हांगा किल्लो बांदपाक पगवानगी दिल्ली. १५२६ व्रसा पुर्तुगेजांनी हें शार घेवन १५४७त तें वसाड करुन उडयलें. १५५५ वर्सा तें परतून उबारलें, पूण ताचे उपरांत परतून लासलें. अरबी वेपाऱ्यांक मंगलोरांत वेपार करपाक बंदी घाल्ल्यान १६९५ वर्सा अरबांनीय मंगलोर लासलें. १७६३ वर्सा हैदर अलीन मंगलोर घेवन थंय गोदी आनी दारुगुळो कारखान्याची उबारणी केली. १७६८त हें ब्रिटिशांनी घेतलें आनी १७९१ वर्सा सोडलें. १७९४ वर्सा टिपू सुलतानान मंगलोर जिकलें, पूण १७९९ वर्सा ब्रिटिशांनी तें परतून घेतलें. कूर्ग बंडाच्या काळांत (१८३७) मंगलोरांत घुशिल्ल्या बडखोरांनी ब्रिटिशांच्या शासकीय कार्यालयांक उजो घालो.
ह्या शारांत माड-,सुपारेचीं कुळागरां आसात. १९७१ वर्सा सावन डेरेबेल, कंकनडी, सोमेश्र्वर आनी उल्लाल ह्या नगरांचो आस्पाव मंगलोरांत केलो आनी मंगलोर हें एक उद्देगिक, वेपारी आनी शैक्षणिक केंद्र जालें. १८९६ वर्सा हांगा नगरपालिकेची स्थापणूक जाली.
मंगलोरचे अस्तंतेक लोखण आनी मँगनीजचे साठे आसात. हांगाचे मंगलोरी नळे,(सूलचे नळे)खूब प्रसिध्द आसात. ते भायर हातमाग आनी सुती कपड्या उद्देग, मातयेचीं आयदनां काफी, काजू, जहाजनिर्मिती, नुस्त्याचो धंदो हांकांलागून मंगलोर शाराक खूब नामना मेळ्ळ्या. उल्लाल हें उपनगर तयार कपडे आनी काथ्याच्या वस्तूंखातीर खूब नामनेक पावलां. दर्यामार्ग,रस्ते, रेल्वे मार्ग आनी हवाई मार्गावरवीं मंगलोर शाराचो संबंद देशांतल्या हेर शारांकडेन जोडला.
१९८० वर्सा हांगा बायल शिक्षणाचेर भर दिवपी एक मंगलोर विद्यापीठ सुरु जालें. शाराचे मदीं आशिल्ले बावटा गुड्डा हे दोंगुल्लेर पोरनें दीपगृह आसून १९०० वर्सा हांगा कोंकणी भाशेचो खुबूच प्रभाव दिसता. तशेंच हांगा चार किल्ले, देवळां,मठ,चर्च,मशिदी, मैदानां,उद्यानां आसात. हांगा ल्हान-व्हड खूब उदकाचीं कुंडां आनी एक ल्हानसो धबधबो तशेंच णव तळीं आसात.
मंगळ(Mars):सूर्य गिरावळींतलो चवथो गिरो, रातचो मळबांत तो तांबडोसो दिसता. पूण दुर्बिणींतल्यान पळयल्यार हळदुळसार तांबडो दिसता.
प्राचीन भारतांत मंगळ गिऱ्याक कुज,अंगारक, भौम, लोहित हीं नांवां दिवन फलज्योतिशांत ताका क्रौर्य, पराक्रम,उद्द्योग,उत्पात,अग्रिप्रलय,वशाचे रोग.दंगे,वादळां,झुजां सारकिल्ल्या अरिश्टांचो स्वामी मानला.हो रगतावरी तांबड्या रंगाचो, दक्षिण दिकेचो स्वामी तमोगुणी मानिल्लो आसून मेष आनी वृश्र्चिक ह्या राशिंचो ल्वामी आसा. मकर रास ही ताची उच्च सुवात आसून कर्क रास ही नीच सुवात आसा.
मंघल गिऱ्याक रोमन लोकांनी मार्स (Mars)म्हळ्यार झूजदेव अशें नांव दिलां. भॅबीलॅानियन कोकांक ह्या गिऱ्या संबंदी ३०० वर्सां पयलीसावन म्हायती आशिल्ली. ह्या गिऱ्याक तांणई नॅर्गाल म्हळ्यार मरणदेव अशें नांव दिल्वें. फलज्योतिशा कडेन ताचो नाशकारक संबंद आसा असो त्या लोकांचो समज आशिल्लो.ग्रीक लोकांनी मंगळ गिऱ्याक एरीझ(Ares) म्हळ्यार झजदेव अशें नांव दिलां. ह्या गिऱ्याक दोन उपगिरे आसून, ग्रीक लोकांनी ताका फोबस (भिरांत) आनी टॅर्रर(दबशत) अशीं नांवां दिल्लीं आसात.
गॅलिलीओ हाणें १६१०त मंगळ गिऱ्याची पयले फावट दुप्बिणींतल्यान पळोवणी करुन तो पुरायपणान वाटकुळो ना अशी नोंद केल्या. १६५९त क्रिस्तीआन हायगेन्स हाणें मंगळ गिऱ्याचेर एक काळो दाग आसा हें दाखोवन ताका सर्टीस मॅजर अशें नांव दिलां. ताणें मंगळ धर्तरेभाशेन आपले भोंतणी घुंवता हेंय सोदून काडलें. जे.डी.कासिनी हाणें १६६६ वर्सा मंगळाच्या ध्रुवालागसार आशिल्लीं धवीं आवरणां पयलीं पळयलीं. विलियम हार्शे हाणें मंगळा भोंवतणी वातावरणाचो पातळ थर आसा हें सोदून काडलें.
सुर्यसावन मंगलाचें अंतर सरासरी २२.८ कोटी किमी. इतलें आसा. सूर्याभोंवतणचे भोंवडेची कक्षा लंहगोलाकार आसा. मंगळाची वि।ुववृत्तवयली त्रिज्या ३३९३.५ किमी. म्बळ्यार धर्तरेचे त्रिज्येच्या अर्दापरस मात्शी चड आसा. धर्तरेप्रमाण विषुववृत्तकडेन तो मात्सो फुगीर आसा आनी ध्रुवराकडेन मात्सो चेंपटो आसा. मंगळाचें आकारमान धर्तरेच्या आकारमानच्या ०.१५ पट आसून वस्तुमान धर्तरेच्या वस्तुमानाच्या ०.११पट आसा. ताची सरासरी घनता ३.१५ग्रॅ./ सेंमी. इतली आसा. मंगळाचो गुरुत्वाकर्षणाचो नेट धर्तरेच्या गुरुत्वाकर्षणाच्या ३८% आसा. हाका लागून धर्तरेवयलें १०किग्रॅ. वजन मंगळाचेर ३०८ किग्रॅ.जातलें.
मंगळ गिऱ्यावयलो दीस सादारणपणान २४ वरा ३७ मिनटां आनी २३ सेकंद इतलो आसता. धर्तरी आनी मंगळ हांचो आवर्तकाल लागीं लागीं सारकोच आशिल्ल्यान वर्साक अक्षांशाप्रमाँ जावपी दिसाचे आनी रातचे बदल तशेंच ऋतूंतले दोनूय गिऱ्यांचेर सारकेच आसतात. मंगळावयल्या ऋतूंचो तेप असमान हो तेंप धर्तरेवयल्या ऋतूंच्या तेंपापरस दुप्पट आसता. मंगळावयल्या ऋतूंच्या तेंपात चडांत चड फरक ५३ दिसांचो आसा. सुर्यासावन मंगळ गिरो धर्तरेपरस चड पयस आशिल्ल्यान मंगळाचें सरासरी तापमान धर्तरेच्या सरासरी तापमानापरस कमी आसता. मंगळाचेर धवीं आनी हळदुवीशीं कुपां हालचाल करता आसतना दिश्टी पडटात. हाका लागून मंगळा भोंवतणीं वातावरणाचे थर आसात हें सहज कळटा. वातावरणाच्या सकयल्या
