आशिल्लो. आनी ह्या नेमाचो वापर केल्ल्याच्योय नोंदी मेळटात. सव्या शेंकडयातल्या आर्यभट्टान सगळ्यांत पयलींचें मोल ३.१४१६ इतलें दिल्लें. नामनेचो भारतीय गणिततज्ञ ब्रह्मगुप्ता हाणेंय भूमितींत सोद आनी वावर केला. वाटकुळांत आस्पाविल्ल्या चार कोनी आकाराचें(cyclic quadrilateral) क्षेत्रफळ काडपाचो नेम ब्रह्मगुप्तान दिल्लो आनी आमी अजुनूय तो वापरतात. ब्रह्मगुप्ता फाटल्यान सुमार ५०० वर्सांनी भास्कराचार्य ह्या गणिततज्ञान ब्रह्मगुप्ताच्या वावराचो विस्तार केलो. ताणें बरयल्ल्या सिध्दांत शिरोमणी ह्या पुस्तकांत क्षेत्रफळ घनताय काडपाच्यो रिती आनी नेम तरेतरेच्या आकारांखातीर दिल्ले आसात. तेभायर जैनांचे गणित (इ.स.प.५००), महावीरचार्य गणितसार संग्रह (८९५ इ.स.) ह्या पुस्तकांवरवीं भारतीय भूमितीची उदरगत जाल्या. भूमितीची उदरगत मोलादीक वावर धाले युक्लिड (इ.स.प.३३०-३२०) ह्या गणिततज्ञान केलो. ग्रीक गणिततज्ञांनी विकसीत केल्ली भूमिती तर्कशास्त्रीय आदाराचेर सोंपे रितीन आनी पद्दतशीरपणान बरोवन 'The Elements' हें पुस्तक युक्लिडा उपरांतच्या दोन हजार शेंकडयांमेरेन भूमितीच्या गिन्यानांत व्हडलोसो बदल जालोना वा करपाचो कोणें यत्न केलोना. युक्लिडाची भुमिती ताणें दिल्ल्या सत्-वाक्यांचेर (axioms: statements which are true) आदारिल्ली आसा. १७३३ त इटालियन जेजुईत पाद्री सचिरा (१६६७-१७३९) हाणें युक्लिडीयन भुमिती सावन वयल्या पांवडयाचें पावल मारपाचो यत्न केलो. पूण दोन नवे सिध्दांत दिवन ताणें आपलें काम अदर्यार सोडलें. हातूंतलो एक सिध्दांत घेवन कार्ल फ्रॅड्रिक गॉस (१७७७-१८५५) हाणें जर्मनींत, जोहानन बोलाई (१७९३-१८५६) हाणें हंगेरींत आनी निकोलाव लोबावेस्की (१७९३-१८५६) हाणें रशियेंत एकाच वेळार युक्लिडीयन भूमिती परस वेगळी भूमिती आसा म्हणपाचें सिध्द केलें. ह्या तिगांनीय आपलें काम स्वतंत्रपणान केल्लें. पूण लॉबावेस्कीन आपलें काम १८२९त रशियन भाशेंत छापिल्ल्यान ह्या अ-युक्लिडीयन भूमितीक लॅाबाचेव्हस्की भूमिती,(Lobach- evoki's Geometry)म्हणून नांव पडलें.साचेरीचो दुसरो सिध्दांत येवन बेलट्रामी हाणें दुसरी अयुक्लिडी भूपिती तयार केली. पूण ताचेपयलीं बेनहार्ड रिमान हाणें १८५४त हेच तरेंचें काम केल्लें आशिल्ल्यान हे भूमितीक रिमानयन भूमिती (Riemanian Geomentry)अशें नांव पडलें. ताचे उपरांत हेरमान वोन होलमिल्ट्झ,सोफस ली फेलिक्स क्लेन हांणीय आपापल्योअ-युक्लिडीयन भूमिती तयार केल्यो.
आदीं सांगिल्लेप्रमाण भूमितीचोसगळ्यांत पयलो पांवडो म्हळ्यार ईतिहासा पयलींची भूमिती,जी मनशान उपजत गिन्याना पासून तयार केल्ली.हे भूमितीक उपबोध भूमिती(Subconscious Geomentry)अशें म्हण्टात.ताचे उपरांत सरळ आनी सोंपे रितीन उपेग करुन विज्ञानीक वा प्रोयोगिक भूमिती(scientific and experimental Geomentry)तयार जाली.हे भूमिती वरवीं आकारांक नांवां आनी तांची व्याख्या दिवपाचें काम पुराय जालें.इ.स.प.तीन वा चार शेंकडे ग्रीक लोकांनी तर्कशास्त्राचो पावल घेवन प्रयोगावरवीं मेळयल्या गिन्यानाक पुंजावपाचें काम केलें. हातूंतले सगळ्यांत सोंपे अशे सिध्दांत सिध्द करपाची गरज ना,अशें समजून तांकां सत्-वाक्यां (axioms)म्हणून वेचून काडलीं.ह्या सत्-वाक्यांवरवीं उरिल्ली सगळी भूमिती तयार केली.हे भूमितीक सत्-वाक्यांची भूमिती(axiomatic Geomentry)अशें नांव पडलें.
हे पुडले उदरगती सगळी सुवात (space) बिंदूंचो संच(set of points) अशें धरुन जाली. हांगा दर एका बिंदूंची सुवात दोन आंकड्यांवरवीं जांकां निर्देशांक (Co-ordinates) म्हण्टात. ते प्रमाण थरयल्ली आसता. हे दोन निर्देशांक, हेो बिंदू दोन पयलींच थरयल्ल्या, एकामेकांक ९० अंशांच्या कोनान मेलपी ओळींपसून कितलो पयस आसा तें दाखयता. हातूंतलो पयलो निर्देशांक आडवे ओळी सावन आनी दुसरो उबे ओळीसावन आशिल्ली सुवात दाखयता. ह्या विचारावरवीं भूमितींतले कितलेशेच कठीण अशे प्रस्न, सोंपे रितीन सोडयलो. हांगा बीजगणिताचोय वापर केलो. ह्या फांट्याक विश्लेशक भूमिती(Analytical Geomentry) अशें नांव पडलें.
भूमितीची पूर्वतयारी म्हळ्यार कलनशास्त्राचो(calculus)वापर करुन तयारी जाल्लीdifferential Geometry ह्या फांट्यावरवीं वेगवेगळ्या Curves and surfacesचे गूणधर्म शिकूंक मेळटात.हाचे फुडें vectors and tensors वापरुन तयार जाल्ली वॅक्टर भूमिती आमकां पळोवक मेळटां हाचे उपरांत वयर सांगिल्ल्यो अ-युक्लिडीय भूमिती तयार जाल्यो.फॅसिक्स क्लेन हाणें भूमितीचे मुळावे विचार हे transformationचे आनी transformation बगर बदल जायनात ते जावन आसात अशें सांगलें.हाचे पसून आमकां भूमितीचो आठवो पांवडो म्हळ्यार Transformation भूमिती मेळ्ळी. हे भूमितीचे projective Geometry आनी Topologyअशें दोन फांटेजाले. सुरवेक Projective Geometry हो युक्लिडी बूमितीचोच एक भाग अशें मानताले.पूण नेलोवस,पापस,जिरार्ड देसारगस,पास्कल सारकिल्या गणिततज्ञांच्या वावराक लागून Projective Geometry हो एक स्वतंत्र फांटो जावंक पावलो.Topology हे विसाव्या शेंकड्यांतले भूमितींत भूमितीच्या विचारांक अमूर्त स्वरुप मेळटा.ह्या विचारांची सुरवात फ्रांसेझ गणिततज्ञ आंरी पोनकारे हाणें केली.पोनकारेचें उरिल्लें काम स्मॅल,स्टलिग्जस,झीमन,प्रेडमन हांणी केलें. Topology शिकपाखातीर बीजगणितांचो उपेग केल्ल्यान बीजगणितीय Topologyचो जल्म जालो.आयज बीजगणितीय Topologyह्या फांट्यांत उपाट संशोधन चललां.भूमितीचे उदरगतींतलो निमाणो पांवडो म्हळ्यार
