पद्दत आसा. हांगाच्यो बायलो खांदाकडच्यान पांयांमेरेन किर (झगो) घालतात आनी ताचेर तीं जाकीट घालता. सुती, रस्माचे आनी लोकरीचे अशें विंगड विंगड प्रकाराचे कपडे हे लोक वापरतात. हांगाच्या लोकांक रंगीत कपडे चड आवडटात. आयच्या काळांतल्या विंगड विंगड भेसांचोय तांचेर प्रभाव पडला. ह्या लोकांचें जेवण सादें आसता. शीत आनी सुकें मांस हें भूतानाच्या लोकांचें मुखेल जेवण. धोणूविद्या हो भूतानाचो राश्ट्रीय खेळ. सणा परबेक ह्या खेळांच्यो सर्ती आसतात.
देशांत साक्षरतायेचें प्रमाण साप उणें. फकत पारो देगणांत साक्षरतायेचो कांय प्रमाणांत प्रसार जाला. भूतानांत शिक्षणाची उदरगत जावंक नाशिल्ल्यान हांगा तंत्रज्ञ, दोतोर, शिक्षक, कुशल कामगार साप उण्या प्रमाणांत आसात. दझाँगखा, इंग्नीश, नेपाळी ह्यो भाशा व्हड प्रमाणांत उलयतात. चडशे लोक गांवगिऱ्या वाठारांनी रावतात. खिंपू, पारो, वांगडू, ताँगसा, ताशिगांग, फुंतशॉलिंग ही हांगाचीं मुखेल शारां.
भूदानः स्वातंत्र्या उपरांतच्या काळांतलें एक म्हत्वाचें आनी नामनेचें अर्थीक-नैतिक आंदोलन.महात्मा गांधीचो एक व्हड अनुयायी विनोबा भावे हो ह्या आंदोलनाचो जनक.
महात्मा गांधीच्या मरणा उपरांत ताचो वावर फुडें चालू दवरपाखातीर ताच्या अनुयायांनी सर्वोदय समाज स्थापन करपाचो निर्णय घेतलो. एप्रिल १९५१त हैदराबाद लागसल्ल्या शिवरामपल्ली गांवांत सर्वोदय समाजाचें तिसरें अधिवेशन जालें. ह्या संमेलना उपरांत १५ एप्रिल १९५१ दिसा साम्यवादी दुश्ट प्रवृत्तीच्या चळवळींनी बेजार जाल्ल्या तेलंगणांत शांतीचो संदेश पावोवपाच्या हेतान विनोबा भावेन पदयात्रा सुरु केली. १८ एप्रिल १९५१ दिसा तो नळगंडा जिल्ह्यांतल्या पोचमपल्ली ह्या गांवांत गेलो. थंय ताका मेळूंक आयिल्ल्या हरीजन लोकांची ताणें वासपूस केला. तेन्ना जमीन मेळ्ळ्यार तांचो प्रस्न सुट्टलो अशें कळटकच थंय हजर आशिल्ल्या हेर लोकांमदल्या रेड्डी नांवाच्या एका मनशान शंबर एकर (४०.४६ हॅक्टर) जमीन दिवपाचें थरयलें आनी हांगाच्यान भूदान सुरु जालें. घडणूकेन एक व्हड आंदोलन सुरु जालें आनी शांतीयात्रेचें रुपांतर भूदानयात्रेंत सुरु जालें.
उपरांत वेगवेगळ्या राज्यांतल्यान हेर सर्वोदय वावुरप्यांच्योय पदयात्रा सुरु जाल्यो. मार्च १९६७मेरेन भूदानांत ४२ लाख ७० हजार एकर (१७, २७, ६४२ हॅक्टरांमेरेन ) जमीन मेळिल्ली. तातूंतली सुमार ५०%जमीन बिहारांतल्या लोकांक दिली. मेळिल्ले जमनींतलें १५ लाख एकरांचें वांटप जालां. भूदानांत प्रेमदान , बुध्दिदान , श्रमदान, संपत्तीदान आनी जीवदान अशें पंचदान आंदोलन सुरु जाल्ल्यान, सगळ्यांकूच तातूंत वांटो घेवप शक्य जालें. सोकांमदीं जागृताय करप, जिणेविशींची
तांची नदर बदलप आनी त्या हेतान समाजाची उदरगत करप अशें तत्वगिन्यान विनोबा बावेन सांगलें.
भूंय नाशिल्ल्यांक भूंय दिली म्णजे तांच्यो अडचणी सुटल्यो अशें नाशिल्लें.ती कसपाखातीर लागपी साधनांची तांकां गरज आशिल्ली, शेतीचेर आदारिल्ली तांची जीण घट बुन्यादीचेर उबारपाक ग्रामराज्य स्थापणूक, ग्रामोद्योग आदी कार्यांची गरज उपरासली. देखून सर्वोदय वावुरप्यांनी ह्या कार्याक व्यापक रुप दिवपाचें थरयलें.
भूंय नाशिल्ल्यांची गरज भागोवप हो ह्या आंदोलनांतलो मुखेल हेत नासून ,भुंयेविशीं तेचपरी संपत्तीविसीं लोभ ना करप हो मुखेल हेतू आशिल्लो. शासनमुक्त समाजाची उदरगत जनशक्तीच करुंक शकता म्हणून फकत कायद्यान धनीपण नश्ट करप बरोबर न्हय. ह्या विचारांतल्यानूच ग्रामदानाची कल्पना मुखार आयली. ही कल्पना मूर्त स्वरुपांत हाडपाखातीर जीवदान गरजेचें जालें. हॅलॅम टॅनिसन, श्रीमती डॉरॉथी चेस्टरबोल्स, रॉबर्ट ट्रम्बुल, ताया झिंकिन आदी जायत्या अस्तंत्यांनी ह्या आंदोलनाची तोखणाय केली. पूण विचारीक आनी वेव्हारीक मळावयल्यान ताचे आड हरकतूय घेवप जाली. ह्या आंदोलनान शेतीचो प्रस्न कितलेमेरेन सुट्टलो हो प्रस्न निर्माण जालो. लोकसंख्येच्या मानान पिकाळ जमनीचें प्रमाण उणें आशिल्ल्यान भूंय नाशिल्ल्यांची गरज भागोवप अशक्य जालें.
पांच कोटी एकर भूंय मेळोवपाचे येवजणेक १०% लेगीत यश मेळ्ळेंना. तेचपरी मेळिल्ले भुंयेंतली खूबशी जमीन नापीक वा वादग्रस्त धनीपणाची आशिल्ली अशें कळ्ळें. मेळिल्ले भुंयेंच्या वांटंपाविशीं सर्वमान्य अशी वेवस्था अजुनूय जावंक ना. भूदानांत मेळिल्ले जमनीचें पुनर्वाटप करपाविशीं राज्य सरकाराकडल्यान सगळे तरेचो आदार जाल्लो आसूनूय बेचाळीस लाख एकर जमनींतली पकत एक चवथय जमानचें पुनर्वाट आतांमेरेन जावंक शकलां. वेगवेगळीं राज्य सरकारां आतां भूदानांत मेळिल्ले जमनीच्या वांटपाविशीं कायदे करतात.
भूदानक लागून जमनीचे कुडके करपाचे प्रकार वाडटात. जमीन नाशिल्ल्यांक फकत ती दिली म्हणून तांचे प्रस्न सुटनात. बियाणीं, सारी विकतीं घेवपाखातीर तांकां अर्थीक पालव दिवपाची गरज आसता. देखून भूदान चळवळ ही साम्यवादाचेर उपाय अशें म्हणप समा जावंचें ना. सुरवातीक जरी हे चळवळीन नेट घेतिल्लो आसलो तरी सद्याक क्रियाशील कार्यकर्त्यांचो उमाव आशिल्ल्यान ही चळवळ फाटल्या पंदरा वर्सांसावन थांबल्या.
भूदास पद्दत: मध्ययुगीन युरोपांतल्या सरंजामशायेच्या शेकाखातीर शेतकामत्यांची अवस्था भूदास पद्दत म्हणून वळखतात.
