वनस्पत आनी मोनजातःभूंयरचणुकेचें वेगळेंपण,चड पावस आनी सदांच पाचवीं रानां हांकां लागून भूतानांक विंगड विंगड प्रकारची वनस्पत आनी मोनजात मेळटा. चड पावशी वाठारांत सदापाचवीं रानां आसात.दोंगरांच्या माथ्यांचेर पायन, स्प्रस, फर, लार्च, ओक, बीच, मॅपल, सायप्रस,जूनिपर ह्या जातींचे रुख आसात.उत्तर भूंतानांत आल्पीय प्रकारची वनस्पत आसा. हांगाच्या चड उंचायेवयल्या वाठारांनी तणांचे प्रदेश आसात.
भूतानांत तण आनी मास खवपी मेृोनजात बरीच आसा. उणे उंचायेच्या रानांनी वाग बिबटे आनी गेंडे ही मोनजात दिश्टी पडटा.दक्षिणेकडच्या रानांनी हत्ती, सांबर, वांस्वेल, बरणां, काळवीट आनी हेर मोनजात खूब प्रमाणांत आसा.
इतिहास आनी राज्यवेवस्थाःभूतानाच्या आदल्या इतिहासाची चडशी म्हायती मेळना. हाचीं कारणांय खूब आसात.सागास म्हायतीवयल्यान हांगाचे राजा तशेंच हेर भूतानी आपल्या शेजारच्या राश्ट्रांचेर आक्रमणां करीत आशिल्ले आनी खूब फावटी सत्तेंत बदल जाल्ल्यान राज्याची स्थिती इबाडली.हांदा जावपी भूंयकांपांक आनी म्हाहुंवारांक लागून राश्ट्रांचे खूब नुकसान जालें तशेंच इतिहासीक पुरावेय नश्ट जाले. हाका लागून भूतानाचो आदलो भारतीय,चीनी आनी ब्रिटीश भोंवडेकारांनी बरयल्ल्या वर्णनाचेर आनी तोंगसा पेनलोपाक सांपडिल्ल्या कांय हातान बरयल्ल्या लिखाणाचेर आदारिल्लो आसा.
इसवी सनापयलीं भूतानाचेर भारतीय राज्यकर्त्यांचो शेक आशिल्लो अशें मानतात.आदलो भोंटांग,भोटांत, भोतान प्रदेशावयल्यान हाका भूतान नांव मेळ्ळें अशें मत आसा. भारतीय पुराणांतल्या कांय उल्लेखांवयल्यान आनी लासेनाच्या मतान तिबेट होच भूतान. भूतानाच्या प्रदेशांत सातव्या शेंकड्यांत भारतीय संस्कृतायेचो व्हड प्रमाणांत प्रसार जालो. राजकीय आनी समाजीक मळांचेर भारतीय प्रभाव चड आशिल्लो.ह्या तेंपार भूतानाचेर कुच बिहाराचो संगलदीप नांवाचो राजा राज्य करतालो. मुखार कामरुप देशाच्या शेकातळा हो प्रदेश आयलो. ६५०च्या सुमाराक राजा भास्करवर्मन हाच्या मरणाउपरांत हो प्रदेश कामरुप देशासावन वेगळो जावन हांगा ल्हान-व्हड अशी साबार राज्यां निर्माण जालीं.आठव्यां शेकड्याच्या मदल्या काळांत नालंदा विद्यापिठांतल्या आचार्य पद्मसंभव हाणें भूतानांतल्या लोकांक बौध्द धर्माचें शिक्षण दिलें. ह्या प्रदेशांक त्या तेंपार मॅान म्हणून वळखताले. त्या काळांत ह्या प्रदेशांत उत्तरेक केखि-खा-रा थाँग राजा राज्य करतालो आनी दक्षिणेक सिंधू प्रदेश ह्या वाठारांत नागुछी हो राजा राज्य करतालो. मुखार नागुछीच्या पुतांनी उत्तरेक तिबेटांतल्या दोरजी-टाँगमेरेन आनी अस्तंतेक सिक्कीमा मेरेन आपल्या राज्याचो विस्तार वाडयलो. दक्षिणेक बारतीय शिमेलागच्या प्रदेशांत राज्यविस्ताराचे यत्न करताना भारताच्या तराई प्रदेशाचेर राज्य करपी नबुदारा नांवाच्या राजाकडेन जाल्ल्या झुजांत नागुछीच्या तालाबेंमर ह्या व्हडल्या पुताक मरण आयलें. ताका लागून ह्या दोनूय राजांभितर दुस्मानकांय वाडत गेली आनी ह्याच तेंपार आचार्य पह्मभवान दोनूय राजांक एकठांय हाडून भारत-भूतान हांचे मदली शीम थरयली. ह्या दोनूय राजांभितर कबलात जावन दोगांयनी एकमेकांचेर केन्नाच आक्रमणां करप ना असो सोपूत घेतलो.हाका लागून मुखार सुमार एक शेंकडो तरी ह्या प्रदेशांत शांतताय आशिल्ली. णवव्या शेंकड्याचे सुरवेक भूतानाचेर तिबेटी लोकांच्यो घुरयो येवपाक लागल्यो. ८६१-९०० ह्या काळांत ल्हव ल्हव भूतान तिबेटी लोकांच्या शेकातळा गेलो.तिबेटाचो बॅान धर्माचो राजा दर्म हाका बौध्द धर्माचो दुस्वास आशिल्ल्यान ताणें भूतानाचेर घुरी घालून हो प्रदेश लुटलो. बाराव्या शेंकड्यांत साबार तिबेटी लामा भूतानांत गेले. तेराव्या शेंकड्यांत ह्या प्रदेशाचेर तिबेटांतल्या डरुक्पा संप्रदायाचे सत्तेची स्थापणूक जाली. लामांनी भूतानाच्या प्रदेशांत बौध्द देवळां आनी विहार उबारले. लामांमदलो शाक्य मुनी हाणें पंदराव्या शेंकड्यांत भूतानांत साबार बौध्द मठ उबारले.
भूतानाच्या प्रदेशांत ल्हान ल्हान राज्यां निर्माण जावन हांगा लामांचो प्रभाव वाडत गेलो. तिबेटांत विगाड विगंड बौध्द पंथांभितर सत्तासर्त चालूच आशिल्ली. हाका लागून हांगाच्या कांय लामांनी दक्षिण बूतान, नेपाळ आनी सिक्कीम ह्या प्रदेशांनी आपली सत्ता वाडोवपाचो यत्न केलो. निमाणेकडेन सतराव्या शेंकड्यांत भूतानांत डरुक्पा सांप्रदायिकांक आपले सत्तेची स्थापणूक करपांत यश आयलें.
कुचविहार आनी भूतान हांचेमदीं खूब काळ संघर्श चालूच आशिल्लो. १७७२त कुचविहाराच्या राजाचो खून जालो तेन्ना देवराजा शीडर हाणें कूचबिहाराचेर घुरी घालून हांगा आपले मर्जेंतलो राजा नेमलो.थळाव्या लोकांनी हे गजालीक विरोध केलो आनी ब्रिटीश ईस्ट इंटिया कंपनीचो आदार मागलो. हाका लागून ब्रिटीशांक भूतानांत रिगपाक निमित मेळ्ळें. कंपनीचो गव्हर्नर जनरल वॅारन हेस्टिंग्स हाणें भूतान आपल्या ताब्यांत घेवन खगेंद्रनारायण हाका भूतानाचे गादयेर बसयलो. २५ एप्रिल १७७४ दिसा भूतानान कंपनी सरकाराकडेन शांततायेती कबलात केली. हे कबलातीक लागून ब्रिटीशांक तिबेटाकडेन वेपार वाडोवपाची संद मेळ्ळी. पूण ही कबलात कूब काळ तिगलीना. १८२६त जेन्ना कंपनीन आसाम घेतलें, तेन्ना शिमे प्रस्नावयल्यान भूतानाचो ब्रिटीश सरकाराकडेन संघर्श सुरु जालो. हो वाद हांगाच सोंपोवचो म्हणून १८४१त ब्रिटीश कंपनीन दुआर प्रदेश आपल्या शेकातळा दवरुन भूतानाक दर वर्सा धा हजार रुपया दिवपाचें मान्य केलें. भूतानाची इबाडिल्ली स्थिती सुदारची म्हणून १८६३त ब्रिटीश सरकारान बंगालचो सचीव अॅशले ईडन हाका भूकानांत धाडलो. पूण तोंगसाच्या गाज्यापालाच्या चेपणाखाला भूतानाच्या धनीपणाचो प्रदेश भूतानाक परत करचो म्हणून देवराजानूच ईडनाकडल्यान बळान कबलात करुन घेतली. ईडन हिंदुस्थानांत परत आयले उपरांत सरकारान ही कबलात मोडून उडोवन
