विसाव्या शतमानाचे सुरवेक ह्या वेवसायक सुमाराभायर चालना मेळ्ळी आनी हो वेवसाय संवसारभर पातळ्ळो.
१४९८ वर्सा वास्को द गामा हो गोंयांत आयलो. ताचेआदीं इथिओपियाच्या आर्चबिशपान पुर्तुगालापसून एक छापखानो मागयलो. ताका जायतसलो छापखानो घेवन जुवांव द बुस्तामांती हो इथिओपियाक येवंक भायर सरलो. पूण अरबी समुद्रांत वादल जालें आनी बुस्तामांती गोंयांत पावलो. थंयच ताणें छापखानो मांडलो. जुवांव द बुस्तामांती होय एक मिशनरी आसलो. ताचे आदीं हिंदुस्थानांतल्या धर्मलंड लोकांक धर्म दिवपाक वास्को द गामा गोंयांत आयिल्लोच. तेखातीर ताका किरिस्तांव धर्माचीं प्राथमिक स्वरूपाचीं पुस्तकां जाय आसलीं. पुर्तुगालासाकून पुस्तकां छापून धाडचे परस हांगाच सुरू केल्ल्या छापखान्यांतल्यान तीं छापचीं अशें थारावन त्या छापखान्यांत Conclusoes हें पयलें पत्रक छापलें (१५५६). हाचे उपरांत ह्याच छापखान्यांत Doutrina Cristan (दौत्रिन क्रिस्तां ) हें पुस्तक छापलें. Compendio Erpiritual de Fe’ Christan, हे पुस्तक आर्चबिशप गाशपर द लियांव हाणें स्वता बरयलें आनी छापलें.
इ.स. १५५६ वर्सा पोरन्या गोंयांतलो छापखानो बंद पडलो ह्या काळांत फकत एक पुस्तक ह्या छापखान्यांत छापिल्लें . फुडें १६१६ वर्सा रायतूर (Rachol) ह्या वाठारांत सां लोवरँसु कुलॅसियु हांगा पुर्तुगेजांनी छापखानो सुरू केलो. ह्या छापखान्यांत फादर स्टीफन्सचें ख्रिस्तपुराण हें पयलें पुस्तक छापलें. उपरांत हो छापखानो १६६० वर्सा बंद पडलो. पूण ताच्या ४४ वर्सांच्या काळांत चाळीसेक ग्रंथ छापप जाले. तांतुतले १९ पुर्तुगेज भाशेंत आनी १९ कोंकणींत तशेच मराठींत आशिल्ले. हातुंतले म्हत्वाचे ग्रंथ म्हळ्यार किरिस्तांवाच्या पाद्री दौत्रिनीचो अर्थ (कोंकणी), एनियँ द ला कुआचें ‘पीटर पुराण’ (मराठी) आनी पाद्री आंतोनियु द साल्दान्य हाची सांतु आतोनिची जीवितकथा (मराठी). निमाणे १६६० वर्सा Soliloquios Divinos (पुर्तुगेज) हें छापल्या . उपरांत छापखानो बंद पडलो. पुर्तुगेजांउपरांत भीमणी पारेख,नाना फडणीस आदींनी मुद्रणाचे यत्न केल्ले पूण तांकां व्हडलेंशें यश मेळ्ळें ना.
मुद्रा : ‘मु’ म्हळ्यार ग्रहांचे पीडेसावन मुक्त करपी आनी 'द्रा' म्हळ्यार पापांचें द्रावण करपी. मुद्रा ह्या शब्दाचे धर्मीक आनी लौकिक अशे खूब अर्थ आसात. चिन्न, खूण, प्रतिमा , प्रतीक ,ठसो, अवस्था असोय मुद्राचो अर्थ जाता.
हात, पांय, बोटां हांचे खाशेले स्थितींक मुद्रा म्हणटात. देखीक- धेनुमुद्रा, घंटामुद्रा, भूस्पर्शमुद्रा,अभयमुद्रा आनी हेर. विष्णुच्या आयुधांचीं शंख, चक्र हीं चिन्नां वैश्णव लोक आपल्या शरिराचेर धारण करतात, तांकां मुद्रा म्हणटात. गोरखपंथी साधू कंवची वा स्फटिक हांचे कानांतले अलंकार वापरतात तांकां मुद्रा म्हण्टात. हठयोगांतल्या भूचरी, खेचरी, वज्रोली,चाचरी, अगोचरी ह्या क्रियांक मुद्रा म्हणटात. तांत्रिक गुह्य साधनेंत जी सहजसाधिका म्हूण साधकाकडेन अंगसंग करता ते बायलेक मुद्रा अशेंच म्हणटात. नाच, नाट्य, मूर्ती ह्या कलांतल्या हातांच्या खाशेल्या अवस्थांक लौकिक मुद्रा म्हणटात . मंत्रशास्त्रांत मुद्रांक खूब म्हतव आसा. ते ते देवतेक प्रसन्नं करून घेवपापसत त्यो त्यो मुद्रा करून, त्यो गुरू कडल्यान समजून घेवपाच्यो आसतात. देखीक-गायत्री मंत्राचो जप सुरू करचे पयलीं २४ मुद्रा आनी जपा उपरांत ८ मुद्रा आसतात.
खयंचेय पुजेचे पयलीं अभय, चित्, वरद, साक्षात्कार आनी विद्राविणी ह्यो पांच मुद्रा करतात. दुसरो पर्याय सांगला तो असो- आवाहनी, स्थापनी, संनिधापनी, संबोधिनी, सन्मुखीकरणी आनी अवगुंठन देवाक निरांजन लायतकच करतात त्या मुद्रांचीं नांवां अशीं आसात- काल, योग, सिध्दी, वैहायसी, रस, संक्षोभण, शत्रुक्षयकरी ,पाताल, अंजली आनी परमा. विष्णुपुजेंत ११मुद्रा आसात त्यो अशो- शंख, चक्र, गदा,पद्य, वेणू, श्रीवत्स, कौस्तुभ, वनमाला, ज्ञानमुद्रा, विद्याह्हपा, गरूडाख्या.
माधव ह्या वैशणव संप्रदायांतल्यो मुद्रा- १ -चक्र; २-शंख; ३-गदा; ४-पद्द ५-नारायण.
लिंग, योनी, त्रिशूल, अक्षमाला, अभय, मृग, असी, खट्वांग, कपाल आनी डमरू ह्यो शिवपुजेंतल्यो १० मुद्रा आसात. पाश, अंकुश, वर, अभय, खड्ग, चर्म, धोणू, बाण आनी मुसल ह्यो देवीपुजेंतल्यो ९ मुद्रा आसात . गणपतीचे पुजेतल्यो ७ मुद्रा अशो आसात. दंत, पाश, अंकुश, अविघ्न, परशू, लड्डुक आनी महाळुगं. अभिशेकाच्या वेळार कुंभमुद्रा, आसनाखातीर पद्यमुद्रा, उदक सोदपाखातीर गालिनीमुद्रा आनी प्रार्थना करतना प्रार्थनामुद्रा करपाची आसता.
पुजा, जपकाल, ध्यान आनी काम्य कर्म ह्या प्रसंगांनी ते ते देवतेच्यो मुद्रा करच्यो अशें मुद्रनिघंटूंत सांगलां. मुद्रनिघंटू, स्मृतिचंद्रिका, शारदातिलक आनी त्या त्या संप्रदायाचे ग्रंथ हातूंत मुद्रांचीं नांवां आनी वर्णनां मेळटात. हठयोगांतल्यो मुद्रा हठयोगप्रदीपिका, घेरंडसंहिता आनी शिवसंहिता ह्या ग्रंथांनी विस्तारान वर्णिल्यात. पुराणवङ्मयातूय मुद्रांची म्हायती मेळटा.
