत्तीविशीं मनशआक म्हायती आशिल्ली. वैदिक काळांत भूगोल वैदिक रचणूकेच्या रुपांत मेळटा. ब्रह्मांड, धर्तरी, वायू उदक, उजो, मळब, सूर्य, नखेत्रां तशेंच राशींचें वर्णन वेदांनी, पुराणांनी आनी हेर ग्रंथांनी दिल्लें आसा. बारीकसाणीन पळयल्यार त्या ग्रंथांनी संस्कृतीक तशेंच मानवी भूगोलाची झलक दिसता. भारतांत हेर शास्त्रांवांगडा ज्योतीश,ज्यामिती तशेंच खगोल भूगोलाचोय विकास जाल्लो. म्हाकाव्य काळांत समाजीक, संस्कृतीक तशेंच वायू परिवहन भूगोल हांचोय विकास जाल्लो अशें कळटा.
यूनानच्या दार्शनिकांनी भूगोलाच्या सिध्दांताचेर भासाभास केल्ली. इ.स ६०० वर्सां पयलीं हाणें धर्तरी व्हड थाळयेच्या आकाराची आसा आनी तिका सगळ्या वटांनी ऑसनस न्हंयेन रेवाडिल्लली आसा, अशें म्हणिल्लें. मिलेटसाच्या थेल्स हाणें धर्तरी मंडलाकार आसा. अशें सगळ्यांत पयलीं सांगिल्लें.पायथागोरियन संप्रदायाच्या दार्शनिकांनीय मंडलाकार सिध्दांताचेर भर दिल्लो. एच.एफ टौजर हाणें टेकाटियस(इ.स.प.५००) हाका भूगोलाचो जनक मानिल्लो जाल्यार, ऑरिस्टोटल(इ.स.प.३८४-३२२)हो विज्ञानिक भूगोलाचो जल्मदातो आशिल्लो. ताणें धर्तरी वाटकुळी आसा हें पुराव्यासयत दाखोवन दिल्लें. धर्तरेच्या परिभ्रमणाची कक्षा लांबवर्तुळाकार आसा हें सिध्द करुन विंगड विंगड थळांचे अक्षांश थरयले. अशे रितीन धर्तरे विशींच्या गिन्यानांत भर पडत गेली. अर्वाचीन भूगोलाची बुन्याद मुखेलपणान आदिम काळांतल्या ग्रीक लोकांनीच घाल्ली. धर्तरेचें वाटकुळपण, तिचे ध्रुव, विषुववृत्तां आनी उश्ण कटिबंध ह्यो सगळ्यो गजाली सुरवेक तांणी वळखल्ल्यो. मुखार अक्षवृतां आनी रेखावृतां ह्योय कल्पना तांणीच मांडल्यो. ग्रीक संस्कृतीच्या भरभराटीच्या काळांत काळो दर्या, दक्षिण युरोप, अस्तंत युरोपीय दर्यादेग आनी हेर प्रदेशांची म्हायती नव्या दर्या मार्गांतल्यान आनी विंगड विंगड प्रदेशांनी केल्ल्या ग्रीक वसणुकांक लागून जाली. रोमी साम्राज्याच्या विस्ताराक लागून विंगड विंगड प्रदेशांची वळख जाताली.आफ्रिका खंडाची उत्तर दर्यादेग रोमी लोकांक खबर आशिल्ली.हिप्पालस(इ.स.७९)हाणें अरबांकडच्यान मॉन्सून प्रदेशांत नेमान जावपी ऋतुबदलांविशीं म्हायती मेळयल्ली. उपरांत ताणें त्या वाऱ्यांचो उपेग करुन तांबडो दर्या आनी हिंदुस्थान हांचे मदलो उकत्या दर्यामार्गाचो सोद लायलो. टॉलेमीचो जिऑग्रफिया हो चड म्हत्वाचो ग्रंथ. हातूंत भारतीय व्दीपकल्पाची उदेंत आनी अस्तंत दर्यादेग, तशेंच उत्तर भारतांतल्या म्हत्वाच्या थळांविशीं म्हायती दिल्ली आसा. रोमी साम्राज्याक देंवती कळा लागले उपरांत भुगोलीक गिन्यानांत भर घालपाचें काम कांय तेंप अरब शास्त्राज्ञांनी चालू दवरलें. इस्लाम धर्माचो प्रसार, अरबांचो भारत आनी चीनाकडेन वाडपी वेपार आनी आफ्रिका खंडांतल्या खूब पयसमेरेन आशिल्ल्या भागांकडेन चलिल्लो वेव्हार, हाका लागून साबार अरब शास्त्रज्ञांनी भोंवडेंतले आपले अणभव ग्रंथांच्या रुपांत बरयले.
उत्तर ध्रुविय प्रदेशाचो सोद सुरवेक नॉर्स ह्या दर्यावर्दीव लोकांनी केलो. तातूंत धाव्या शेंकड्यांतलो एरिक द रॅड आनी ताचो चलो एरिकसन लॅव हांचो व्हड वांटो आसा. ग्रीनलँड जुंवो आनी अमेरिका खंड हांचो सोद लावपाचें श्रेय तांकांय वता. मार्को पोलो(१२५४-१३२४)हाणें उदेंतेकडल्या भूगोलिक गिन्यानांत म्हत्वाची भर घातली. इब्न बतुता(१३०४-७८)ह्या अरबी भोंवडेकारान आपल्या पुस्तकांतल्यान अरबस्तान, इराण, हिंदुस्थान, चीन, मलाया, उदेंत आनी अस्तंत आफ्रिकेची दर्यादेग आनी सहारा रेंवट हांची बरी म्हायती दिल्ली आसा. चवदा ते सोळा ह्या शेंकड्यांमदीं आशिया आनी आफ्रिका खंडांतल्या खुश्की मार्गांच्या (land route)सोदाक लागून वेपार आनी येरादारी वाडली.
१४५३त कॉन्स्टँटिनोपल तुर्कांच्या हातांत गेले उपरांत युरोपांतल्यान भारताकडेन येवपाचो खुश्कीचो मार्ग तांणी बंद केलो. युरोप आनी भारत हांचेमदीं जावपी वेपाराचेर वायट परिणाम जावपाक लागलो. हाका लागून दर्या मार्गांतल्यान भारताकडेन येवपाचो मार्ग सोदप गरजेचें आशिल्लें. त्याच तेंपार नौकानयनांत होकायंत्राचो वापर करपाक लागले. ह्या नव्या साहसांत पुर्तुगाल आनी स्पेन मुखार आशिल्ले. पुर्तुगालाचो प्रिन्स हॅन्री द नॅविगेटर हाणें फुडाकार घेतिल्लो. सुरवेक पुर्तुगेजांनी आफ्रिकेच्या दक्षिण तोंकाचो सोद लायलो(१४८८).उपरांत वाश्कु द गामा हो आफ्रिकेक भोंवताडो घालून हिंदुस्थानांत आयलो(१४९८). स्पेनाच्या राजान क्रिस्तोफर कोलंबस ह्या धाडसी नाविकाक अर्थीक आनी हेर आदार दिल्लो.अस्तंतेकडच्यान हिंदुस्थानाकडेन येवपी सार्ग सोदतना तो अज्ञात आशिल्ल्या अमेरिका खंडाच्या उदेंतेकडच्या जुंव्याचेर पावलो(१४९२). उपरांत ताणें अमेरिकेचो सोद लायलो.
सोळाव्या शेंकड्यांत युरोपांतल्यान आशियाक अस्तंतेतल्यान येवपी मार्ग सोदा फाटल्यान क्रिस्तांव धर्माचे प्रसार, नव्या प्रदेशांतल्या साधनसंपतीची आस, साम्राज्यवाद, साहस करपाची जिद्द, गुलामांचो वेपार हांचेसारकीं प्रेरक उद्दिश्टां आशिल्लीं. ह्या यत्नांक लागून स्पेन, पुर्तुगेज, इंग्लीश नाविकांनी उत्तर आनी दक्षिण अमेरिका खंडांतल्या तशेंच आफ्रिकेच्या सागरी दर्यादेगांनी आशिल्ल्या प्रदेशाची खूब म्हायती मेळयली, किरिस्तांव धर्म पातळावपाच्या उद्देशान पोपाकडच्यान स्पेनाक
