मोगरीसावन खांचीमेरेन भोंवऱ्याक तरातरांचे रंग लायतात. ह्या साद्या भोंवऱ्यान तरातरांचे खेळ खेळटात. भोंवऱ्याच्या घुंवपाक नाद म्हण्टात.
जंगी भोंवऱ्याक मदीं दुदयाभाशेन ल्हान गोल आसता. गोलाचेर दांडी आनी दांडयेर कचें आसता. गोला सकयल ल्हान निमुळटो भाग आसता.होच भाग जमनीर घुंवता. दांडयेर गुठलायिल्ली दोरी सुटची न्हय म्हणून दांडयेक खांची केल्ल्यो आसतात. ह्या भोंवऱ्याचो मदलो भाग वाटकुळो पोकळ आसता. ताका लागून भोंवरो घुंवतना भितरल्यान आवाज येता. भोंवरो जितलो पोकळ तितलो आवाज व्हड येता. जंगी भोंवऱ्यातूय खूब प्रकार आसतात.
आर, भोंवऱ्याचो सकयलो भाग आनी माथ्यावयलो भाग हांचो समतोल सादल्यार भोंवरो संथ गतीन आनी चड वेळ घुंवूंक शकता. भोंवरो उरफाटो म्हळ्यार दांडये वटेन घुंवडायलो जाल्यार ताका गौळण म्हण्टात. ह्याच प्रकारांत तो घुंवतना ताची गती उणी जावन तो सरकटूंक लागलो जाल्यार ताका सारवणें म्हण्टात.
भोंवरो आरीचेर घुंवनासतना आडवो जावन निमुळट्या भागावयल्यान घुंवत गेल्यार ताका कत्तर खावप आनी तो उरफाटो मोगरी वयल्यान घुंवत लागल्यार ताका ढफणा अशें म्हण्टात.
पुर्विल्ल्या मराठी वाङ्मयांत भोंवऱ्याच्या खेळाचेर खूब रुपकां आसात. तातूंतलेंच एकनाथाचें एक रुपक अशें-
खेळ भोंवरा गे बाई भोंवरो | राधिकेच्या नवरा||धु|| माझ्या भोंवऱ्याची अरी| मप्तपाताळे त्यावरी| फिरे गरगरा|| भोंवरा बनला निर्गुणीं| त्यावन चंद्र सुर्य दोनी| जाळी शंकर गवर|| एका जनार्दनी खेळिया| भोंवरा खेळून पाहे चेलिया | नाद देतो हरिहरा||
भोई-1 एक जात. महाराष्ट्र, गुजरात, कारवार, आंध्र प्रदेश ह्या राज्यांनी भोई लोकांचो वसती आसा. मेणे, पालखेक खांद लावप हो ह्या लोकांचो वेवसाय आशिल्लो. ताका लागून हो वेवसाय करपी हेर जातींतल्या लोकांक लेगीत भोई हें नांव पडलें. कांय म्हार आनी कहार लोक आपणाक भोई समजतात. भोई लोक नुस्तेंमारीचोय वेवसाय केल्ल्यान तांकां कांय खेपे कोळी अशेंय म्हण्टात. जातिविवेक ह्या ग्रंथांत भोयांक पौष्टिक अशेंय म्हळां. ब्राह्मण बापूय आनी पराशर आवय हांची ती संतत आशिल्ल्याचें ह्या ग्रंथांत म्हळां.
प्रदेशाप्रमाण भोयांचे भेद अशे आसात-१)मराठा, २)खानदेशी, ३)कर्नाटकांतले, ४)कानडांतले आनी ५)गुजराती.
मराठा भोईः हे लोक महाराष्ट्रांत रावतात. पुण्यांतल्या भोई लोकांमदीं खुद्द, वराधी आनी कडू अशे तीन भेद आसात. ठाणें जिल्ह्यांतल्या भोयांचे खोर आनी गोडे अशे भेद आसात. मराठा भोई लोक मराठी भास उलयतात. हे लोक महादेव, विठोबा आनी मारुती ह्या देवांक भजतात. जेजुरीचो खंडोबा, तुळजापूरची भवानी, बहिरोबा आनी म्हसोबा हीं तांचीं कुलदैवतां आसात. कानफाटे गोसावी हे तांचे धर्मीक गुरु. मंत्रतंत्र, जादूटोणो आनी भुतांखेतांचेर तांचो विस्वास आसा.भुतांखेतांची पिडा ना करपाक ते देवऋषींक आपयतात.
भोकरे, चव्हाण, घोलप, घुमे, कांबळे, जाधव, मुसळे, शिंदे हीं तांचीं आडनांवां. एकाच आडनांवांत लग्नां जायनात. चलयेक कोणूच पालक नासल्यार वा बापूय गरीब आसल्यार जातपंचायत वर्गणी एकठांय करुन तिचें योग्य चल्या वांगडा लग्न करतात. लगनाच्या चार-पांच दीस पयलीं न्हवऱ्या- व्हंकलेक आपापल्या घरा हळद लायतात. व्हंकले वटेनचें तशेंच न्हवऱ्या वटेनचें एक एक दांपत्य, आपापलें देवक, देवळांतच वचून मारुतीच्या फुड्यांत विडो दवरता आनी देवक धव्या वस्त्रान धांपून माथ्यार दवरुन घरा हाडटात. उपरांत तें देवक लग्नमाटवाच्या पयल्या खांब्याक बांदतात.
सांजवेळा न्हवरो वाजत-गाजत व्हंकलेचो लग्न जावंक नाशिल्लो भाव घोड्यार बसून येता. ताचेर वाटेंत लोक कांदे मारतात. तो येवन न्हवऱ्याक नवे कपडे दिवन बाशींग बांदता आनी ताका घेवन घरा येता. मंगलाश्टकां, कन्यादान जाता. दुसऱ्या दिसा न्हवऱ्याची सगळी मंडळी शिधो घेवन व्हंकलेगेर वता आनी न्हवऱ्यालो बापूय व्हंकलेक नवीं वस्त्रां आनी वस्ती दिता.
भुरगें जल्मतकच पांचव्या दिसा दाराकडेन कोळशाच्यो सात ओळी मारतात. सांजवेळां पांच लग्न जाल्ल्या दादल्यांक जेवपाक आपयतात. नुस्तेंमारीचें जाळें बाळंतिणीचे बाज्जे भोंवतणीं पातळटात.ताका लागून भुतांखेतांपसून राखण मेळटा अशी ह्या लोकांची समजूत
