Jump to content

Page:Konkani Viswakosh Vol3.pdf/493

From Wikisource
This page has not been proofread.

पयल्या वर्सा हें व्रत आवयच्या घरा कुळारा करतात. हें व्रत चडकरुन महाराष्ट्रांतल्यो ब्राह्मण बायलो करतात. ह्या व्रताक दूर्वा(हरयाळी), आघाड्याचीं पानां, तांदूळ, चण्याची दाळ, सोळा तरांची पत्री आनी सोळा दिवे लागतात.पुजेखातीर चौंरंग मांडून, ताका केळीचे खूंट बांदून मखर करतात आनी तातूंत मंगळागौरीची मूर्त स्थापन करतात.व्रत करपी सवायशीण बायल न्हावन, धुल्लें वस्त्र न्हेसून सुरवेक दिवो लायता आनी पुजा करता. पुजा जातकच भटाक सौभाग्यवायण दिता. उपरांत सोळा वातींची मंगलारती करुन, हातांत थोडे तांदूळ घेवन बसतात आनी मंगळागौरीची काणी आयकतात. ती काणी अशी-सुशीला नांवाचे एके साध्वी बायलेक मंगळागौर प्रसन्न जाता. तिचो घोव अल्पायुशी आसता. फुडें ताचें आयुश्य सोंपतकच यमदूत ताचो जीव घेवंनयेता. तेन्ना मंगळागौर यमदूतां कडेन झगडून तिच्या घोवाचो जीव परतो हाडटा आनी तिका अखंड सौभाग्यपण दिता भक्तिभावान केल्ले मगळागौरीचे पुजेचें अशें फळ मेळटा. ही काणी आयकतकच सवायशिणी बायलो हातांत आशिल्ले तांदूळ देवीचेर घालतात. दनपारचें मौन धरुन जेवण जेवतात. रातचे थरावीक पदार्थ खातात.

गांवच्या पिठाचो दिवो करुन, तातूंत तूपवात घालून तो पेटत दवरतात. सोळा तरांचीं फुलां , तांदूळ, कोथमिऱ्यो, चण्याची दाळ, जिरें हांचे सोळा दाणे आनी सोळा तरांचीं पत्री देवीक ओंपतात. सोळा दिव्यांनी देवीक ओंळटातात. वांगडच्यो लग्न जाल्ल्यो इश्टीणी एकठांय जमून वेगवेगळे खेळ, पदा, उखाणे, फुगड्यो घालूनरात जागयतात. दुसरे दिसा तीळ, तूप आनी पायस हांचो होम करतात. सुपांत खण-पातळ, गोड पदार्थ आनी फळां घालून आवयक वा कुळारच्या सवायशिणीक वायण दितात. आठ दांपत्यांक जेवण दितात आनी गौरीचें विसर्जन करतात.

मंगळारःसप्तकांतलो तिसरो वार. ह्या दिसा पयल्या होऱ्याचो (वराचो)अधिपती मंगळ हो ग्रह आसता. म्हणून ताका मंगळार हें नांव पडलां. हाकाच भौमवार अशेंय म्हण्टात. इंग्लिशींत हाका ट्युसडे (Tuesday)आनी फ्रेंच भाशेंत मार्दी हीं नांवां युध्द देवतेवयल्यान आयल्यांत भारतीय लोकूय मंगळ ही युध्ददेवता मानतात.

हिंदू लोक मंगळार हो अशुभ(घातपाताचो)दिस मानतात. ह्या दिसा व्हडलोसो प्रवास करचो न्हय आनी नव्या वस्त्राची घडी मोडची न्हय असो समज आसा. ह्या दिसा पार्वतीची आनी गणपतीची अपासना करतात. मंगळारा दिसा संकष्टी आयल्यार तिका अंगारकी म्हण्टात. हो दिस गणपतीचे उपासनेखातीर चड फलप्रद मानतात.

मंगाशकर, दीनानाथः(जल्म २९ डिसेंबर १९००, मंगेशीं, मरणः २४ एप्रिल, १९४२, पुणें).

नामनेचो मराठी गायक आनी नट. ताच्या वापायचें नांव गणेशपंत नवाथे आनी आवयचें नांव येसूबाई आशिल्लें. दिनानाथाचें घराणें मंगेश देवस्थानाचे सेवेंत आशिल्लें. नामनेची पार्श्र्वगायिका लतामंगशेकर, आशा भोसले, मनी खर्डीकर, उषा मंगेशकर आनी ह्रदयनाथ मंगेशकर हीं ताची भुरगीं.

ताचें पुस्तकी शिक्षण चड जालें ना. ल्हान आसतना शाळेंत गोलो. पुण तेरा वर्सांचो आसतनाच ताणें नटाचो पेशा आपणायलो. फुडल्या जिवितांत ताणें संस्कृत, हिंदी, ऊर्दू भाशा तशेंच संगीत आनी ज्योतिश आदी विशायांचो खोलायेन अभ्यास केलो.

मंळांतच ऊंच पट्टेचो, खणखणीत आवाज ही सैमीक देणगी ताका मेळिल्ली. हाका लागून ताची नामना त्या काळांतल्या सगळ्या नांवाजिल्ल्या नाट्यसंस्थांच्या कानार गेल्ली . ताका लागून ह्या नाट्यसंस्थांची दीनानाथाक आपले संस्थेंत घेवपाक सर्त लागिल्ली. पूण प्रतिश्ठा आनी लोकप्रियतेन गाजपी किर्लोस्कर मंडळींत दीनानाथ गेल्यार ताच्या गुणांचें सार्थक जातलें, असो सल्लो दादा वैद्य, मंगेशराव देशपांडे आनी दुर्गाभटजी ज्योतिशी ह्या प्रतिश्ठीत लोकांनी दिल्ल्यान किर्लोस्कर मंडळीचें आमंत्रण आपणावपाचें अशें ताचे आवयन थरयलें. अशे तरेन १९१३ वर्सा किर्लोस्कर मंडळीच्या म्हापशें हांगा, करार करुन दीनानाथाचे नाट्य जीणेक सुरवात जाली.

किर्लोस्कर कंपनींतल्यान मा.दीनानाथ, चिंतामणराव कोल्हटकर प्रभृति नटसंच फुटून तांणी १९१८ वर्सा बलवंत संगीत नाटक मंडळी ची