मंगोल भास आनी साहुत्य
देवस्थानाचे कुळावी सत्स आनी कौडिण्य ह्या दोनच गोत्रांचे आसात. ह्या देवस्थानांत अग्रशाळेचीय सोय आसा.
मंगोल भास आनी साहित्यः युरोपांतल्या तुर्कस्ताना सावन उदेतेंकडल्या दर्यामेरेन आनी चीनाचो उत्तर शीमे पलतडीं दर्या मेरेन पातळिल्ल्या प्रदेशांतल्या भाशा कुटुंबाक अल्ताइक हें नांव आसा. हातूंत तुर्की, मंगोल आनी मांचु-तुगूझ शाखांचो आस्पाव जाता.
मंगोल भाशांचे लिपीक कितान अशें नांव आसा. मंगोलाच्यो तान उपशाखो आसात-अस्तंतेकडली बोसी, खाल्खा आनी बुर्यात. हे भाशेंत स्वरांची रचणूक समुध्द अशी आसा. तातूंत वीस स्वर आसात.
मृदुतालव्य क कंठ्य स्वरापयलीं घर्शक जाता. कंठ्य ग आनी घ दोन स्वरांमदीं आयल्यार ना जातात. तालव्य आनी दंत्य अर्धस्फोटक खूब प्रमाणांत आसात. ग्रांथिक मंगोलांत सुरवातेक र आनी ल हे वर्ण येनात, तशेंच निमाणें च आनी ज हे अर्धस्फोटक तशेंच व हो वर्ण येना. हे भाशेंत लिंगभेद नात. पूण पुर्विल्ले भाशेंत तो आसुये. हे भाशेंत चड वचनाचे खूब प्रत्यय आसात. सगळ्यो मेळून आठ विभक्ती आसात. ग्रांथिक मंगोलांत प्रथम आनी व्दितीय सर्वनाम ना. तृतीय पुरुश सर्वनामाचे सुवातेर दर्शक विशेशण वापरतात. चडशे शब्द दोन वा तीन अवयवांचे आसात. भोगोलिक नदरेन मंगोल भास स्वताच्या मंगोलिया ह्या मूळ प्रदेशा सावन अस्तंत आशियांत खूब पयसमेरेन पातळ्ळ्या. हे भाशेचेर आयजमेरेन चिनी भाशेचो बरोच व्हड प्रभाव पडिल्लो दिसता. हालीं रशियनाचो प्रभावूय वाडट्या प्रमाणांत आसा.
तेराव्या शेंकड्यांत बरयल्ल्या सिक्रेट हिस्टरी ऑफ द मंगोल्स ह्या इतिवृता सावन मंगोल भाशेंतल्या तिखीत साहित्याची परंपरा सुरु जाली अशें दिसता. चंगीझकानाची जीण, ताची वंशावळ आनी ताचो काळ हो त्या इतिवृत्ताचो विशय आसा. ह्या इतिवृत्ता पयलीं तोंडी परंपरेन लेगीत हे भाशेंतलें बरेचशें साहित्य सांबाळ्ळां. ह्या साहित्यांत चडशा महाकाव्यांचो आस्पाव जाता. शूरांच्या धाडसी कथांचेर आदारिल्ल्या ह्या महाकाव्यांचे चंगीझखान, गेसरखान, ए.के. बोलोडखान हे नायक आसात. ह्या महाकाव्यांनी मँगस हो खलनायक आसा.
सोळाव्या शेंकड्याचे सुरवेक बौध्द धर्माचो प्रभावस्त्रोत मंगोल साहित्यांत आयलो. अठराव्या- एकुणीसाव्या शेंकड्यांत कांय अप्रुप असा चिनी कादंबऱ्यांचे मंगोल अणकार जाले.
विसाव्या शेंकड्याचे सुरवेचो एक नामनेचो साहित्यिक टी.झामट सारानो हाणें एडगर अँलन पो, एच.जी.वेल्स ह्या अंस्तंती साहित्यिकांचे ग्रंथ ताणें मंगोल भाशेंत अणकारीत केले. दामदीन सुरुन हो आर्विल्लो श्रेश्ट साहित्यिक.
मंगोवीया प्रजासत्ताकः आशिया खंडाचे उदेंतेक आशिल्लो एक स्वतंत्र प्रजासत्ताक देश. क्षेत्रफळ १५,६५,००० च. किमी.विस्तार ४१०३२ उत्तर ते ५२.१६ उत्तर अक्षांश आऩी ८७.५० उदेंत ते ११५.५४, उदेंत रेखांश.लोकसंख्या २३,०५,०००(१९९१). देशाचे उत्तरेक रशिया देश आसा. उरिल्ल्या तिनूय दिकांनी ताका चीन देशाचे शिमेन रेवाडला. देशाची उदेंत- अस्तंत लांबाय २,४१४ किमी. आनी दक्षिण-उत्तर रुंदाय १,२५५ किमी. आसा. उलान बाटोर ही देशाची राजधआनी.
भूंयवर्णनः प्रजासत्ताकचो चडसो भूंयभाग पठारी आसून ताचीदर्याथळा सावन उंचाय सुमार ९०० ते १,५२०मी. आसा. भूंयरचणूकेचे नदरेन देशाचे तीन वांटे केल्ले आसात. १)उत्तरेक आनी अस्तंतेकडेन आशिल्लो पर्वतावळींचो प्रदेश. २) उत्तरेक पर्वतावळींच्या मदीं आशिल्ले पाण्टो वा ग्रोणी प्रदेश. ३)उदेंतेक आनी दक्षिमेकडेन आशिल्लो पठारी आनी रेंवाट प्रदेश. देशाचे उत्तरेकडेन आनी अस्तंतेकडेन आशिल्ल्या पर्वतावळींची निर्मिती आल्पायन काळांत जाल्ली आसुयेत. ह्या पर्वतीय प्रदेशांतली वायव्य-आग्नेय दिकेन पातळिल्ली, सु.१,६०० किमी. लाबायेची आल्तायन, हांग्यन नूरु आनी देशाचे ईशान्येक आशिल्ली हेंटियन नूरु ह्यो तीनूय वळी म्हत्वाच्यो आसात. मंगोलीयन आल्ताय आनी गोबी आल्ताय हे आल्ताय वळीचे मुखेल फांटे, ताबन बोग्दो(चाय ४, ६५३ मी.) हो मंगोलीयन आल्ताय वळींतलो देशांतलो सर्वोच्च भाग. मुंकू खैरखान(उंचाय ४ ,२१०मी) हें तेच वळींतलें दुसरें उंचेलें तेमूक. आल्ताय वळीचो दुसरो फांटो गोबी आल्ताय. ही वळ देशाच्या दक्षिणमध्य भागांत वायव्य-आग्रेय दिकेन पातळिल्ली आसा. इखे बोग्दो(३,९६२मी) हें गोबी आल्ताय वळींतलें उंचेलें तेमून. खांगाय वा हांग्यन नूरु ही देशांतली दुसरी म्हत्वाची पर्वतावळ म्हल्यार हेंटियन नूरु(खेतेंन). ही देशाच्या ईशान्य भागांत आसून तिची उंचाय सु.१,९०० ते २,४५०मी. इतली आसा.
देशाचे उत्तरेकडचो पर्वतांमदीं आशिल्लो भाग सरोवरांचो प्रदेश म्हूण प्रसिध्द आसा, हो भाग मुखेलपणान पर्वतां वयल्यान व्हांवून आयिल्ल्या गाळा सावन तयार जाल्लो आसा. ह्या भागांत ३०० परस चड सरोवरां सांपडटात. दक्षिण भागांतले टूलागोल आनी ऑरकॉनगोल हे द्रोणीप्रदेश पिकाळ आसात.
