आंखल्यो. 1959 त पडिल्ल्या भिरांकूळ दुकळाक लागून जाल्लें नुकसान भरून काडपाखातीर 1963 सावन नवें धोरण चालीक लावन तेप्रमाण ह्या प्रदेशाचे णव विभाग केल्यात. शेतवड, शिक्षण, दलणवशळण आनी लोकांची भलायकी ह्या सगळ्याच मळांचेर उदरगत जायत आसा. हांगाच्या लोकांचो शेतकाम हो मुखेल वेवसाय आसून चडशा वाठारांत झूम वा घुंवपी शेत पिकावळ करतात. सुमार 87% लोक शेतकामांत गुंतल्यात . झूम शेजमानी वैयक्तिक मालकीच्यो नासून गांवठाणाच्या मालकीच्यो आसात. दोंगरा गेंवतेवयल्या शेतांत मको आनी भात हीं पिकां घेतात. तेखेरीज कड्डणां, कापूस, तंबांकू च्या आनी उदका शिंपणावळीची तजवीज आशिल्ल्या वाठारांत ऊंस, निरसांग, आलें, ङळद, बटाट, केळीं, अनसां, संत्रीं, तीळ, कागदी, लिंबू हीं पिकांय घेतात. काफी , रबर, काजू, वेलची हांची लागवड करपाचे यत्न चालू आसा. आलें आनी तीळ हांच्या उत्पादनांतूय प्रगती दिसून येता. मिझोरामांतलो 32%वाठार रानांनी व्यापिल्लो आसून तातुंतली 15,935 चौ. किमी. सुवात राखीव रानांखाला आसा. डांपा रानवटी मोनजात अभयारण्याखाल 210 चौ. किमी. क्षेत्र आसा.
ह्या राज्यांत व्हडलेशे उद्देगधंदे नात. चडशे लोक परंपरिक कुटिरोधोग करतात. तातूंत हातमाग आनी हस्तवेवसाय हांचो आस्पाव जाता. हांगाचे कुरपणे आनी चेपीं फामाद आसात. ह्या उद्देगांभायर रेशीम उत्पादन, भाताच्यो गिरणी, छापखाने, रेडिओ दुरुस्ती, फळांचेर प्रक्रिया करून तीं डबाबंद करप, आल्याचो उपेग करू पेयां तयार करप , शाबू, विटो तयार करप हे वेवसाय चलतात. ह्या प्रदेशांत वट्ट 50 डीझेल विधुत् शक्ती निर्मिती केंद्रां आसून तांचेपसून निर्माण आवपी वीज थळाव्या घरगुती वापराखातीर उपेगी पडटा.
बेगीन आनी सोंपेपणान येरादारी करप हो हांगाचो सगळ्यांत मुखेल प्रस्न आसा. ऎजाल, सिल्यर, लुंगलेई, चांफाई, व्हेर्व्हेक , फाइलांग, डेमग्री, सैहा ह्या गांवांमजगतीं मोटाररस्ते आसात.
लोक आनी समाजजीणः मिझोरामांतले 94.20% लोक हे आदिवासी जमातीचे सात. मिझो जमातींत किल्योशोच उपशाखा सात नी तांचीं मूळ स्थानां मणिपूर, त्रिपुरा, ब्रह्मदेश , बांगलादेश हांचेसारकील्या हेर वाठारातूय जिसून येता. चकमा आनी टायप्रस ह्यो हेर म्हत्वाच्यो जमाती आसात. लुशाई हे मिझोंचे मुखेल उपशाखेंत साक्षरतेचें प्रमाण 86% आसा. खिस्ती मिशनर्यांनी केल्ल्या कार्याक लागून हातूंतल्या चडशा लोकांनी सिरिस्तांव धर्म आपणायलो. कितलेशेच लोक प्रॉटेस्टंट पंथीय आसात. मिझो आनी इंग्लीश ह्या दोनूय भासांचो उपेग हे लोक करतात. मिझो भाशेखातीर ते रोमन लिपीचो वापर करतात. चकमा जातीचे लोक अजूनय बौध्द धर्मीय आसात आनी बंगाली भास उलयतात.
मिझोरामांत सगळे तरेच्यो साळा, महाविधालयां एक विधापिठ एक तंत्रविधा-निक्तन आनी शिक्षणशास्त्र संस्था आसात. शालेय शिक्षणाखातीर 1977त स्वतंत्र मंडळाची स्थापमूक केली. ह्या राज्यांतलें सरासरी साक्षरतेचें प्माण 59% आसा.
म्हत्वाचीं थळां: ऎजाल हें राजधानीचें ठिकाण राज्याच्या मदेगाक आसून वेपारी केंद्र आनी थंड हवामानाखातीर प्रसिध आसा. कोंड्यांच्या आनी कापसाच्या उत्पादनाखातीर हांगाचो वाठार फामाद आसा. ऎजालचे द7णेक सुमार 93 किमी, अंतराचेर आशिल्लें लुंगलेई हें केंड्याचें रान, तांदूळ आनी कापूस उत्पदनाखातीर म्हत्वाचें आसा. तेखातीर मिझोरामांत कोलोसिब, चांफाई, सैदा, सेर्चिप , हीं हेर शारां आसात.
-कों.वि.सं.मं.
मिठाचो सत्याग्रहः भारतीय स्वातंत्र्य चळवळींतलें महात्मा गांधीच्या फुडारपणाखालचें सगळ्यांत व्हडलें आनी दीर्घकाळ चलींल्लें लोकांचें दोलन (1930-34). 1929 चे खेरेक भरिल्ल्या काँग्रेसच्या इतिहासीक लाहोर अधिवेशनांत जवाहरलाल नेहरूच्या येजमानपमाखाल पुरायस्वराज्याचे थाराव मंजूर जालो. 26 जानेवरी 1930 दिसा पयल्या स्वातंज्ञ्यदिसा निमतान आगामी सत्याग्रहाविशीं सगळ्यांनी फुडलेप्रमाण सोपबत घेतलो. “विदेशी शेकातळा रावन बिकारडें , अपमानाचें जिवित जियेवप हो गुन्यांव आसा. हिंसेच्या मार्गान स्वातंत्र्य मेळोवंक जायना म्हूण आनी अहिंसा पाळूया. गरज पडल्यार सगळे करबंदीसयत सगले तरेच्या सत्याग्रहाखातीर आमी तयार आसात . काँग्रेसीकडल्यान येवपी आदेश आमी पाळटलें.”
उपरांत गांधीजीन सरकाराक फुडल्यो अकरा मागण्यो धाडल्यो,1) पुराय सोरोबंदी, 2) भारतीय रूपयाचो स्टलिंग पौंडाकडेन आशिल्लो विनिमय दर उणोकरप, 3) जमीन महसूल अर्दान उणो करप , 6)सरकारी उत्पन्नांत आयिल्ल्या उणावाक लागून उच्च शासकीय सेवेंतलें वेतन अदर्यापरस उणें करप, 7) आसाय कापडाचेर संरक्षक जकात दवरप, 8) दर्यादेग येरादारी संरक्षण अधिनेम संमत करप, 9) खुनासारके आरोप नाशिल्ल्या हेर राजकीय कैधांची मुक्तता, सगळे राजकीय खटले फाटल्यान घेवप , 10) गुन्यांव अन्वेशण विभाग वा ताचें सार्वत्रिक नियंत्रण रद्द करप, 11) फाव त्या नियंत्रणासकयल स्वताचे राखणेखातीर शस्त्र बाळगुपाक परवानगी दिवप .ह्यो इकरा मागम्यो मान्य केल्यो जाल्यार आंदोलन करचेनात, अशें गांधीजीन सरकाराक कळयलें.
मिठावयसो कर गरीब भारतीयांक परवडनाशिल्लो. ह्या मागण्यांवरवीं गांधीजीन तळागाळांतल्या लोकांक स्वातंत्र्य चळवळींत वांटो घेवंचेली प्रेरणा जिली. 12 मार्च 1930 दिया साबरमती आश्रमांतल्यान दांडीयात्रा भायर सरली. गांधीजी आनी तांचे 78 वांगडी एकसारके 25 दीस पदयात्र करून 5 एप्रिल 1930 दिसा गुजरातांतल्या ‘दांडी’ ह्या दर्यादेगेवयल्या
