समर्थक ३०,००० कामगारानी निदर्शनां करपाची परवानगी मागली तेन्ना मालवीय आनी मोतीलाल नेहरू हांणी तांकां अनुमती दिली. मोतीलाल नेहरून ताका विस्तारीत नेहरू समितीचो वांगडी म्हूण घेतिल्लो. १९३०च्या कायदेभंगाच्या वेळार राजीनामो दिवन मालवीयान बंदखण भोगली. १९३३-३४ वर्सा सत्याग्रह फाटीं घेवन केंद्रीय असेब्लीच्या वेचणुको लडोवपाक मालवीय आनी डॉ . अन्सारी मुकेल आशिल्ले. पूण जातीय निवाड्याक विरोध करपाचें कांग्रेसीन न्हयकारील्ल्यान काँग्रेस राश्ट्रीय पक्ष हे आघाडीवतीन वेगळ्यो वेंचणुको लडोवन मालवीय आनी स अनुयायी वेंचून आयले.
अस्पृश्यता निवारणाखातीर ताणें एक अभिनव प्रयोग केलो. १९२७ वर्सा काशी, १९२८ वर्सा कलकता, १९३६ वर्सा नाशिक आनी काशी हांगा ताणें हजारांनी अस्पृश्य लोकांक मंत्रदीक्षा दीवन उच्चवर्णीय हिंदुंचे पंगतीक बसयलें.
१९३८ वर्सा ताणें स्वताचेर कायाकल्पाचो प्रयोग केलो. ताचोय ताका बरोच फायदो जालो.
- कों.वि.सं.मं.
मालीः अस्तंत आफ्रिकेंतलें एक प्रजासत्ताक . क्षेत्रफळ १२,४०,०००चौ,किमी. लोकसंख्या १०,१०८,५६९ (१९९१). विस्तार-१०. १५ उतर ते २५ उतर अक्षांश आनी ४१५ उदेंत ते १२१५ अस्तंत रेखांश. ताचो ईशान्य-नैर्ऋत्य विस्तार १,८५२ किमी माली प्रजासत्ताकाचे उतरेक आनी ईशान्येक अल्जेरिया, उदेंतेक आनी आग्नेयेक नायजर ,दक्षिणेक अपर व्हेल्टा आनी आयव्हरी कोस्ट, नैर्ऋत्येक गिनी, अस्तंतेक सेनेगल जाल्यार वायव्येक मॉरिटेनिया देश आसात. बामाको हें देशाचें राजपाटण.
भूंयवर्णनः माली देशाची चडशी भूं सपाट आसा. भूंरचणूकेचे नदरेन देशाची पाठारी आनी उथळ मळाचो प्रदेश अशी सैमीक विभागणी जाल्ली आसा. मळांच्या प्रदेशांनी ल्हान ल्हान उंच भूंप्रदेश सगळ्याक आसात. गिनींतलें फुटा जालन पठार तशेंच आयव्हरी कोस्टांतले ऊंच भूंयेचे विस्तारीत प्रदेश हे देशाचे दक्षिण आनी नैर्ऋत्य वाठारांतले पठारी प्रदेश. ह्या पठारी प्रदेशाची दर्याथळासावन उंचाय सुमार ३०५ ते ४८५मी. इतली आसा. पठाराच्या आग्नेय वाठारांतल्या सिकासॉ विभागाची उंचाय सुमार ३०५मी. जाल्यार मौंट मिना भागाची उंचाय ५३०मी. देशाचो उतर आनी मदलो भाग सपाट आनी सहारा प्रदेशांत मोडटा. हांतुंतलो उत्तरेवटेंतलो मार अर्दो वांटो सहारा रेंवाट प्रदेशान रेवडिला . आनी नायजर ह्यो देशांतल्यो म्हत्वाच्यो न्हंयो.
हवामानः देशाचें हवामान सादारणपणान उश्ण आनी दमट उरता. नोव्हेंबर ते जून ह्या तेंपार सुकें हवामान आसता. ह्या तेंपार हांगाच्यान अलायज आनी हरमॅटन वारें व्हांवता. अलायज हें शितळ अशें वारें डिसेंबर ते फेब्रुवारी ह्या काळांत ईशान्येकडच्यान , जाल्यार मार्च ते जून ह्या तेंपार हरमॅटन हें उश्ण आनी सुकें वारें उदेंतेकडच्यान येता. जून ते ऑक्टोबर मेरेन हवामान दमट आसता.
वनस्पत आनी मोनजातः देशांतल्या वाळवंटी मान वाठारांनी फक्त मिमोसा आनी अँकेशिया सारकिल्या दाट पांनांची आनी कांट्याची वनस्पत मेळटा.साहेल प्रदेशांत स्टेपी प्रकाराची ,तशेंच गोरखचींच आनी ताड ही सुक्या हवामानांत जावपी वनस्पत मेळटा. दक्षिणेक हवामानाच्या वाठारांनी जायतेकडेन रानां आसून तातूंत वेगवेगळ्या प्रकारची वनस्पत सांपडटा. जाल्यार हेर कांय प्रदेशांनी सॅव्हाना तण वाडटा.
हरण, कुरंग, जिराफ आनी हती ही तण खावपी तशेंच शींव, बिबळो, वाग ही मास खावपी रानटी मोनजातूय देशांत सांपडटा. न्हंयांनी वेगवेगळ्या नुस्त्याच्या प्रकारांखेरीज मानगीं आनी पाणघोड चड प्रमाणांत सांपडटा.
इतिहासः ह्या प्रदेशांतल्या मालिंके लोकांच्या राबित्यावयल्यान देशाक माली नांव मेळ्ळें अशें इतिहासकारांचें मत आसा. चवथ्या शतमानांत घाना साम्राज्याची स्थापणूक जाल्ली , तेन्ना सधाच्या माली देशाचे बरोच व्हडलो भाग तातूंत आस्पावल्लो.धाव्या शेंकड्यांत ह्या साम्राज्यान लउदेंत सेनेगल, नैर्ऋत्य माली आनी दक्षिण मॉरिटीनियेचेर शेक बसोवन , उपरांत ताणीं अरब राश्ट्रांकडेन आपले वेपारी संबंद जोडले. तेराव्या शेंकड्यांत घाना साम्राज्यांत फूट घालून , तातुंतल्या माली साम्रज्य अस्तित्वांत आयलें. चवदाव्या शेकड्यांत मालीचो राज्यकर्तो मन्स मूस हाणें तिंबक्तूचेर जैत मेळोवन माली हें मुसलमान लोकांचें मुकेल केंद्र केलें. त्या काळांत माली साम्राज्याची खूब भरभराट जाल्ली. पूण सतराव्या शेंकड्यांत माली साम्राजाचो प्रभाव उणो जावन ताचे उतरेकडचे आनी हेर भूंयभाग भोंवतणच्या राजांनी हातासले. अठराव्या शेंकड्याचे निमाणेमेरेन माली साम्राज्यांत फूट घालून ल्हान ल्हान राज्यां अस्तित्वांत आयलीं.
एकुणिसाव्या शेंकड्याचे निमाणेकडेन सुमार १८८० फ्रँच वसाहतकार माली साम्राज्यांत पावले. सुरवेक तांकां थळाव्या मालिंके माडींगो लोकांनी विरोध केलो. पूण १८९८त फ्रँचांनी सिकासॉ हातासून मालीचेर आपलो शेक बसयलो. फ्रँच प्रशासनाखाल आसताना ह्या प्रदेशाक फ्रँच सुदार म्हूण वळखताले.उपरांत हो प्रदेश फ्रँच अस्तंत आफ्रिकेचो एक वांटो जालो.१९४६त थळाव्या लोकांक फ्रँच नागरिकत्व मेळोवन ते फ्रँच संसदेचें प्रतिनिधित्व करपाक लागले. त्याच वर्सा विधानसभेची स्थापना केली . दुसऱ्या म्हाझुजाउपरांत स्वतत्र्य चळवळीक नेट येवन १९५७त थळाव्या लोकांक सार्वत्रिक अधिकार दिवपांत आयले. १९५८त फ्रँच सुदानचे स्वायत सुदानी प्रजासत्ताक , सेनेगल ,दाहोमी आनी अप्पर व्होल्टा हांणी मेळून माली महासंघाचे राज्यघटनेचो मसुदो तयार केलो. पूण फक्त सुदानी प्रजासताक आनी सेनेगल हांणी हे राज्यघटनेक मान्यता
