मूतखडो (kidney stone ): हे पिडेंत मुतांत एक फातराभशेन खडो तयार जाता.हो खडो मूत्रपिंडांत मूतनळयेंत वा मुत्राशयांत जांवक शकता. हो खडो बारीक आसल्यार मुतावांगडा भायर सरता. मूतखडो मूतनळयेंत जाल्यार मुताची वाट बंद जाता आनी मूत्रपिडांक बादा जावंक शकता .मूतखडो कॅल्शियम ओक्सालेट वा कॉल्शियम फॉस्फेट हांचेपसून जाता.केन्नाकेन्नाय युरेट वा सिस्टीन आम्लाटोय तो घडिल्लो आसता.
मूतखड्याचीं कारणां अशीः १) आहारांत अ जिवनसत्व उणें आसप आनी ऑक्सालेट चड आसप .२) मूत वचपाक आडखळ आसप. ३) मुताच्या इनफेक्शनाची पिडा आसप.४) द्रव पेयाचें पियेवप उणें आसप.
मूतखड्याचीं लक्षणाः मूतखडो व्हड जायसर ताचीं लक्षणां कायंच दिसनात.उपरांत एखाद्रें मुतांत रगत वचप आनी मुताचे वाटेर पेज येवप हीं लक्षणां मुखेलपणान दिसतात.केन्ना केन्नाय अशावेळार इनफेक्शनाची पिडा जाता.
उपचारः सुरवेक मुतखडो जाल्यार तो शस्त्रक्रियेन काडटाले. आतां लिथोट्रीप्सी करून फोडटात आनी बारीक जाल्ले खडे मुतावरवीं भायर रसतात. आतां लेसर किरणाच्या आदारानय मूतखडो फोडूंक येता.
मूत्रपिडांची सूजः हातूंत नेफ्रायटीस आनी नेफ्रोटीक सिंड्रोम हीं मुखएल लक्षणां दिसून येतात.नेफ्रायटीस हें दुखणें चडशें स्ट्रेप्टोकोकस ह्या रोगजंतुची लागण जातकच सुमार १५ म्हयन्या उपरांत जाता.ताका लागून भिण्णां फुलप ,आंगार फोड येवप ,हीं दुखणीं जातात. स्ट्रेप्टोकोकसाची लागण जातकच कुडींत ताचे प्रतिकार घटक तयार जातात. हे प्रतिकार घटक मूत्रपिंडाक सूज हाडटात.
नेफ्रायटीस ह्या दुखण्यांत मूत उणें जावप,मुतांत रक्तस्त्राव जावप, मुतांत आल्बुमीन मेळप, रक्तदाब वाडप,सूज येवप हीं लक्षणां दिसतात. नेफ्रायटीस ही पिडा उपचार केल्यार बेगीन बरी जाता.पूण सुमार ५% पिडेस्तांक मूत्रपिंडाचें दुखणें खर जाता आनी एखाद्रें मूत्रपिंड निकामी जाता.
नेफ्रोटीक सिंड्रोम ह्या दुखण्यांत सूज येवप ,मूत उणें जावप आनी मुतांत आल्बुनमीन खूब प्रमाणांत वचप ही लक्षणां दिसतात नेफ्रोटीक सिड्रोमाचेर स्टेरोयड हीं वखदां दितात आनी तीं ६म्हयने ते १ वर्समेरेन दिवंची पडटात. सामक्या ल्हान भुरग्याक हें दुखणें जाल्यार खूब भंयाचें.
ह्या पिडांभायर मूत्रपिंडाक कॅन्सर ह्या दुखाण्याची बादा जावंक शकता.हातूंत मुतांत रक्तस्त्राव जावप हें मुखेल लक्षण आसता.
हांतरूणांत मुतूंक जावपः खूबशा भुरग्यांमदीं ही पिडा दिसून येता. हेरवीं भुरगें हुशार आसुनूय ताचेर मानसिक दबाव आशिल्ल्यान अशें घडून शकता.हाचेर उपाय म्हळ्यार न्हिदचे आदीं आनी न्हिदतकच दोन वरांनी उठोवन भुरग्याक मुतूंक धाडप .सद्याच्या काळांत इलेक्ट्रीक हांतरूणय मेळटा. ह्या हांतरूणार न्हिदतकच मुताचो थेंबो पडनाफुडें भुरग्याक जाग येता. जाग येतकच भुरगें मुतूंक वता आनी हांतरुणार मुतूंक पावना.
मुताची तपासणी: मुताचे तपासणेवयल्यान मनशाचे ऊलायकेविशीं अदमास मेळटा. गोडेंमूत ,कामीण ,मुत्रपिंडाच्यो पिडा ,मूतखडो ,मुताच्या इनफेक्शनाच्यो पिडा हांचें निदान मुताचे तपासणेवयल्यान आदाराचेर थरता.
मुताची तपासणी चार मुखेल भागांनी करतात .ते अशेः १) स्थूल तपासणीः (Physical Examination) २)रसायनीक तपासणी (Chemical Examination) ३)सूक्ष्म रोगजंतूची तपासणी (Micro-biological) ४) सूक्ष्म तपासणी (Microscopic Examination).
स्थूल तपासणी: हातूंत मुताचो रंग,वास,पातळसाण आनी निवळसाण तपासतात.
अ) मुताचो रंग: मुताच्या रंगावयल्यानय कांय रोगांचें निदान जाता.देखीक- कामीण जाल्यार मुताचो रंग तांबसार हळदुवो जाता.मुतांत रक्तस्त्राव जाल्यार मूत तांबड्या रंगाचें जाता.कांय वखदां घेतकरय मुताचो रंग बदलता.
ब) मुताची नितळसाण: मूत निवळ आनी पारदर्शक आसूंक जाय .मुतांत इनफेक्शन आसल्यार मूत खदूळ जाता तशेंच मुतांत प्रथिनां आनी फॉस्फेट चड जाल्यारय मूत खदूळ जाता.
क)मुताची पातळसाण: मुताची पातळसाण स्पेसिफीक ग्रॅविटी (Specific gravity) हे घनतेच्या मापान मेजतात.मुताची घनता १.००५ ते १.०३० मेरेन आसता. जोरांत वा परसाकडल्या दुयेंसांत मूत उणें जातकच ताची घनता वाडटा जाल्यार उदक चड पियेतकच उणी जाता. जेन्ना उदक चड पिवन लेगीत मुताची घनता तशीच उरता उणी वा चड जायना तेन्ना मुताची घनता तशीच उरता ( Fixed Specific gravity) अशें म्हणटात. मुत्रपिडाचें दुखणें खर जातकच अशें घडटा.
२) मुताची रसायनीक तपासणी: हातूंत मुतांत साकर, प्रथिनां वा हार्मोन, अॅसेटोन, आम्लां कामणीचो रंग हांची तपासणी करतात.
(अ) साकर: मुतांत साकर मेळप हें गोड्या मुताचें पयलें लक्षण जावंक शकता. मुताचे तपासणेवयल्यान गोड्यामुताची खारसाण कळटा आनी ताचेवयल्यान उपचाराची दिका थारावंक मेळटा.
(ब)प्रथिना: मुतांतलें आल्बुमीन हें प्रथिन मेजतात. हें प्रथिन मुतांत उण्या प्रमाणांत आसता. मुतांत दर दिसा आल्बुमीन ०.३ ग्रामांपरस चड गेल्यार म्हत्वाचें अशें मानतात .आलबुमीन मुतांत चड पमार्णांत
