शिवनिंदा करपी पांचवें मस्तक कापलें आनी काशीक वचून पापमुक्ती मेळयली. आनी थंय ताणें ब्रह्याचें मस्तक दवरलें अशी आथ्यायिका आसा. त्या जाग्यार कपाल मोचन तीर्थ ह्या कालिकापुराणाच्या मतान पार्वतीच्या शापान महाकाल हो गण भैरवाच्या रुपान जल्मलो. भैरवाचें वर्णन अशेःगळ्यांत नराचे तकलेच्यो माळो, हातांत तकली घेतिल्लो, आंगाचेर हतयाचें कातडें, सोरपाचे अलंकार, बारा हात-तातूंत तरसाद, बाण, त्रिशूळ, दोरी हीं आयुधां, पांच मुखां महाराष्ट्रांत ताच्यो मुर्ती नागड्यो आनी ओरिसांतल्यो मुर्ती विश्र्वपद्माचेर उब्यो आसात. राजस्थानांत दरेका गांवांत शमी झाडासकयल ताच्यो मुर्ती आसात.
पंजाबांत हाका मरणाक भिवोवपी देव मानतात. भैरव सुण्यावांगडा आसता आनी ताचेर स्वार जावन रावता म्हणून ताका श्र्वाश्र्व म्हण्टात. तो शैव देवळांचो व्दारपाल आनी शक्तिपिठांचो संरक्षक. दुस्मानाचो नाश करपाखातीर ताका आव्हान करतात.शेतकार लोक रोंपाच्या आनी कापणेच्या वेळार ताची पुजा करतात. ताका लागून भूतबादा, सर्पदंश आदींचो प्रभाव नश्ट जाता, अशें मानतात.ताचें वास्तव्य मसंडेंत आशिल्ल्या कारणान राजस्थानांतले भोपे ताची मसंडेंत प्रार्थना करुन भीक मागपाक वतात. ताच्या देवळांत चलयांक वचूंक दिनात. ताचे कृपेन भुरगें जल्मल्यार राजस्थानांतले लोक बैरुदान, भैरुबख्श अशें ताका नांव दवरतात. ताका राग आयल्यार तो भुरग्यांच्यो मानो मुरगळायता अशी समजूत आसा.
शैव आगमना प्रमाण वट्ट ६४ भैरवांचे आठ वर्ग आसून त्या वर्गांच्या आठ मुखेल्यांक आष्टभैरव म्हण्टात. तंत्रग्रथा प्रमाण ६४ भैरव हे ६४ योगिनींचे स्वामी आसतात. अष्टभैरवां मदल्या कालभैरवाक काशीचो कोतवाल, पापभक्षण, आमर्दक, काळराज अशीं नांवां आसात. उज्जैनालागच्या भैरवगडार ताचें देवूळ आसा. मार्गशीर्ष वद्य अश्टम ही काल भैरवाश्टम म्हण्टात. आश्र्विन, कार्तिक, भाद्रपद वद्य अश्टमीक कालाश्टमी हें व्रत करतात.
नेपाळांतले नेवार लोक वीरभद्राचें रुप आशिल्ल्या पाचली भैरवाची पुजा करतात. दक्षिण भारतातल्या शैवदेवळाची राखणे देवता आशिल्ल्या क्षेत्रपालाक महाभैरव म्हण्टात. राजस्थानांत भूतपिशाच्यांक ताब्यांत दवरपी काळो आनी गोरो अशे दोन भैरव आसात. माघ म्हयन्यांत ताचो लोकोत्सव आसतचा, मुसलमान लोक यतिभैरवाची उपासना करतात. भैरव नांव धारण करपी भैरव पुराण, भैरव तम्य हे ग्रंथ मेळटात.
भैरव-२:( जल्मः १४१०, मरणः १४६०) तेलुगू भाशेचो एक कवी आनी वैय्याकरण श्री रंगमहात्म्यमु, रत्नशास्त्रमु आनी कविराज गजापुशल हे तीन ग्रंथ ताणें रचल्यात. श्रीरंग महात्म्यमु हें काव्य पांच आश्र्वासांमदीं विभागलां. तातूंत खूबशा तिर्थांचीं महात्म्यां वर्णिल्यांत. रत्नशास्त्रमु ग्रंथांत नवरत्नांचीं लक्षणां सांगल्यात आनी तिसऱ्या ग्रंथांत पिंगलशास्त्रा संबंदीं सांगलां.
भैरव-३: हिदुस्थानी सांगितांतलो एक राग. हाचे आरोहावरोह सातय स्वरांनी जातात. हाचो वादी स्वर धैवत आसून संवादी स्वर ऋषभ आसा.
भैरवीःहिदुस्थानी संगीत पद्दतींतलो एक म्हत्वाचो राग. ह्या थाटाचें मुखेल खाशेलपण म्हळ्यार तातूंतले सातूय स्वर कोमल आसतात. वादी स्वर धैवत आनी संवादी स्वर गंधार आसा.
हो राग गावपाचो वेळ दिसाचो दुसरो प्रहर. भैरवी उपरांत खंयच्याच हेर रागाक रंगत येना. तेखातीर गायनाची माफील भैरवी गावन सोंपोवपाची चाल आसा. पं.भातखंडे हाचें रागवर्गीकरण पद्दती प्रमाण ह्या थाटांत भैरवी, सिंधभैरवी, मालकंस, चंद्रकंस, बिलासखानी तोडी, मोरवी, भूपाल तोडी, उतरी गुणकाली, बसंत मुखारी हांचो आस्पाव जाता.
भैरवी रागांत धृपद रचना खूब आसात.तेच भाशेन ठुमऱ्यो, सुगम रचनाय आसात.
भोंवरोः भोंवरो हें उतर भ्रमरक(गुंगुल्लो) ह्या संस्कृत उतरावयल्यान आयलां. पुर्विल्ल्या ग्रीक-रोमन काळांतूय भोंवऱ्याचो उल्लेख मेळटा. युरोपांत चवदाव्या शेंकड्या उपरांत भोंवऱ्याचो वापर केल्ले उल्लेख मेळटात. चीन, जपान ह्या देशांवीय पुर्विल्ल्या काळासावन भोंवरो लोकप्रिय आसा.
भोंवरे हे साग, शिसवी वा आंबो ह्या झाडांपसून तशेंच प्लास्टीक वा पत्र्याचेय करतात.
भोंवरे दोन तरांचे आसतात. एक सादो आनी दुसरो जंगी भोंवरो. साद्या भोवऱ्याचो आकार शंखाभाशेन आसता. हो भोंवरो वयर मोटो आनी सकयल बारीक आसता. भोंवऱ्याचे सकयले वटेनच्या तोंकाक लोखणाचो एक ल्हानसो खिळो मारिल्लो आसता. ताका आरी म्हण्टात. आरीसावन वयर, दोरी गुठलायत भोंवरो एके विशिश्ट तरेन जमनीर उडयलो म्हण्टकच तो घुंवपाक लागता. भोंवऱ्याक गुठलायिल्ली दोरी सुटची न्हय म्हणून ताका खांची केल्ल्यो आसतात. आरीभाशेनूच भोंवऱ्याच्या माथ्यार एक बोंड केल्लें आसता. ताका मोगरी म्हण्टात.
