राबितो आशिल्लो. जुंव्याचो चडसो भाग वसू आशिल्लो आनी कांय भागांनी रानां आशिल्लीं. जहाजां नांगरून दवरपाखातीर तें एक बऱ्यांतलें बरे बंदर आशिल्लें. हाका लागून पुर्तुगेजांनी ह्या जुंव्याक बॉंबेहीया हें नांव दवरलें. पुर्तुगेज भाशेंत बों म्हळ्यार बरें आनी बेहीया म्हळयार बंदर. उपरांत ताचेंच बॉंबे हें नांव चालींत आयलें.
पुर्तुगेजांनी थंय एक किल्लो बांदिल्लो. १६६१त पुर्तुगालच्या राजान आपली धूव कॅथरिन,इंग्लंडाचो राजा दुसरो चार्लस हाका दिली. त्यावेळार मुंबय जुंवो तिच्या लग्रांतलो हुंडो म्हूण दिलो.१६६६ त इंग्लंडाच्या राजान हो जुंवो ईस्ट-इंडिया कंपनीक भाड्यान दिल्लो. त्या तेंपार ह्याजुंव्यामदी साबार खाजनां आशिल्ल्यान भरतेच्या वेळार सखल भागांनी उदक रिगतालें आनी सुकतेच्या वेळार फाटीं सरतालें. हाका लागून सगळयाक दलदल जावन साबार तरांचीं दुयेंसां पातळतालीं.
ह्या तेंपार महाराष्ट्रांत मोगल, मराठे आनी शाहांभितर झुजां चलतालीं. तांचेपसून सुरक्षित रावपाखातीर १९७०त सुरवेक ब्रिटिशांनी मुंबयचो मुखेल किल्लो घट्ट केलो. उपरांत तांणी माझगांव,शिवरी,शीव,माहीम आनी वरळी बांगा ल्हान किल्ले बांदून शाराची राखणे वेवस्था घट्ट केली. त्याच वर्सा थंय तारवां बादपाखातीर एक व्हड धको बांदलो. १६८९त सिद्धीन मुंबयचेर घुरी घालून मुंबयचो व्हड भाग आपल्या शेकतळा दवरलो. औरंगजेब उपरांत सिद्धीक सतावपाक लागलो . तेन्ना सिद्धीक मुंबय सोडून वचचें पडलें. मराठे,मोगल,डच,फ्रेंच ह्या सगळ्याकडच्यान धोको आशिल्ल्यान ब्रिटिशांनी सगळे किल्ले चड घट्ट केले आनी कांय नवे किल्ले बांदले. उपरांत १७१६त मुंबय शारा भोंवतणी तटबेदी उबारिल्ली. ह्या पुराय भागाक फोर्ट अशें म्हण्टाले आनी भितल्ल्या ल्हान किल्ल्याक बॉंबे कॅसल अशें म्हण्टाले. १७७६-८० ह्या काळांत वरळीचो बांद,गव्हर्नर हॉर्नबी हाच्या तेंपार हादलो. तो फातरी आनी लांब आशिल्ल्सान दर्याचें उदक भरतेच्या वेळार खाजनांनी येवपाचें बंद जालें. उपरांत सखल भागांनी भर दिवन दलदल काबार केली. हाका लागून ह्या वाठारांत जावपी दुयेंसां खूब कमी जावन लोकांची वसतीय वाडपाक लागली. १८व्या शेंकड्याच्या पयल्या अर्दांत मुंबय शाराचो खूब विस्तार जाल्लो. त्या तेंपार मुंबयचो वेपारलेगीत खूब वाडलो.
१७५६त ब्रिटिशांनी आंग्र्यांची आरमारी सत्ता नश्ट केली. उपरात पानिपताच्या झुजांत मराठ्यांचो पुरायपणान पराभव केलो. तांची सता सगळ्या हिंगुस्थानांत ल्हव ल्हव वाडत गेली आनी मुंबयती खूब भरभराट जाली. एकुणिसाव्या शेंकड्याचो सुरवेकसावन मुंबय शाराक चडसो धोको उरूंर नासिल्ल्यान तटबंदीच्या भायरूय घरां बांदून बरेच लोक रावपाक लागले. १८४९ त जी .आय.पी. रेल्वे कंपनीची स्थापणूक जाली आनी उपरांत १८५३त मुंबय ते ठाणे लोहमार्ग सुरू जालो. त्याच वर्सा मुंबय आनी कलकत्ताशारां तारायंत्रान जोडलीं. १८६२त हांगाचो तट मोडून उडोवन कुलाब्यासावन टॅंक बंदरामेरेन जुंव्याची उदेंतेवटेनची देग बांदून काडली. उपरांत कुलाबा ते मलबार दोंगर हो अस्तंतेकडचो दर्या फाटीं व्हरून बॅकबे धक्को बांदलो.१८७२वर्सा मुंबय नगरपालिका अस्तित्वांत आयली. १९०० मेरेन मुंबय नगराचें रूप पुरायपणान बदललें. खूब व्हड व्हड इमारती निर्माण जाल्यो. विंगड विंगड प्रकारच्यो संस्था अस्तित्वांत आयल्यो.
विसाव्या शेंकड्याचीं सुरवेचीं सुमार ३० वर्सां मेरेन प्लेग ,इन्फ्ल्यूएंझा,विषमज्वर आनी हेर साथीच्या रोगांनी मुंबय शाराक सतावन सोडलें. एकुणिसाव्या शेंकड्याच्या दुसऱ्या अर्दांत आयिल्लो वेपारी वर्ग आतां आपलो वेपार आनी उद्देगधंदे वाडोवन बशिल्लो. वेपार आनी उद्देगधंधांत वाड जाली तशे कोंकण आनी उतर-दक्षिण भारतांतल्यान मजूरवर्ग आनी कामगारवर्ग हांगा येवपाक लागले. हाका लागून शाराचे लोकवसतीची दाटाय वाडत गेली.उपरांत कपडो उद्देग,रसायनां,चित्रपट,अभियांत्रिकी आनी हेर वेवसायांची स्थापणूक जावन ते भरभराटीक आयले. स्वतंत्र्योतर काळांत मुंबय शाराचो खूब विकास जालो. १९६०त महाराष्ट्र राज्याची स्थापणूक जाली आनी मुंबय महाराष्ट्राची राजधानी जाली.
मुंबय हें भारतांतल्यान गिरेस्त शारांतले वयल्या क्रमांकाचें शार. तें भारताचें एक मुखेल अर्थीक आनी वेपारी केंद्र आसा. उद्देगधंद्य़ाच्या मलार हें शार भारतांतल्या हेर शारांपरस चड फुडें आसा. दिसपट्टयो गरजेच्यो वस्तू ते सामकेच उदारगतीक पाविल्ले संगणक आनी यंत्रसामुग्री अशे विंगड विंगड प्रकाराचे कारखाने हांगा आसात. स्वातंत्र्याउपरांत मुंबय म्हानगरान अर्थीक मळाचेर जी तेंगशी गांठल्या ती तोखणाय करपासारकी आसा. एकुणिसाव्या शेंकड्याच्या दुसऱ्या अर्दाकसावन वाडीक लागिल्ले सुती कपड्याचे उद्देगधंदे आयजुय म्हत्वाचे आसात. स्वातंत्र्यापयलीं हांगा उपभोग वस्तुंची चड निर्मिती जाताली. पूण हालींच्या तेंपार रसायनीक द्रव्या आनी भांडवली वस्तू हांच्या उत्पादनांत नेटान वाड जायत आसा. इलेक्ट्रॉनिकी हो सगळयांत नेटान वाडपी उद्देग आसा. ल्हानसान हत्यारां, घरगुती उपेगी पडपी वस्तुंसावन शेतवडीक आनी विंगड विंगड उद्देगांक लागपी विजेची आनी हेर यंत्रयामुग्री,स्वंयचलित वाहनां,जहाजां आनी तांचे मेकळे भाग ,अशुध्द तेल आनी डिझलाचेर चलपी ल्हान-व्हड इंजिनां, रसायनां आनी
