हे लोक मडें जलटात. गुरवार बायल आनी बाळंतीण तशेंच साथीच्या रोगान मेल्ल्या लोकांक पुरतात. बिसनशिंग माडिया लोकांत, मनीस मरत जाल्यार धोल वाजोवन सगळ्या लोकांक कळयतात. हनगुंडा नांवाचो पुरोयत निमाणे संस्कार करता. मेल्ल्या मनशाची बायल ताका न्हाण घलता. उपरांत मसंडेंत व्हरतकच मेवणो अग्नी दिता. दुसर्या दिसा मेल्ल्या मनशाच्या नांवान गाय मारतात.
दोंगरी माडिया लोकांभितर , दोन वा तीन दिसांनी मरम करतात. गांवचो मुखेली, प्रतिश्ठीत मनीस आनी तांच्यो बायलो हांगां जाळटात आनी हेर लोकांक पुरतात. हे लोक चार दीस सुतक पाळटात.
दंतेवाडा हांगा दंतेश्र्वरीचें देवूळ आसा. हे देवतेचे वर्सुकी जात्रेक सगले माडिया लोक जमतात. दसच्याच्या वेळार जगदलपूर हांगा पंदरा दीस जात्रा जाता. वर्स भर ह्या लोकांच्यो परबो आसतात. वर्साचे सुरवातेक भीमल देवतेचो त्सव करतात. उपरांत मोह रुखाचो सुवाळो मनयतात. ह्या रुकाची पुजा केलेबगर ताचीं फुलों वा त्या फुलासावन सोरोयकाडपाक मोळना. पाल्गुन म्हयन्यांत भौशिंक शिकारेचो आनी उपरांत पावसाळ्यांत बीं पेरपाचो अशे दोन सुवाळे करतात. पिकां तयार जातकच नवें धान्य खावपाचे खूब उत्सव आसात. कड्डण, दूदी, तवशीं, तांदूळ हांचे सुवाळे केल्याबगर खावपाक मेळनात. वर्साच्या शेवटाक तण वा कोंडे कापपाचो सुवाळो जाता आनी सगळे लोक शेताखातीर जमीन तयार करपाच्या कामाक लागतात. गांवचो पुरोयत, गांवच्या मुखेल्याच्या सल्ल्याप्रमाण ह्या उत्सवांखतीर दीस थारयता. उत्सवावेळार देवतेक कोंबो बळी दितात.
नाच हो माडियांचें करमणुकीचें साधन आसा. तशेंच तांकां, कोंब्यांच्यो झुजी लावपाक कूब आवडटा.
शेती हो माडियांचो मुकेल वेवसाय आसा. भात, बाजरी, तवशीं, वाटाणे हीं पिकां ते घेतात. तशेंच रानांतलीं कंदमुळां, फळां एकठांय करतात आनी कुकडां, बोकडां आनी दुकरां पोसतात. नुस्तें मारप आनी शिकार करप हे तांचे आवडीचे उद्देग आसात. स्वताच्या उपेगाखातीर ते पानांचे वा कोंड्यांचे पांटले आनी शेंदर्यो विणटात.
माडियांच्या दर एक खेडयांत कांय अधिकारी आसतात. गांवचो एक मुखेली आसता. ताका पेडा अशें म्हण्टात ताच्या हाताखाल कोटवार नांवाचो एक अधिकारी आसता. कांय खेडयांचो क परगणा जाता . ताच्या मुखेल्या परगणा मंझी अशें म्हण्टात. दर एक गांवांत एक पंचायत आसता आनी गांवचो मुखेली हे पंचायतीचो अध्यक्ष आसता. दर एक परगण्याची एक परगणापंचायत आसता. जातींतलीं झगडीं, वाद ही पंचायत सोडयता. भूम-गायता वा पर्म हो गांवचो धर्मीक धिकारी धर्माच्या सगल्या चाली-रितींचेर नदर दवरता. तशेंच तो ग्रामदवतेची पुजा करता. पेनवड्डई वा वड्डई हो कुळाचो पुरोयत आसता. माडिया लोकांच्या घरा भोंवतणी कोंडयांची गच्च वंय आसात. रानवटी जनावरांपसून राखण जांवची म्हूण ही येवजण आसता. एका गांवांत स ती बारां घरां आसतात आनी तीं चडकरून एकाच कुटुंबाचीं आसतात. हीं घरां तण, माती आनी कोंडयांचीं आसतात. घरांभोंवतणी ल्हानशें पोरसूं आनी कांयकडे व्हड शेत आसता . घरांत चड करून तीन कुडी आसतात. दर एक कूड म्हळ्यार स्वतंत्र घर आसता. रांदची कूड,न्हिदपाची कूड आनी कोठी अशो त्यो कूडी वापरतात. घरालागसार दुकरांखातीर आनी गोरवांखातीर गोठे आसतात. सादारपणान दर एक गांवांत गांवच्या मुखेल्याच्या घरालागसार एक व्हड घर आसता. गांवांत येवपी सोयरो त्या घरांत रावता. तरनाटे भुरगे त्या घराचो भौशिक न्हिदराघर म्हूण उपेग करतात. चलयांखातीर वेगळें न्हिदपाघर आसता.
-कों.वि.सं.मं.
माडीः (मराठीः पोफळ, सुपारी, हिंदीः सुपारी छाली, गुजरातीःसोपारी, कन्न्डः अडिके, संस्कृतःपूगीफल, इंग्लीशःArecanut Palm ,लॅटीनः Areca Catechu ,कूळः पामेसी ).
माडी ही माडाच्या कुळांतली वनस्पत. Areca Catechu हें माडयेचें शास्त्रीय नांव. खोडाचो ल्हान आकार (सु.35ते40 सेंमी.) सोडल्यार बाकीचीं सगळीं लक्षणां माडासारकींच आसतात. माडयेच्या फळाक सुपारी अशें म्हण्टात.
महाभारतांत सुपारेचो उल्लेख आसा.हाचेवयल्यान भारत देशांत खूब पयलींसावन माडी रोयतालें म्हणपाचें कळटा. पयलींचे राजे महाराजे खावंचे पानावांगडा (विडो) सुपारी खाताले. आयजय ही पद्दत चालू आसा.
माडयेच्या उगमस्थानाविशीं शास्त्रज्ञांचीं मतां वेगवेगळीं आसात. पूण भारत, चीन, मलाया ह्या देशांनी माडयेचो उगम जाला म्हणपाचें खूबसा शास्त्रज्ञांचें मत आसा.
माडी हें उश्ण कटिबंधांतलें पीक. भरपूर पावस आनी आर्द्रता आशिल्ल्या भागांनी ह्या पिकाची वाड बरी जाता. पूण उदकाची बाराय म्हयने सोय आसल्यार कमी पावसाच्या प्रदेशांनी ह्या पिकाची लागवड करूं येता. तशेंच दर्यादेगेसावन 3,000 फुटांमेरेन ह्या पिकाची वाड बरी जाता.
माडयेचे लागवडीखातीर बरी निचर्याची जमींन निवडटात. चीर्याची जमीन तशेंच दर्यादेगेच्या गाळाच्या जमनींत ह्या पिकाची वाड बरी जाता.
सुपारेच्यो गांनठी तशेंच सुदारीत जाती वापरतात. विठ्ठल हांगा आशिस्स्या सुपारी संशोधन केंद्रान मंगला नांवाची सुपारेची जात विकसीत केल्या . हे जातीचे एके माडयेभशेन वर्साक 10 कि. ओल्यो सुपार्यो मोळटात. ही माडी गांवठी माडयेभशेन चड ऊंच वाडना. चवथ्या वर्सासावन हे
