भोळे, केशवरावः(जल्मः २३ मे १८९६, अमरावती, महाराष्ट्र, मरणः९ नोव्हेंबर १९७७, पुणें). नामनेचो संगीत समिक्षक आनी संगीत दिगदर्शक ताचीं आवय-बापूय संगिताची शौकीन आशिल्लीं.बापूय वामनराव सतार वाजयतालो.
आवय लेगीत बरी गायताली असो उल्लेख केशवरावान आपल्या एका लेखांत केला. केशवरावाचो जल्म जावचे पयलींच ताच्या बापायक मरण आयलें. पूण घरांतल्या संगिताच्या वातावरणाक लागून केशवरावाक संगिताची गोडी लागली. भुरगेपणा सावन, नामनेच्या गायक गायिकांच्या गायनाच्यो ग्रामोफोन रिकॉर्डी आयकुपाचो ताकाछंद लागलो.
त्या काळांतली नामनेची गावपी गोहरजान हिच्यो रिकॉर्डी आयकून शास्त्रीय गायनाची ताणें वळख करुन घेतली. ती ताची मनस्वी गुरु थरली. तशेंच, बाई जोहराबाई हिचे राग, तराणे ताणें आत्मसात केले. दोतोरकीचे शिक्षण धेवपाचे तयारेन मुबंय गेल्लो केशवराव, संगीत रचनाकार, गावपी आनी संगीत समिक्षक म्हणून गाजलो. त्याच सुमाराक गोंयची धूव दुर्गाबाय केळेकार(ज्योस्तना भोळे) हिचेकडेन ताचें लग्न जालें. ह्यात काळांत नाट्य-मन्वन्तर हे नाटक कंपनीच्या आंधळ्याची शाळा, ह्या नाटकाक केशवरावान संगीत दिलें. ताका बालगंधर्व, मंजी खाँ हांचे सारक्या खांप्या गायकांचो सहवास मेळून ताची संगीत जीण समृध्द जाली.तशेंच ताचो व्हडलो भाव नाटककार वासुदेव भोळे हाचेंय मोलादीक मार्गदर्शन ताका मेळ्ळें. मौफिली कशो आयरुंच्यो, खंयच्या रागा उपरांत खंयचो राग गंगता, गावप्याचो उच्चार अर्थपुर्ण आनी स्पश्ट आसचो ह्यो बारीकसाणी ताच्या भावान ताका शिकयल्यो. विष्णू दिगंबर पलुस्कर हाच्या गायनान तो प्रभावीत जालो. १९३३ वर्सा केशवराव, प्रभात फिल्म कंपनीचो संगीत दिग्दर्शक जालो. अमृतमंथन, संत तुकाराम, कुंकू, संत ज्ञानेश्र्वर, चंद्रसेना, माझा मुलगा, पाहू रे किती वाट, संत सखू, ह्या फिल्मांक ताणें संगीत दिलां.तो आपूण बरीं भावगितां म्हण्टालो. उपरांत ताणें आकाशवाणीच्या मुंबय आनी पुणें केंद्रांचेर संगीत निर्देशक म्हणून काम केलें.
एकल व्य ह्या टोपण नांवान ताणें वसुंधरा ह्या सातोळ्यांत आभिजात गायक गायिकांविशीं लेख बरयले.हेच लेख उपरांत आजचे प्रसिध्द गायक(१९३३) ह्या पुस्तकांत संग्रहीत जाल्यात. ह्याच पुस्तकाची फुडें संगिताचे मानकरी(१९४९) ही नवी आवृती आयली. उपरांत ताणें शुध्दसारंग ह्या टोपण नांवनूय लिखाण केलें. ताणें बरयल्लीं पुस्तकां अशीं आसात- आवाजाची दुनिया (१९४८), अस्ताई (१९६२), वसंतकाकाची पत्रे (१९६४), माझे संगीत (१९६४), अंतरा (१९६७), जे आठवते ते(१९७२).
-रमेश सखाराम बरवे
भोळे, ज्योत्स्नाः(जल्मः१९१४, बांदोडें).लग्नापयलींचें नांव दुर्गाकेळेकार. घरांत गायनाची परंपरा आसिल्ल्यान तिका गायनाची
सुरवाती सावनूच आवड आशिल्ली. गोड ताळ्याची जल्मजात देगणी तिका मेळिल्ली. व्हडल्यो दोग भयणी केंसर आनी गिरीजा गायन शिकताल्यो. तांकां गायनतपस्वी पं. वझेबुवा घराकडेन येवन शिकयतालो. तांची शिकवण चलतना धाकदुलें दुर्गा तें तल्लीन जावन आयकतालें, तांचें अनुकरण करतालें. फुडाराक संगीत शिकपाचो ध्यास घेवन दुर्गामुंबय गेलें. थंय उस्ताद खादिम हुसेन खाँ, महमद बशीर खाँ, धम्मन खाँ, इनायत हुसेन खाँ आनी हेरांकडेन शास्Sय संगिताचे धडे घेतले. फुडें खाजगी रेडिओचेर गायनाच्यो कार्यावळी केल्यो. थंय नामनेचे नाटक, सिनेमाचे संगीत दिग्दर्शक केशवराव भोळे हाचेकडेन संबंद आयलो. भावगीत-नाट्य गितांत रस कसो भरचो हे विशीं केशवरावा कडल्यान तिका मार्गदर्शन मेळ्ळें. ताची ती शिश्या जालीं. उपरांत तीं लग्न जालीं आनी दुर्गा केळेकर, ज्योत्स्ना केशवराव बोळे जाली. नाट्यमन्वंतर नाट्यनिकेतन ह्या संस्थांतल्यान तिणें रंगमाचयेर पावल दवरलें. केशवरावाच्या मार्गदर्शनान आनी सहवासान संगीत मळावयलीं सोंपणां तिणें हुपलीं आनी मराठी संगीत नाटक माचयेवयली ती व्हड गायिका, अभिनेत्री जाली. आंधळ्याची शाळा, कुलवधू हींय नाटकां तिणें आपल्या अभिनय आनी संगिताच्या बळग्यार गाजयलीं. बोला अमृतबोला, क्षण आला भाग्याचा, येईल कांरे असा काळ दिव्यातेचा हीं तिचीं पदां बरीच गाजलीं. हो नंदालो पोर बाये भोवच मस्तखोर हें कोंकणी पदूय बरेंच गाजलें. ते ते गिताच्यो भावना ते ते सुरावटींत उक्ती करपाची तिची तांक अप्रुपाची. स्वरवंदना हें तिचें आत्मचरित्रात्मक पुस्तक उजवाडा आयलां. तशेंच तिणें आपल्या धुवांक बरयिल्ल्या पत्रांचो झेलो पुस्तक रुपान अंतरीच्या खुणा ह्या नांवान हालींच उजवाडायला. ६४व्या नाट्य संमेलनाची ती अध्यक्षा आशिल्ली.
