देवूळ आसा. गुजर लोक ताका पवित्र क्षेत्र मानतात आनी थंयचे मूर्तीचेर सोऱ्याच्यो बाटल्यो ओततात. थंयच जेलूचीय मूर्त आसून, तिच्या गळ्यांत बगडावतांच्या शिरांची माळ आसा. मेवाडांतले गायक लोक जंतर नांवाच्या एका वाद्याचे साथीचेर ह्या काव्याचें गायन करतात. आजुनूय ह्या काव्याची लोकप्रियता उणी जावंक ना. – कों. वि. सं. मं.
बगदाद : इराक देशाचें राजपाटन आशिल्लें इतिहासीक नामनेचें शार. हें शार उत्तर दिशेक व्हांवपी टायग्रिस न्हंयेच्या दोनूय काठांचेर आनी युफ्रेटीस न्हयेसावन उत्तरेक सुमार 40 किमी. मेरेन आंतरराट्रीय रेल्वेमार्गाचेर वशिल्लें आसा. टायग्रिसाचे उदेंतेक आशिल्ल्या शाराच्या भागाक अल – रुशाफह अशें म्हणटात. चडशो इतिहासीक वास्तू ह्याच भागांत आसात. न्हंयेचे अस्तंतेक आशिल्ल्या भागाक अल – कर्ख म्हणटात. हे दोनूय भाग पुलांनी जोडिल्ले आसात. इराकांतल्या चडशा व्हड उद्देगशंद्यांचें बगदाद हें मुखेल केंद्र. हांगा ऍरॅक हो सोरो काडपाच्यो भट्ट्यो, तशेंच चामड्याच्यो वस्तू, कपडे, तंबाकू, शिमीट आनी तेल निवळ करपाचे कारखाने आसात. खाजूर, कड्डण, लोकर, गालीचे हांची ही व्हड बाजारपेठ. हांगाचच्यान तांची निर्यातीय व्हडा प्रमाणांत जाता. देशांतले रेडिओ आनी दूरचित्रवाणी हांचें तें केंद्र. हांगा स वस्तूसंग्रहालयां आनी तीन विद्यापिठां आसात.
इतिहास टायग्रिस न्हं येच्या अस्तंत कांठार वशिल्ल्या बगदाद शांरात 762 त अब्बासी खलीफा अल् – मन्सूर हाणें आपलें राजपाटण उबारिल्लें. मुखार हारून अल् – राशीद हाणें णवव्या शेंकड्याचे सुरवेक ह्या शारांत विकास घडोवन हाडलो. तशेंच इस्लामी संवसारांतलें ज्ञाननविज्ञान, कलाकुसर, उदगदेगधंदे हांचे तें मुखेल केंद्र केलें. बगदाच्या इतिहासांत ह्या काळाक भांगरा काळ म्हणून वळखतात. उपरांत अल् – मामून हाणें (कार 813 – 33) ह्या शरांत अकादमी आनी ग्रंथालयाची स्थापणूक करून, आदल्या ग्रीक – इराणी वाङ्मयाचो अरबी भाशेंत अणकार करपाची वेवस्था केल्ली. अरेबियन नायट्स वा वन थाउजंड अँड वन नायट्स हातूंतल्यो खूबशो कथा ह्या तेंपार बगदादाक घडिल्ल्यो आसात. अशें मानतात. 809 त राजपाटण समाराक शारांत हालयले. सुमार 50 – 60 वर्सांमेरेन तें थंयच आशिल्लें. पूण णवव्या शेंकड्याचे अखेरेक तें परतून बगदादाक हाडली. ह्या वेळार ती टायग्रिस न्हंयेच्या उदेंत कांठाचेर उबारिल्ली. चंगिझखान हाचो नातू हुलागूखान हाणें 1258 त अल् – मुस्तशिम ह्या निमाण्या अब्बासी खलिफाचो खून करून बगदाद शाराचो विध्वंस केलो. मुखार इराणाचो पयलो इस्मायलशाह हाणें 1508 हें शार हस्तगत केलें. उपरांत ऑटोमन सुलतान सुलेमान पयलो हाणें 1534 त तें इराणाकडच्यान घेतलें.1638 त तुर्कस्तानचो चवथो मुराद हाणें ताचेर जैत मेळोवन ह्या शाराचो ऑटोमन साम्राज्यांत आस्पाव केलो. ह्या खिणासावन ते पयल्या म्हाझुजामेरेन इराकाचो भूंयप्रदेश हो ऑटोमन साम्राज्याचो एक वांटो आशिल्लो. 1755 त ब्रिटिशांनी वेपाराच्या निमतान हांगा एक वखार उगडली. उपरांत ब्रिटिशांचो शेक हांगा वाडत रावलो. 1917 त तांणी हें शार आपल्या शेकाळा हाडून 1921 त इराकाची राजधानी थंयच उबारली. 1957 त कासीम हाणें राजेशायी नश्ट करून सगळी सत्ता आपल्या हातांत घेतली. 1963 त कासीम हाची हत्या करून बाथ पक्ष सत्तेर आयलो.
सद्या बगद्द हें अरब राज्यांत मुखेल वेपारी केंद्र. 1970 सावन खनीज तेल उत्पादनांत वाड जाल्या उपरांत, शाराचें आधुनिकीकरण हाचेर भर दिवप जालां शारांतली येरादारी वेवस्थाय उच्च दर्ज्याची आसा. पूण इराक सरकारान बगदसद शारा भोंवतणी आशिल्लीं थडगीं, मशिदी, पोरने राजवाडे आनी हेर हतिहासीक अवशेश तशेच राखून दवरल्यात. – कों. वि. सं. मं.
बगदाद कबलात अस्तंत आशियांतल्या राश्ट्रांनी परस्पर सुरक्षीततायेच्या हेतान 1955 वर्सा जी कबलात केल्ली, तिका ‘बगदाद कबलात’ अशें म्हणटात. अमेरिका आनी ब्रिटन हांच्या तेक्याक लागून अस्तित्वांत आयिल्ले हे कबलात संघटनेंत तुर्कस्तान, इराक, इराण, पाकिस्तान आनी इंग्लंड हीं राश्ट्रां आस्पावल्यांत. राशियाचे संभाव्य घुरयेचो आनी हस्तक्षेपाचो प्रतीकार करूंक शक्य जावंचें म्हणून मध्य उदेंतेकडल्या राश्ट्रांनी एकामेकांच्या पालवान ही कबलात केली. हे कबलातीच्या वांगडी राश्ट्रांक अर्थीक आनी लश्करी पालव दिवपाचें अमेरिकेन थरयल्लें.
सामके सुरवेक 24 फेब्रुवारी 1955 दिसा हे कबलातीचेर तुर्कस्थान आनी इराक ह्या राश्ट्राच्या प्रतिनिधींच्यो निशाण्यो घेतल्यो. उपरांत त्याच वर्सा 5 एप्रिलाक इंग्लंडान, 23 सप्टेंबराक पाकिस्तानान,12 ऑक्टोबराक इराणान हे कबलात – संघटनटचटं वांगडीपद मानून घेतलें. अमेरिकेन वांगडीपदाचो स्विकार केल्लो नासलो तरी हे कबलातीचें काम ज्या कितल्याशाच मंडळांवरवीं चलतालें तातूंत अमेरिका वांटेकार जाताली.
हे कबलातीक लागून आपलें म्हत्व वाडटलें अशें इराकाक दिसतालें. कारण इराक हें राश्ट्र अरब लागी आनी बगदाद कबलात ह्या दोनूय संघटनाचें वांगडी आशिल्लें. युरोपीय राशट्रां आनी अरब राश्ट्रां ह्या दोगांयमदलो दुवो म्हणून काम करपाची इराकाची म्हत्वकांक्षा आशिल्ली. अरब लीगांत इजिप्त, सिरिया, लेबानॉन, इराक, ट्रान्सजॉर्डन, साउदी अरेबिया आनी येमेन ह्या राश्ट्रांचो आस्पावआशिल्लो. इजिप्ताच्या मनात बगदाद कालातीकलागून अरब लीगा भंग जाता. देखून इजिप्तान कबलातीचेर टिका केली. राशियाकूय ही संघटना म्हळ्यार अमेरिका – इंग्लंडाचो हस्तक्षेप आसा अशें दिसलें आनी हे कबलातीम प्रत्युत्त म्हणून
