आलाशिरो दिलो. मठ हीं शिक्षणाचीं आनी संस्कृतायेचीं बरीं केंद्रां जालीं. मठांतल्यान क्रिस्ती धर्माचो खोलायेन अभ्यास जावंक लागलो.
कोलोनच्या सेंट ब्रूनोन ‘कर्थूशन’ संघ स्थापन केलो आनी पंदराव्या शेंकडयांत ताची भरभराट जाली. प्राटेस्टंट धर्मक्रांतीक लागून मठांची संख्या मात्शी कमी जाली. प्रॉटेस्टंट धर्मक्रांतीक लागून मठांची संख्या मात्शी कमी जाली पूण मठपरंपरा मात बंद पडलीना. लॉयोलाकार सेंट इग्नेशिअसान (१४९१-१५५६) ‘जेझुइट संघ’ स्थापन केलो. ग्रीसांतल्या माऊंट अॅथॉस हांगा खिस्ती लोकांच्या मठाचें व्हडलें केंद्र आसा.
भारतांत मठपरंपरा पयलींसावन चलत आयिल्ली आसली, तरी भारतांतल्या खिस्ती मठांचो आंकडो सामको कमी आसा. भारतांत जे खिस्ती मठ आसात, तातूंतले दादल्यांखातीरचे चार मुखेल मठ अशे: आशीरवनम् केंगेरी – बगलोर; कुरीसुमाला आश्रम, व्हागनोन – कोट्टायम; हांचेखेरीज दे सिल्व्हेस्ट्रियन बेनेडिक्टाईन संघ हांचे दोन मठ, वनाश्रम बंगलोर आनी सेंट जोसेफचो मठ – थौउडरनाद (वायनाड).
बायलांखातीर भारतांत कितलेशेच क्रिस्ती मठ आसात. ‘द ऑर्डर ऑफ द डिस्काल्स्ट कार्मेलाइट्स’ हांचे मठ कलकता, क्विलॉन, कुंभकोणम्, कोईमतूर, कोट्टयम, गोंय, तंजावर, तिरव्हाला, तिरूचिरापल्ली, पाँडिचेरी, पुणे, मंगलोर, मदुराई, मुंबय, रांची, सालेम हांगा आसात.
‘द पूवर क्लेर्स कोल्लेटाईन्स’ संघाचे वेरापल्ली, डुमका (बिहार) आनी ऊटकमंड हांगाय मठ आसात. ‘द पूवर क्लेर्स ऑफ पॅपेटयूअल अॅडोरेशन' हांच्या संघाचे चानगाऊचेरी, कोतार, ऊटकमंड आनी क्विलॉन हांगा मठ आसात.
फाटल्या दोन म्हाझुजांवेळार आनी हेर संकश्टांवेळार पिडिल्ल्या लोकांची सेवा मठांतल्या दादल्या-बायलांनी सेवाभावन केली कितल्याशाच देशांनी आध्यात्मिक विचारांचीं केंद्रां म्हूण मठांचो उपेग जाता.
गोंयचे मठ : काशीमठ बांदोडें :
वैश्णव धर्मपीठ परंपरेंतल्या काशीमठाचो (वाराणसी) एक उपमठ. महर्षी कृष्ण व्दैपायन व्यास ३०४२ (बी. सी.) हो हे परंपरेचो आध आचार्य अशें समजप जाता. महर्षी व्यासाचो शिश्य, महर्षी पयलीं पसून ते महर्षी दुर्वास ४०० (ए. डी.) हे धर्मगुरू ऋषी परंपरेंत येतात. महर्षी दुर्वासावांगडा गुरूकुल परंपरेचे मठ परंपरेंत रूपांतर जालें आनी ऋ॑षी हे धर्मगुरूचे उपाधीचें रूपांतर यती धर्मगूरूंत जालें. अशेतरेन महर्षी दुर्वास हो हे परंपरेतलो पयलो यती, स्वामी ज्ञानाधीतीर्थ जावन गेलो. तो गुप्त साम्राजाचो राजगुरू आशिल्लो. ताच्याच वर्चस्वाखाल गुप्त घराणें हें वैश्णव पंथीय जालें. गुप्त सम्राटासारकोच सम्राट अकबरय काशीमठाच्या धर्मगुरूक सन्मानान वागयतालो. धरभांक राजघराण्यांतल्या प्रधुम्नसिंह हाणें 5वया शतमानांत (A.D) काशी मठाखातीर आपलो एक राजवाडो दान केल्लो असो उल्लेख मेळटा.
१५४२त ह्या संप्रदायाचो मुखेल मठ वाराणसी हांगा ब्रहाघाटाचेर स्थापन जालो. मध्वाचार्यप्रणीत व्दैत सिध्दांत हो ह्या मठाचो पंथ आसा. श्रीविष्णु हें हे परंपरेचें आराध्य दैवत आसा.
ह्या मठाच्यो भारतांत खूबकडेन शाखा आसात. तेभायर वेदशास्त्राचेर शिक्षण दिवपी पाठशाळा आसात.
गोंयात श्री काशीमठ संस्थान बांदोडे ह्या मठाची स्थापना २९जून १९७२ दिसा जाली. बनारसच्या श्री काशीमठाचे श्री श्रीमद सुधिंदर तीर्थ स्वामीजी हाणें मठाची स्थापणूक करपाक फुडाकार घेतलो. ह्या कामांत ताका कवळे मठाचे स्वामी श्रीमद सच्चिदानंद तीर्थ आनी थळाव्या अनुयायांनी मदत केली. ह्या मठांतली मुखेल पुजेची मूर्त भगवान श्री वेदव्यास हाची आसा. तेभायर सा
श्रीगोकर्ण पर्तगाळी जिवोत्तम मठ :
एक वैश्णव संप्रदायी व्दैतमतवादी धर्मपीठ. हें धर्मपीठ गोंयांतल्या काणकोण तालुक्यांतल्या पर्तगाळी वाठारांत आसा. पूण ह्या धर्मपिठाच्या मूळ मठाची स्थापना दक्षिण कर्नाटकांत भटकळ हांगा श्रीमदनारायणतीर्थ स्वामी हाणें शालिवाहन शके १३९८वर्सा केली. व्दैतमतप्रवर्तक श्रीमध्वाचार्य हाणें उडुपी हांगा जे आठ मठ स्थापन केल्ले. तातुंतल्या फलमार मठाचो धावो आचार्य श्रीरामचंद्रतीर्थ हाणें गौड सारस्वत ज्ञातींतल्या माधव नांवाच्या एका ब्रह्यचाऱ्याक १३९८ त चैत्र शुध्द व्दितीये दिसा दीक्षा दिली. होच श्रीमदनारायणतीर्थ. भटकळ हांगा जंय ताणें मठ स्थापन केल्लो थंयच गोपीनाथ न्हंयेचे देगेर ताची समाधी आसा. ताचे उपरांत ताचो शिश्य श्रीवासुदेवतीर्थ हाचो पट्टाभिशेक करपांत आयलो. हाची कारकिर्द थोडयाच काळाची. ताणें शके १४३९त श्रीजिवोत्तमतीर्थ हाका आश्रम दिलो. उपरांत तो तीर्थयात्रेक गेल्लेकडेन ताणें भिमा न्हंयेचे देगेर पंढरपूर क्षेत्री समाधी घेतली.श्री वासुदेव तीर्थाक लोक तंगळवडेर ह्या नांवानय वळखताले. श्रीजिवोत्तमतीर्थ हो मूळचो बसरू हांगासल्लो. ताणें आपलें पुराय जिवीत लोकांक आपलें गिन्यान आनी योग सामर्थ्याचो प्रत्यय हाडून दिवपांत घालयलें. ताणें तीर्थयात्रेच्या निमतान भारतभर भोवंडी केली. ताचे उत्तर दिकेचे भोंवडेवेळार शिला न्हंयेत न्हावपाक गेल्लेकडेन ताका दिग्वीजय विठ्ठल, भूविजय विठ्ठल आनी वीर विठ्ठल अशो तीन धातुमूर्ती मेळ्ळ्यो. गोकर्ण हांगा येतकच थंय कोटितीर्थां लागसार ताणें इ.स. १५००त उपमठ बांदलो आनी शिलान्हंयेंत मेळिल्ले भूविजय विठ्ठल मूर्तीची स्थापना केली. उपरांत ताणें दुसरो उपमठ बसरूर हांगा बांदून तातूंत दुसऱ्या दिग्वीजय विठ्ठलाची मूर्त स्थापन केली. तिसरी वीर विठ्ठलाची मूर्त ताणें आपली इश्टदेवता मानून स्वताच्या देव्हाऱ्यांत (भटकळ) दवरली. हे मूर्तीची पुजा तो स्वता
