मृत्युंजयस्वामीः (१५७५-१६५०). एक मुसलमान मराठी संतकवी. हाचें मूळ नांव शहा मंतोजी ब्राहाणी अशें आशिल्लें. मुंतोजी बामणी,शहा मुतबाजी कादरी ह्या नांवांनीय ताची नामना आसा. बीदरच्या बहमनी राज्यांतल्या राजघराणयांत ताचो जल्म जालो. पंरपरिक चरित्रकथेंत ताका बेदरचो बादशहा मानतात.
मुंतोजी ब्रहाणी बेदर हांगा राजविलास भोगतना ताचे जीणेंत बदल जावपी एक घडणूक घडली. एक दीस मुंतोजी आपले बायलेवांगडा ,माळयेर बसून केळीं खातालो आनी केळ्यांच्यो साली सकयल उडयतालो, इतल्यान थंय एक भिकारी आयलो आनी त्यो साली आवडीन खावपाक लागलो. तें पळोवन राजाक तिडक माल्ली. ताणें आपल्या शिपायाक सांगून त्या भिकाऱ्याक यथेश्ट बडयलो. पूण मार खातना लेगीत तो भिकारी व्हडा व्हडान हांसपाक लागलो, तें पळोवन राजाक अजाप जालें. ताणें हेविशीं भिकाऱअयाक विचातलें, तर तो भिकारी रडपाक लागलो. राजा विचारांत पडलो आनी भिकाऱ्याक सांगलें फकत साली खाल्यार तुवें म्हाका इतली सजा केली, तू तर केळ्याचो गर खाता तेन्ना तुका फुडें कितली सजा जातली, ह्या विचारान म्हाका हासूंक आयलें. पूण तुजी काकळूत करून रडुंकूय आयलें. भिकाऱ्याचीं हीं उतरां आयकून राजा विचारांत पडलो आनी ताणें आपल्या सगळ्या वैभावाचो त्याग करून योगी जालो. उपरांत राजान मेळटा त्या साधू-संन्याशाक ईश्र्वरप्राप्तीचो मार्ग विचारलो. मुसलमान महंतांनी ताका नमाज घालपाक, रोजा करपाक सांगलें, तशेंच हिंदू साधूंनी ताका पंढरीचीवारी करपाक सांगलें. मुंतोजी उपरांत पंढरीक, वैष्णवांचे मांदियाळींत सामील जालो.
आनंद संप्रदायांतलो सहजानंद हो ताचो गुरू. सहजानंदानूच ताका गुरूपदेश दिवन ताचें नांव मृत्युंजय अशें दवरलें आनी ताका कल्याणी लागसार नारायणपूर हांगा रावपाक सांगलें. नारायणपूर हांगा कुटी बांदून रावतकच ताचे जीणेंत खूब चमत्कार जाले. थंयच ताका मरण आयलें. ताच्या मरणाउपरांत मुसलमानांनी ती सुवात आपल्या ताब्यांत घेतली. दर वर्सा मुसलमानी कालगणेन प्रमाण २१ रमझाना दिसा थंय ताच्या नांवान उरूस भरता. ताचे हे समाधीक मूर्तजा कादरी का दर्गा ह्या नांवान वळखतात.
ज्ञानसागरानंद हें ताचें सांप्रदायाची दिक्षा घेवंचे पयसीं तो सूफी संप्रदायांतले कादरी शाखेचो अनुयायी आसुंये, असो एक तर्क आसा. तशेंच ज्ञानसागर अय्या ह्या नांवांनूय ताका वळखतात. ताका लागून कांय अभ्यासक लिंगायत संप्रदायाकडेनय ताचो संबंद जोडटात. मृत्युंजयस्वामीच्या ग्रंथाचेर मुकुंदराजाच्या विवेकसिंधूचो परिणाम स्पश्टपणान दिशिल्ल्यान हे ग्रंथ मुकुंदराजाचे परंपरेंतले आसात, अशें मानतात. मृत्युंजस्वामीच्या नांवाचेर आसात ते ग्रंथ अशे-सिध्दसंकेतप्रबंध, अनुभवसार वा अमृतसार, अदैवतप्रकाश, स्वरूपसमाधान, प्रकाशदीप, जीवोध्दरण, अम़तानुभव पंचीकरण, गुरूलीला. तशेंच ताचीं कांय पदां आनी अभंगूय आसात.
पंचीकरण हो ग्रंथ ताणें दख्खऩी हिंदींत बरयला.मृत्युंजयाची भास संस्कृतप्रचुर आनी सालंकृत आसा.
मेंडेल, ग्रेगोर योहानः (जल्मः२२ जुलय १८२२, हाइनझेनडॉर्फ मरणः६ जानेवरी १८८४, बरनॉ).
ऑस्ट्रियन सैमीक विज्ञानवेतो आनी सेंट ऑगस्टीन पंथांतलो (मठ मुखेल).सजीवांच्या आनुवंशिकतेची विज्ञानीक उपपती मांडून ताणें आर्विल्ले आनुवंशिकतेच्या शास्त्राची बुन्याद घालपाचें मोलादीक कार्य केलें.
ऑल्मीट्झ हांगाचे तत्वज्ञानाचे संस्थेंत दोन वर्सां शिक्षण घेतकच १८४३ त तो मोरोव्हियांतल्या ब्रुनो हांगाच्या सेंट ऑगस्टीन पंथाच्या मठांत गेलो.थंय धर्मशास्त्रावयलें शिक्षण घेवपावांगडाच ताणें कृषी, फळांची जतनाय आनी द्राक्ष वेलीची लागवड ह्या विशयांचो अभ्यास केलो. १८४७ त ताका धर्मगुरूपदाची दीक्षा दिली आनी थोडो तेंप ताणें पोरन्या बरनॉ मठांत व्हिकार म्हूण काम केलें. इनायमो हांगाचे माध्यामिक शाळेंत ताणें १८४९ सावन कांय काळ ग्राक भास आनी गणित ह्या विशयांचो बदली शिक्षक म्हूण अध्यापन केलें. १८५१-५३ ह्या काळांत मठंमुखेल्यान मेंडेल हाका व्हिएन्ना विद्यापिठांत भौतिकशास्त्र, रसायनशास्त्र, गणित, वन्यपतीविज्ञान आनी प्राणिविज्ञान ह्या विशयांच्या अभ्यासाखातीर धाडलो. १८५४ त तो बॅरनॉ हांगा परतलो आनी थंयच्या तंत्रीक विद्यालयांत ताणें सैमीक विज्ञानाचें १८६८ मेरेन अध्यापन केलें. पूण शिक्षकी वेवसायाची परवाना परिक्षा उतीर्ण जावपाक ताका निमणेमेरेन यश आयलें ना.
मेंडेल हाणें जान्ना आनूवंशिकतेचेर १८५६त आपलें काम सुरू केल्लें, तेन्ना अनुहरणाचें पिशग्यान आचरण कशें जाता, हें समजुपा खातीर किदें करूंक जाय, हाचेविशीं ताची भुमिका स्पश्ट आशिल्ली. एखाच वेळा एकाच लक्षणाचें अनुहरण कांय पिळग्यामेरेन कशें जाता, हें पळेतकच दोन वा तीन लक्षाणांच्या अनुहरणांचो प्रस्न ताणें हाताळ्ळो. ह्या कामांत ताका बाकीच्यांक मेळूंक नाशिल्लें तें यश मेळ्ळें. १८६२त बॅरनॉ हांगा ताच्या पालवान शास्त्रीय विचारांचें दिवप घेवप करपाखातीर ‘नॅचरल सायन्स सोसायटी’ स्थापना केली.
८ फेब्रुवारी १८६५ दिसा नॅचरल सायन्स सोसायटीमुखार निबंद वाचतना ‘वनस्पती संकर’ हेंच आपलें संशोधन क्षेत्र आशिल्ल्याचें ताणें स्पश्ट केलें. मेंडेल हो मुदलांत तसो शास्त्रज्ञ नाशिल्लो. त्या वेळावयलो जीवनशास्त्रज्ञ डार्विन हाच्या ‘ओरिजीन ऑफ स्पीशीज’ ह्या ग्रंथान तो
