मौसलपर्व :
श्रीकृष्ण हो व्दापर युगांतलो विषणुदेवाचो आठवो अवतार. कौरव-पांडवांचें झूज काबार जालेउपरांत श्रीकृष्ण परत व्दारकेक गेलो. व्दापर युगाचे निमाणेकडेन ताणें आपल्या अवतारांतल्यान मुक्त जावपाचें थारायल्लें. पूण अवतार समाप्ती आदीं ताका गांधीरीचो शाप खरो जावपाखातीर पुराय यादव कुळाचो नाश करूंक जाय आसलो. श्रीकृष्णाक असो योग घडोवन हाडचो पडलो. एक दिस यादव कुळाचे सगळे दादले सोरो पियेवन तर्र जाल्ले. तेच नशेंत तांच्यांत व्हड झगडीं जावन तांणी एकामेकांक मारून उडयले. उपरांत श्रीकृष्ण संवसाराचो त्याग करून रानांत समाधी लावन बशिल्लेकडेन एका भिल्लान हरणाचेर सोडिल्लो बाण चुकून मृष्णाच्या पांयांक लागलो. अशे रितीन कृष्णाचो अवतार सोंपलो.
महाप्रस्थानिकपर्व :
यादव दादल्यांचो नाश जाल्याउपरांत अर्जुन तांच्या बायलांक घेवन हस्तिनापुराक येता आसतना, वाटेर कांय रानवटी टोळयांनी अर्जुनाचेर हल्लो केलो. अर्जुनाचो पराक्रम त्या वेळार निकामी थरलो. तो यादव बायलांची राखण करूंक शकलो ना हे गजालीचो खेद दिसपाक लागलो. तेन्ना व्यासान येवन ताका पांडवांडो कार्यकाळ सोंपत आयला म्हूण पांडवांनी आतां वानप्रस्थ आपणावपाचे तयारेक लागूंक जाय असो उपदेश केलो. अर्जुनान ही गजाल येवन धर्मराजाक सांगली. धर्मराजाक ही गजाल पटिल्ल्यान ताणें परिक्षिताक हस्तिनापुराचे गादयेर बसयलो. परिक्षित हस्तिनापुराचे गादयेर बसलो आनी कलीयुग सुरू जालें, अशें मानतात.
स्वर्गारोहण पर्व :
परिक्षिताचो हस्तिनापुरांत ताज्याभिशेक करून आनी श्रीकृष्णाचो पणतू व्रज हाका इंद्रप्रस्थ राज्य दिवन धर्मराज आपल्या चारूय भावांक आनी द्रौपदीक घेवन हिमालय पर्वताचेर गेलो. पूण तांच्यांतलो धर्मराज एकलोच मेरू पर्वताचेर पावलो. थंय इंद्र देवान ताका आपल्या रथांत बसोवन स्वर्गलोकांत हाडलो. पूण स्वर्गलोकांत ताका कौरवां खेरीज आपले हेर भाव खंयच दिसले ना. आपले हेर भाव नरकांत आसा हें कळटकच तो नरकलोकांत आयलो. पूण ताची सुवात स्वर्गलोकांत आशिल्ल्यान यमदूतान ताका नरक लोकांतल्यान धावंडावन घालपाचो यत्न केलो. पूण आपले हेर भाव आसा थंयच आपूण रावतलो असो हट्ट धर्मराजान धरमो. तेन्ना इंद्र देवान खरी स्थिती दाखोवन धर्मराज आनी ताचे हेर भाव स्वर्गलोकांतूच आसात अशें सांगलें.
संस्कृत भाशेंत रचणूक जाल्या मूळ महाभारत ग्रंथाच्यो सद्या हिंदुस्थानाच्या विंगड विंगड लिपींत साबार आवृत्तयो आसात. पूण ह्यो सगळ्यो आवृत्त्यो एकसारक्यो नात. कांयकडेन तांच्यांतलो मजकूर फाटीं-फुडें जाला तर कांय कडेन श्लोकांची संख्या कमी-चड आसा. पूण ह्या सगळ्या आवृत्तयांनी महाभारत ग्रंथाची 18 पर्वांनी विभागणी केल्ली आसा. ह्या अठरा पर्वांभितर श्रीकृष्णाची वेगळी अशी कथा ना. श्रीकृष्णाची कथा उपरांत जोडिल्ल्या एकुणिसाव्या पर्वांत म्हळ्यार हरीवंशपर्व हातूंत सांगल्या. हरिवंश पर्वांत सुरवेक सैमाची उत्पत्ती कशी जाली हाचेविशीं म्हायती दिल्या. तशेंच विष्णु देवाचें म्हत्व सांगला. तातूंत मुखार श्रीकृष्णाच्या रुपान विष्णु देव धर्तरेचेर कसो आनी किदयापासत आयलो, तशेंच श्रीकृष्णाचें भुरगेपण आनी जुवानपणाचें चरित्र रंगयलां.
हरीवंशाप्रमाण भरवद्गीता हो महाभारताक उपरांत जोडिल्लो एक प्रसिध्द ग्रंथ. हो ग्रंथ स पर्वांनी विभागिल्लो आसून सद्या तो हिंदू धर्माचो एक पवित्र ग्रंथ आसा. कौरव-पांडव जेन्ना झुजाक उबे रावले, तेन्ना आपल्या हातान आपल्याच भावांचो आनी जाण्टेल्यांचो वध जातलो तशेंच आपल्या गुरूचो आनी खूबशा लोकांचो नाश जातलो हाची जाणीव जावन अर्जुन झुजाक तयार नाशिल्लो. तेन्ना भगवान श्रीकृष्णान ताका भगवद्गीतेचो उपदेश केलो. भगवद्गीतेंतले शिकवणीक आयज हिंदू समाजांत म्हत्वाची सुवात लाबल्या.
व्यास हाणें रचिल्ल्या मूळ महाभारत ग्रंथाचेर वेगवेगळ्या कांळांत वेगवेगळ्या लोकांकडसून अनुसर्जन (संस्करण) जाल्लें आसा. वैशंपायन, सुतवृगश्र्वै, सौप्ती, बृहत कुलांतले ऋषी आनी हेर लोकांचें महाभारत ग्रंथाचेर संस्करण जाल्लें आसा.
भारतांत वेगवेगळ्या पुराव्यांच्या आदारांचेर तज्ञांनी इ.स.प. 250 हो महाभारताचो काळ निश्र्वित थारायला. पुणें हांगाच्या भाण्डारकर प्राश्र्व विद्यामंदिराचे वतीन डॉ. वि. एस्. सुखटणकर हाच्या संपादनाखाला महाभारताची एक चिकीत्सक आवृत्ती तयार केल्या. मुंबय आवृत्ती प्रमाण महाभारताचे 2017 अध्याय आसात. तातुंतल्या फकत अदर्या अध्यायांनी कुरूवंशाची कथा सांगल्या. उरिल्ल्या हेर अध्यायांनी कौरव-पांडव हे मूळ कथेच्या आदारान नैतिक तत्त्वां तशेंच नैतिक आचार, पुराणकथा, आख्यायिका, तशेंच तात्त्विक विद्या आनी धार्मिक विचार सांगपाचे यत्न केल्यात. नल-दमयंती, सत्यवान-सावित्री, राम आनी शकुंतला हांचे सारकिल्ल्यो प्रसिद्द काणयोय महाभारतांत वाचूंक मेळटात. तेचपरी राजकारण आनी राजधर्म हांचेविशीं विस्तारीत म्हायती सांगल्या. ग्रंथाच्या ह्या म्हत्वाक लागून मूळ महाभारताचें भाशांतर वेगेवगळ्या भारतीय भाशांनी जाल्लें आसा. तशेंच महाभारताची मूळ कथा धारावाहीकच्या रुपान भारतीय दुरदर्शन आनी हेर दुरदर्शनावयल्यानूय प्रसारित जाल्ली आसा.
श्री. रवींद्र केळेकार हाणें कोंकणींत महाभारताची अनुसर्जन आवृत्ती दोन खंडांनी निर्माण केल्या. - कों. वि. सं. मं.
पूरक नोंद :
भगवद्गीता.
