महाराट्रांत धोब्याक चडकरून परीट म्हण्टात. हांगा मराठा, लिंगायत, कामाठी आनी तेलंगी भायले आसात. मराठा परिटांक कुणबी-परीट म्हण्टात. हांचे देशी आनी कोंकणी अशे दोन वर्ग आसात. तांच्यांत एकामेकांत रोटी-बेटी वेव्हार जायनात. देशी परिटांत अस्सल आनी कडुस अशे दोन भाग आसात. तांचीं पवार, वाद्या दळवे, सुर्वे अशीं उपनांवां आसून नाग, कुर्हाड, सुर्यफूल चिंच, आंबो अशीं देवकां आसात.
तांच्यांतले कांय लोक वारकरी पंथाचे जाल्यार कांय लोक कबीर पंथाचे आसात. बहिरोबा, खंडोबा, म्हसोबा, भवानी आनी ग्रामदेवता हीं तांचीं दैवतां.
आदल्या काळांत ते बलुतेदार आशिल्ले. सद्या ही पद्दत बंद जाल्या. लग्नांत न्हवरो-व्हंकलेक चांदवा धरप, पायघडयो घालप, हळद आनी तेल लावपावेळार चौक भरप हीं कामां मडवळ-मडवळणीकडे आसतात. हे लोक मेल्ल्या मनशाक जाळटात वा पुरतात. ते भाद्रपद वद्य पक्षांत पितरांखातीर म्हाळ करतात. आनी ब्राह्मणाक शिदो दिवन जातभावांक जेवण दितात. गोंयच्या आनी महाराष्ट्राच्या मडवळांत कांय गजालिंनी सारकेंपण आसा. गांवांतल्या लोकांचे कपडे धुवपाखातीर आनी तांचे दर्मीक सेवेखातीर तांकां आदीं धान्य मेळटालें. पूण सद्या ही पद्दत बंद जाल्या. मडवळ आपलो स्वतंत्र वेवसाय करतात. देवस्थानांत आनी धर्मीक वावरात तांकां सुवात आसा. देवळांत उत्सवावेळार पायघडयो घालप, लग्नांत तेल-हळदी वेळार व्हंकल न्हवऱ्याची बसका तयार करप, तांचे खातीर सवो घालप हीं कामां मडवळच करता. तशेच लग्न सुवाळयांत शेंसर नांवाचो जो विधी आसता, तेन्ना व्हंकल-न्हवरो आनी पांच जोडपीं बसोवन तांचेर वरपक्षान हाडिल्ले साकभर तांदूळ सवायशिणी बायलो घालतात. हे तांदूळ व्हरपाचो हक्क मडवळाकच आसता.
गोंयांतल्या मडवळांत देवकां नात. पूण भूतनाथ, रवळनाथ, शिवनाथ, वेताळ, सांतेर, पेडणेची भगवती, फातर्पेची शांतादुर्गा, माशेलांतली शांतादुर्गा चिमुलकरीण (म्हाळसा) हे तांचे कुलदेव आसून एकच कुलदेव आशिल्ल्या घराब्यांत तांचीं लग्नां जायनात.
तांच्यो हेर चालीरिती गोंयच्या हिंदू लोकांभशेन आसात. मडवळखार : सुत्र (Formula) Na2 Co3. एक प्रकारचें क्षार. ह्या क्षाराचे कण धवे आसातात. पुर्विल्ल्या काळांत कपडे उमळपाखातीर ह्या क्षाराचो उपेग करताले देखून ताका मडवळखार म्हण्टात. इंग्लीश भाशेंत ताका वॉशिंग सोडा (Washing Soda) म्हण्टात. मडवळखारांत सोडियमाचे दोन, कार्बनाचो एक आनी ऑक्सीजनाचे तीन अणू आसतात. मडवळखार हो पोंदा उदक, पापडखार आनी सोडियम सल्फेट हांच्या वांगडा मेळटा. कांय तळ्यांतल्या उदकांतय तो आसता. तेचपरी कारखान्यांनी लेगीत तो तयार करूंक मेळटा.
भारतांत मडवळखार बुलढाणा जिल्ह्यांतल्या लोनार तळ्यांत तशेंच बिहारांत चंपारन, मुझफरपूर, सारन; उत्तर प्रदेशांत बनारस, आझमगड आनी हेर कांय जिल्ह्यांनी मडवळखाराचे व्हड सांठे आसात. कारखान्यांनी सोलवे प्रक्रिया वापरून मडवळखार तयार करतात.
पुर्विल्ल्या तेंपार मडवळखार गोबरांतल्यान मेळयताले. सुश्रुतान आपल्या पुस्तकांत मडवळखार तयार करपाची प्रक्रिया बरयल्ली आसा. आजून मेरेन कांयकडेन उदकांतले वनस्पतीपसून (Sea Weeds) मडवळखार मेळोवप जाता. 1775 वर्सा फ्रेंच रॉयल अॅकाडमी ऑक सायन्स हे संस्थेन मिठापसून मडवळखार तयार करपाची रीत सोदून काडटल्याक इनाम जाहीर केलें. 1790 वर्सा नीकोलस लेल्बांक हाका हें इनाम फाव जालें. 1823 वर्सा लेब्लांकाची पद्दत वापरून मडवळखार तयार करपाचो कारखानो इंग्लंडांत सुरू जालो. तो कारखानो 1885 वर्सामेरेन चालू उरलो. लेब्लांकाची मडवळखार तयार करपाची पद्दत पयल्या म्हाझुजामेरेन वापरप जाली. सद्या मडवळखार तयार करपाक सोलवे प्रोसेस वापरतात. तशें पळोवंक गेल्यार ही तकनीक इ. स. 1800 वर्सा खबर आशिल्ली. 1840 वर्सा एक कारखानोय सुरू केल्लो. पूण मडवळखार तयार जावपाक चड खर्च आयिल्ल्यान तो बंद करचो पडलो.
1861 वर्सा अरनेस्ट सोलवे हाणें एकटयानच मडवळखार तयार करपाची पद्दत सोदून काडली. देखून हे प्रक्रियेक सोलवे प्रोसेस हें नांव पडलें.
1865 वर्सा अरनेस्ट सोलवे हाणें बेल्जीयम देशांत मडवळखार तयार करपाचो कारखानो सुरू केलो. सोकवे प्रोसेस वापरून पापडखार लेगीत तयार करपाक मेळटा.
भारतांत टाटा केमीकल्स, साहू केमीकल्स आनी सौराश्ट्र केमीकल्स ह्या कारखान्यांनी मडवळखार तयार करतात. सोलवे प्रोसेस प्रक्रियेंत मडवळखार तयार करपाक मीठ, अमिनया आनी कार्बनडायऑक्सायड हीं रसायनां वापरतात. मीठाच्या उदकांत अमोनिया आनी कार्बनडायऑक्सायड हो वायू सोडटकच तीनूय रसायनांची प्रक्रिया जावन पापडखार Sodium bi Corbonate तयार जाता. पापडखार तापयल्या उपरांत तातूंतलो एक कार्बनडायऑक्सायडचो रेणू आनी एक उदकाचो रेणू भायर पडून ताचो मडवळखार जाता. मडवळखार नितळ करपाक उदक वापरलें जाल्यार ताच्या एका रेणू वांगडा उदकाचो रेणू उरता. (Decahydrate) हो मडवळखार उक्तो सोडल्यार तातूंतले उदकाचे रेणू हवेंत वतात. मडवळखार 8520 सें. (80) तापमानाचेर कडटा. तो
