ताणें श्रीबुध्दचरितम, बालरामायण हीं काव्यां बरयलीं. वळ्ळत्तोळ नारायण मेनोन हाणें चित्रयोगम हें महाकाव्य बरयलें. पल्लत्तुरामन हो आर्विल्ल्या काळांतलो एक महाकवी जावन गेलो.
असमिया भाशेंत माधव कंदली ह्या पयल्या महाकवीन रामायणाची रचना केली. उपरांत शंकरदेव हाणें भागवत पुराणाचो असमिया भाशेंत अणकार केलो आनी रामसरस्वती हाणें म्हाभारताचो अणकार केलो.
ओडिया भाशेंतलो महाकवी सारलादास हाचो महाभारत हो पुर्विल्ल्या ओडिया साहित्यांतलो सगळ्यांत श्रेश्ठ ग्रंथ मानतात. एकोणिसाव्या शेंकडयांतलो राधानाथ राय हाचें महायात्रा हें म्हत्वाचें काव्य आसा. - कों. वि. सं. मं.
महाकोसल :
भारतांतलें एक पुर्विल्लें जनपद. कोसल, कौसलक, सकल-कोशल, दक्षिण कोसल ह्याय नांवांनी ह्या जनपदाचो उल्लेख कितल्याशाच पुराणग्रंथांनी आनी शिलालेखांनी मेळटा. महाकोसलचे सुवातेविशीं तशेंच ताच्या विस्ताराविशीं अभ्यासकां भितर विंगड विंगड मतां आसात.
1) उत्तरेकडे अमरकंटक हांगाचे नर्मदेच्या उगमासावन दक्षिणेकडे महानदी, अस्तंतेकडे वैनगंगा आनी उदेंतेकडे हर्दा आनी जोंक ह्या न्हंयांनी घेराव घाल्लो प्रदेश महाकोसल म्हूण वळखतात. थंय कलचुरी वंशाचें राज्य आशिल्लें.
2) ब्रह्मांड आनी मार्कंडेय पुराणांच्या आदरांवयल्यान विंध्य पर्वताच्या उदेंत आनी आग्नेय देंवतेवयल्या ब्राह्मणी आनी महानदी ह्या न्हंयांच्या उदकाच्या प्रदेशांतलें एक जनपद.
3) कनिंगहॅम हाच्या मताप्रमाण महानदी आनी गोदावरी न्हंयांच्या वयल्या देगणांतलो गोंडवनाचो प्रदेश होच महाकोसल आसा. दलपतशाहाचे राणयेची दुर्गावतीची ह्या प्रदेशाचेर सत्ता आशिल्ली.
4) मध्द प्रदेश आनी ओरिसा राज्यांतल्या बिलासपूर, रायपूर आनी संबळपूरच्या कांय वाठाराक महाकोसल म्हणटात. हांगा सोमवंशी क्षत्रिय घराण्याचें अधिपत्य आशिल्लें.
5) फर्ग्युसन हाच्या मताप्रमाण, आर्विल्ल्या छत्तीसगढाचो प्रदेश हो महाकोसल देश आसून, बिलासपूर जिक्ह्यांतलें आर्विल्लें तुमान ही ताची राजधानी आशिल्ली. कलचुरी आनी हैहय वंशांची हांगा सत्ता आशिल्ली. रत्नपूर (मणिपूर) ही तांची त्या काळांतली राजधानी आशिल्ली. तांणी खूबशीं शिवाचीं देवळां आनी मठ बांदले. - कों. वि. सं. मं.
महाजन, विठ्ठल परशुराम :
(जल्म : 25 ऑक्टोबर 1930, खेड-रत्नागिरी).
सुटकेझुजारी. ताणें एस्. एस्. सी. मेरेन शिक्षण घेतलें. 2 ऑक्टोबर 1955 दिसा बांदा सावन गोंयची शीम हुंपुन ताणें सत्याग्रहांत वांटो घेतलो. 1956 त समयुक्त महाराष्ट्र चळवळींतय ताणें वांटो घेतिल्लो. 1985 वर्सा महाराष्ट्र सरकारान सन्मानपत्र दिवन ताचो भोवमान केलो. 15 ऑगस्ट 1987 ह्या दिसा पुणें महानगरपालीके कडल्यानय ताचो भोवमान जालो. - कों. वि. सं. मं.
महात्मे, रजनीकांत दामोददर :
(जल्म : 5 मार्च 1935, असोळणें – सालसेत).
सुटकेझुजारी. ताणें एस्. एस्. सी. मेरेन शिक्षण घेतलें. तो ‘नॅशनल काँग्रेस गोंय’ हे संघटनेचो वांगडी आशिल्लो. पत्रकां लावप, तिरंगी बावटी लावप असलीं कामां तो करतालो. 1954त ताणें सिंधुताई देशपांडे हिका आपल्या घरांत आलाशिरो दिल्लो, देखून ताका पोलिसांनी अटक केली. उपरांत ताचेकडल्यान जबानी घेवन ताका सोडलो. 17 फेब्रुवारी 1955 ह्या दिसा विश्र्वनाथ गुडे हाच्या फुडारपणाखाल ताणें सत्याग्रहांत वांटो घेतिल्लो. पोलिसांनी ताका मडगांव हांगा धरलो. ताका प्रादेशिक लश्करी न्यायालयामुखार उबो करून णव वर्सां खर बंदखणीची ख्यास्त फर्मायली. तशेंच दंड भरपाय म्हूण आनीक दोन वर्सां बंदखण आनी एक वर्स सुरक्षिततायेचे राखणेखाल दवरलो. 15 ऑगस्ट 1959 ह्या दिसा ताची बंदखणींतल्यान सुटका जाली. सुटके उपरांत परत तो राश्ट्रीय कार्य करूंक लागलो. 1973 त भारत सरकारान ताम्रपत्र दिवन ताचो भोवमान केलो. - कों. वि. सं. मं.
महात्मे, सुर्याजी सदाशिव :
(जल्म : 1837, पणजी; मरण : 13 डिसेंबर 1899, बांद्रा हील रोड-मुंबय).
गोंयचो एक मराठी कादंबरीकार. पणजे घरचे घराच ताचें मराठी शिक्षण जालें. तेचपरी ताणें सेगुंद ग्राव आनी लिसेंवाचें तीन वर्सां मेरेन शिक्षण घेतलें. ताका मराठी, पुर्तुगेज, फ्रेंच आनी संस्कृत भाशेचें गिन्यान आशिल्लें. मुंबय क्रॉफर्ड, क्राऊन अँड कंपनी ह्या सॉलिसिटर फर्मांत तो काम करतालो. 1870 त ताणें ‘आनंदलहरी’ नांवाचें म्हयनाळें सुरू केलें आनी साहित्यसेवेक सुरवात केली. The Fight at Dame Europa’s School ह्या फ्रँको-जर्मन झुजावयल्या मनोरंजक ग्रंथाचो ताणें ‘युरोपकाकूच्या शाळेतील मारामारी’ ह्या नांवान अणकार केलो आनी
