जुंवो मॉल्टा आनी गोझा हांच्या मदीं आसा. ह्या समुहांत व्हड न्हंयो नात.
जुंव्यावयलें हवामान मुखेलपणान भूंयमध्य सागरी प्रकाराचें आसून, थंयचें वर्सुकी सरासरी तापमान १८° सें. इतलें आसा. गिमाच्या दिसांनी तापमान ३१° से. मेरेन वाडटा, जाल्यार शिंयांच्या दिसांनी तें ९° से मेरेन देंवता. वर्सुकी पावसाचें प्रमाण फक्त ५३ सेमी. देशाचे भूंयरचणूकेंत चुनखडीचें चड प्रमाण आनी उणो पावस आशिल्ल्यान हांगा वनस्पतीचें आनी मोनजातीचें प्रमाण खूब उणें आसा.
इतिहास आनी राज्यवेवस्थाः फिनिशियन, कार्थेजियन आनी रोमन साम्राज्यकाळांतूय ह्या जुंव्यांक म्हत्व प्राप्त जाल्लें. इ.स.६०त पॉल नांवाचो धर्मगुरू रोमाक वता आसतना ताचें तारूं मॉल्टा जुंव्या लागसारूच फुटलें. तारवांतल्या धर्मप्रसारकांनी जुंव्यांचो आलाशिरो घेतलो. फुडल्या दोन वर्सांभितर ताणीं त्या जुंव्यावयल्या लोकांक बाटोवन किरिस्तांव केले. अशे तरेन तो द्दिपसमूह रोमी साम्राजाचो एक भाग जालो.इ.स.३९५त रोमी साम्राज्याची विभागणी जाली तेन्ना हे जुंवे बायझंटीन साम्राज्याच्या ताब्यांत गेले. ८७०त अरबांनी तो आपल्या शेकातळा हाडून ताचेर फुडलीं दोनशें वर्सावयर आपली सत्ता गाजयली. १०९०त नॉर्मडीचो काउंट रॉजरान अरबांचो पराभाव करून ते दुंवे आपल्या शेकातळा हाडले. उपरांत १५३०त रोमी सम्राट चार्ल्स पांचवो हाणें जेरुसलेमाच्या सेंट जॉनच्या धर्मप्रसारक सरदारांक हे जुंवे दिले. धर्मझुजांवेळार ह्या द्दिसपसमुहाचो धर्मप्रसारक सरदारांक खूब उपेग जालो. १७९८त पयल्या नेपोलियनान हे जुंवे त्या सरदारांकडच्यान हातासले. हाका लागून मॉल्टांतल्या लोकांनी फ्रँचांआड बंड उबारलें. १८००त हे तंग स्थितीचोफायदो घेवन मॉल्टा लोकांच्या आदारान ब्रिटिशांनी फ्रँच लोकांक हारोवन हे दुंवे आपल्या शेकातळा व्हेले. १८१४त मॉल्टाक ब्रिटिश वसाहत म्हूण दर्जो मेळ्ळो. पूण जुंव्यांची राखणे वेवस्था आनी परकीय वेव्हार मात ब्रिटिशांनी आपल्या शेकातळा दवरले. १८६९त सुएझ कॅनाल बोटींखातीर उक्तो जाल्याउपरांत ह्या जुंव्यांचें म्हत्व आनीक वाडलें. पयल्या आनी दुसऱ्या झुजांवेळार जर्मनीन ह्या जुंव्यांचेर आक्रमणां केलीं. पयल्या म्हाझुजाउपरांत थळाव्या लोकांनी ब्रिटीश सत्तेआड चलवळ उबारून पुराय स्वतंत्र्याची मागणी केली. हाका लागून १९२१त ब्रिटिशांनी मॉल्टाच्या स्वतंत्र संविधानाक मान्यताय दिली. पूण १९३६त ती रद्द केली. दुसऱ्या म्हाझुजाउपरांत स्वतंत्र्य चळवळीक चड नेट आयलो.हाचो परिणाम म्हळ्यार १९४७त पयलींच्याच संविधानाक मान्यताय मेळ्ळी. पूण जुंव्याचे कांय राजकीय हक्क ब्रिटिशांमी आपल्याच शेकातळा दवरले. फुडें २१ सप्टेंबर १९६४ दिसा मॉल्टाक पुराय स्वतंत्र्य मेळ्ळें. पूण ब्रिटिशांनी मॉटा सरकाकाकडेन कबलात करून अर्थ आनी राखणे वेवस्थेविशींचे हक्क आपल्याच शेकातळा दवरले. फुडें १९७० आनी १९७१त दोगांयभितर कबलात जावन ब्रिटिशांनी मॉल्टांतलें आपलें सैल्य काडून घेतलें. उपरांत १९७१ तो १९८७ मेरेन देशांत सामाजिक कामगार पक्षान आपली सत्ता गाजयली.
सद्या मॉल्टाची राज्यवेवस्था १९७४ त आपणाल्ल्या संविधानाप्रणाण चलता. देशाच्या संविधानाप्रमाण थंय एक सदनी पद्दत आसून वैधानीक सत्ता ६५ वांगड्याच्या लोकप्रतिनिधी आशिल्ल्या सभाघराकडेन आसात. संसदेंतल्या वांगड्यांक पांच वर्सांखातीर भौशिक मतदानान वेंचून काडटात. राश्ट्राध्यक्ष हो प्रजासत्ताकाचो मुखेली आसून ताका पंच वर्सांखातीर लोकप्रतिनिधी घरांतल्यान वेंचून काडटात. प्रधानमंत्री हो भौमत पक्षाचो मुखेल आसून राश्ट्राध्यक्ष ताची नेमणूक करता. उपरांत प्रधानमंत्र्याच्या सल्ल्यानूच तो हेर मंत्र्यांची नेमणूक करता. सगळी कार्कार सत्ता मंत्रिमंडळाच्या हातांत आसता.
देशांत एक सर्वोच्या न्यायालय तशेंच दिवाणी, फौजदारी, वेपारी, पुलीस आनी बाल न्यायालयांय आसात. हांगाची न्यायवेवस्था मुखेलपाणान रोमन आनी ब्रिटीश कायदेपद्दतींचेर आदारल्या .
अर्थक स्थितीः अर्थीक नदरेन मॉल्टा देश आयजमेरेन खूब फाटसारिल्लो आसा. साव्या उदकाचो उणाव आनी हांगाचे मातयेंत चुनखडीचें प्रमाण चड आशिल्ल्यान लागवडीखालचें शेतवडीचें प्रमाण खूब उणें आसा. हालीं तेपार कांय भागांत नव्या शेतकी तंक्षाचो वापर करून गरजेपुरतो भाजीपालो, फळफळावळ , मको हीं पिकां काडटात. हांचेखेरीज बटाट, टमाट, द्राक्षां, कांदे, गंव सातू आनी वेगवेगळ्या फुलांचेंय उत्पन्न काडटात. पशुपालन आनी नुस्तेमारीकूय हांगा म्हत्व आसा. देशांत व्हड उद्देगधंदे नात. आदल्या काळासावन हो नावीक तळ आशिल्ल्यान तारवीं बांदप वा तीं दुरूस्त करप हो हांगाचो म्हत्वाचो परंपरागत वेवसाय. चडशे वेवसाय आयातीचेरूच आदारून आसात. यंत्रसामुग्री, कपडो, कड्डण, रसायनां, वखदां मांस, दूद आनी दुदाचे पदार्थ हांची आयात करची पडटा. हालींच्या तेंपार कपडे विणप आनी इलेक्ट्रॉनिकी उद्देगांचेर चड भर दिवप जाता. मॉल्टीज लिरा हें देशांतलें इधिकृत चलन.
देशांत लोहमार्ग ना. पूण रस्त्यामळार खूब उदरगत जाल्या मॉल्टा आनी गोझा जुंव्यांमदलो येरादारी फेरिबोटीच्या आदारान जाता. व्हॅलेट्टा हें देशांतलें मुखेल बंदर. लुका शारांत आंतरराश्ट्रीय विमानतळ आसा.
लोक आनी समाजजीणः ह्या जुंव्यांवयल्या लोकांत मुखेलपणान सिसिलियन, फिनिशियन, आनी कार्थेजियनांचो आस्पाव आसून तांच्यांत भरसण जाल्ली दिसून येता. हांगाच्या लोकांक मॉल्टीज अशेम म्हण्टात. चडशे मल्टीज लोक कार्थेजियन वंशाचे. इटली आनी हेर भूंयमध्य सागरी प्रदेशांतल्या लोकांचेंय प्रमाण हांगा चड. युरोपी लोकूय कांय प्रमाणांत सांपडटात . रोमन कॅथलीक हो देशाचो अधित ध्रम. पूण तो राश्ट्रीय धर्म न्हय.
शिक्षणीक मलार उदरगत जायत आसा. हांगा मुळावें शिक्षण सक्तीचें केलां शिक्षण चडकरून इंग्लीश माध्यमांतल्यान दितात. उच्च शिक्षण मॉल्टा विधापिठांतल्यान दिवप जाता. ह्या विधापिठांत कायदो, वैजकी, शल्यचिकित्सा, दंतवैजकी, अभियांत्रिकी, वस्तुशिल्प, शिक्षण, वेवस्थापन ह्या वविशयांचें उच्च शित्क्षण दिवपाची वेवस्था आसा.
