देशाचो उदेंत बूंयभाग हो व्हड वसू मळांचो भाग आसून, हांगा ६०० ते ७००मी.मेरेन उंचायेच्यो साबार दोंगुल्ल्यो दिश्टी पडटात. ह्या भागांत साबार निद्रिस्त ज्वालामुखी शंकू सांपडटात. देशाचो उदेंत आनी दक्षिण भाग हे रेंवाट आसून, देशाचोउदेंते कडचो चडसो भाग र्गॅनायट आनी रुपांतरीत तळपांचो आसा.
सेलेंगा ही देशांतली मुखेल न्हंय. ती खांगाय पर्वताचेर उगम पावल्या. मुरेन आनी ईडेर हे सेलेंगा न्हंयचे मुखेल फांटे. ऑरकॉन, डेलगेर, एगीन, चानुजन ह्योय देशांतल्यो कांय म्हत्वाच्यो न्हंयो आसात. देशाच्या दक्षिण भागांत हॉव्हड, द्झाबखान आनी देंतेक टूला, ओनॉन, केरलेन ह्यो न्हंयो व्हांवतात.
हवामानः हांगाचो शिंयाळो चड शितळ आनी गीम चड उश्ण आसता.गिमांतल्या आनी शिंयाळ्यांतल्या तापमानांत खूब फरक जाणवता. जानेवारींत सरासरी तापमान ३४ से. तर जुलय म्हयन्यांत तें १५से. आसता. देशांत पावस सगळेकडेन सारको पडना. खब्सगल आनी हेंटियन नूरु प्रदेशांत पावसाचें प्रमाण १६ ते २० इंच तर गोबी रेंवाट प्रदेशांत फकत ४ ते ५ इंच आसता. देशांत गिमाच्या दिसांनी पावस पडटा. शिंयाळ्यांत पर्वतीय प्रदेशांनी हीम पडटा. ह्माच तेंपार रेंवाट प्रदेशांत कडकथंडी पडटा. शिंयाळ्यांत सरोवरांचें आनी कांय न्हंयांचें उदक गोठेता. गीमांत तें वितळिल्ल्यान न्हंयांक हुंवार येता.
वनस्पत आनी मोनजातः भूंयेचे साबार प्रकार आशिल्ल्यान वेगवेगळ्या विभागांत वेगवेगळी वनस्पत सांपडटा. देशाचे साप्प उत्तरेक स्टेप रानांचो प्रदेश आसून, ताचे सकयल ल्हान ल्हान दोंगुल्ल्यांच्या देंवत्यांचेर दाट रानां आसात. देशाचे दक्षिणेक आशिल्ल्या पडंग आनी रेंवांट प्रदेशांत वाडपी वनस्पत सांपडटा. स्टेप रानांत मुखेलपणान लार्च, पायन, सीडर, स्प्रूस, भर्ज, ऑस्पेन,पॉप्लर ही रुखावळ सांपडटा. देशाच्या मध्य भागांत कांय कडेन फेदर ग्रास, काउच ग्रास, किरमाणी ओंवो तणांचीं व्हड मळां आसात. उत्तरेक आशिल्ल्या स्टेप रानांनी बिडाल, तांबडें हरण, एल्क, रो डिअर, कस्तुरी मृग, करड्या कोराचीं वास्वेलां, औंस, रानदुकर ही मोनजात सांपडटा. पातळ रानांनी गोबी अस्वल, रानघोडे, रानउंट सांपडटात. रेंवांट प्रदेशांनी रानमेंढरां सांपडटात. तांकां थळावे भाशेंत आर्गली असें म्हण्टात. स्टेपच्या दाट रानांनी चंडोल, तितर, क्रेन(बळार), माळढोक हीं सुकणीं सांपडटात आनी बदकां, गल, पाणकोळी, पाणकावळो हीं सुकणीं न्हंयो आनी सरोवरां भोंवतणच्या प्रदेशांत सांपडटात.
इतिहासः मंगोलिया प्रजासत्ताकाच्या प्राचीन इतिहासाची म्हायती स्पश्टपणान मेळना. बाराव्या शेंकड्याचे निमाणेकडेन मंगोल जमातीचो मुखेली जंगीझ खान (तेमूजी) हाणें शिंवरुन पडिल्ल्या मंगोल लोकांक आनी हेर हेडगे जमातीच्या लोकांक एकठांयहाडून व्हड सैन्य उबारिल्लें. जंगीझ कान हो शिटूक, कूर, म्हात्वाकांक्षी आनी कडक शिस्तीचो आशिल्लो.तेराव्या शेंकड्याच्या पयल्या तीन दशकांत ताणें आपल्या सैन्याच्या आदारान चीन, मध्य आशिया आनी उदेंत युरोपाचे कांय प्रदेश आपल्या शेकातळा हाडून, व्हड मंगोल साम्राज्याची स्थापमूक केल्ली. आपल्या साम्राज्याचो विस्तार करपाच्या हेतून मंगोल सैन्य हेर देशांचेर घुरयो घालून थळाव्या लोकांची क्रूरपणान हत्या करताले. हाका लागून मंगोल साम्राज्याच्या भोंवतणच्या देशांतल्या लोकांनी मंगोल सैन्याची धास्ती घेतिल्ली. १२२७त जंगीझ खानाक मरण आयले उपरांत ताचो पूत ओगोताय हाणें मंगोल साम्राज्याचो विस्तार चालूच दवरलो. १२४१त ताणें १,५०,००० मंगोल सैनिकांच्या आदारान हंगेरी आनी पोलंडाचेर घुरयो घाल्यो.ही मोहीम चालींत आसतनाच ओगोताय हाका मरण आयलें. उरांत जंगीझ खानाचो नातू कुबलाय खान खान हाणें दक्षिण चिनांतल्या सोंग राजवंशाचो पराभव करुन चीन देश काबीज केलो आनी थंय यूआन राजवंशाचो स्थापणूक केली. मुखार हो राजवंश थंय १२७९ ते १३६८ मेरेन तिगू आशिल्लो. कुबलाय खानाच्या मरणा उपरांत मंगोल साम्राज्याचे ल्हान व्हान कुडके जालें. मंगोल हे धाडसी झुजारी आशिल्ले. पूण प्रशासनाविशीं तांकां साप्प उणो अणभव आशिल्लो. हाका लागून व्हड मंगोल साम्राज्यचड काळ तिगूंक शकलें ना.
गोल साम्रज्याचे कुडके जाल्या उपरांत, १५८३ मेरेन मंगोल प्रदेश तुमेट टोळये कडेन आशिल्लो. उपरांत तो चाहार टोळये कडेन गेलो.१६३५त चाहार टोळयेचो पराभव करुन मांचू लोकांनी थंय आपलो शेक बसयलो. पूण उत्तर आनी दक्षिण मांचू लोकांत एकसारकीं झगडीं जायत राविल्ल्यान, मुखार मंगोलीयाचे दोन वांटे जावन उत्तरेकडच्या प्रदेशाक आउटर मंगोलीया आनी दक्षिणेकडच्या प्रदेशाक इनर मंगोलिया अशीं नांवां मेळ्ळीं.इनर मंगोलियांतल्या मांचू राजांनी आपल्या प्रदेशाचो चीनांत आस्पाव केलो. सतराव्या शेंकड्याच्या निमाणेंकडेन आउटर मंगोलीया आनी अस्तंत मोगोलीयाची राजकीय आनी अर्थीक स्थिती साप्प इबाडिल्ली. हे परिस्थितीचो फायदो घेवन दक्षिणेकडच्या मांचू राजांनी आटर मंगोलीयाचो चिनांत आस्पाव केलो. १६९१ ते १९११ मेरेन तो प्रदेश चिनाच्या शेकातळा उरलो. १९११त रशियेच्या आदारान चिनांत जाल्ले क्रांतीचो फायदो घेवन मंगोलीयाची स्वायत्ताय चड काळ तिगली ना. १९१७त रशियेंत सुरु जाल्ले क्रातीचो फायदो घेवन चिनान मंगोलीया विभाग परतून आपल्या शेकातळा हाडलो. पूण १९२१त मंगोलीयान रशियेंत स्थापीत जाल्यार कम्युनिस्ट सरकाराच्या आदारान आउटर मंगोलीयाचें स्वातंत्र्य जाहीर केलें आनी आदल्या मंगोल राजेशाहीची परतन स्थापणूक केली. राजा बोग्दोच्या मरणा उपरांत राजेसाहिचो पार्टी ह्या कम्युनीस्ट पक्षान सगळीं राजकीय सुत्रां आपल्याहातांत घेवन देशांचें नांव मंगोलियन पिपल्स्
