रत्नहार वसंतसेनेकडे धाडून दिता आनी आपूण जुगारांत तुजे अलंकार हारलो म्हूण हो रत्नहार धाडटां म्हूण तिका रकाद दिता. हो रकाद घेवन चारूदताचो इश्ट मैत्रेय (विदूशक) येता. उपरांत वसंतसेना आपले अलंकार आनी तो रत्नहार घेवन चारूदतागेर वता. ते राती ती तांगेरूच रावता. दुऱ्सया दिसा चारूदत पुष्पकरंडक नांवाचे बागेंत वता आनी आपल्या गाडीवाल्याक वसंतसेनेक घेवन येवपाक सांगता. गाडीवालो गाडी घेवन चारूदताच्या दारांत रावता. त्याचवेळार गाडयांची गर्दी जाल्ल्यान राजशालक शकार आपली गाडी चारूदताचे गाडयेफाटल्यान लायता.वसंतसेना शकाराचे गाडयेक ,चारूदताची गाडी समजून ते गाडयेंत बसता.हाचेपयलीं चारूदताचो भुरगो रोहसोन , आपल्याक भांगराची गाडी जाय म्हूण रडटा तेन्ना वसंतसेना ताका भांगराची गाडी करपाखातीर आपल्या आंगावयले अलंकार दिता.
आर्यक नांवाचो एक गवळ्याचो पूत उज्जैनचो राजा जातलो अशें कोणे एका सिध्द पुरसान भविश्य केल्ल्यान , उज्जैनाचो राजा पाठक हो ताका बंदखणात दवरता. पूण इश्टांच्या आदारान तो सुट्टा आनी चारूदतागेर लिपून बसता. चारूदताचो गाडीवान जेन्ना दारांत गाडी लायता तेन्ना आर्यक ते गाडयेंत बसता. गाडयांच्या ह्या बदलाक लागून वसंतसेना शकारगेर आनी आर्यक चारूदताम्हऱ्यांत पावता तेन्ना चारूदत आर्यकाक थंयसावन पळून वचपाक आदार करता.
चारूदत निराश मनान जेन्ना घरा परतात तेन्ना ताका वसंतसेनेन आपल्या पुताक भांगराचे अलंकार दिल्ल्याचें कळटा. तो ते अलंकार वसंतसेनेक परत दिवपाखातीर मैत्रेयाक दिता.
वसंतसेना जेन्ना शकारागेर पावता तेन्ना शकार तिका वश करपाचो यत्न करता.पूण ती आपल्याक बदना हे कळटकच तिचो गळो दमता. वसंतसेना थंय घुवळ येवन प़टा . ती मेली अशें समजून शकार थंयसावन पळ काडटा आनी चारूदतान भांगराखातीर तिका मारली असो आरोप करता.हेवटेन मैत्रेय वसंतसेनेचे अलंकार तिका पावोवपाक येता तेन्ना चारूदताक न्यायसभेंत धरून व्हेलो हें ताका कळटा . मैत्रेय ते अलंकार घेवन तसोच चारूदताकडे वता. ते अलंकार पळोवन चारूदताआड पुरावो मेळटा म्हूण ताका प्राणदंडाची सजा फर्मायतात.
हेवटेन वसंतसेना शुध्दीर येवन चारूदतागेर वतना वाटेंत तिका चारूदताक सुळार दिवपाची तयारी दिसता. ती धावता चारूदताम्हऱ्यांत वता. तिका जिती पळयतकच चारूदत निर्देश थारता . त्याचवेळार आर्यक ,पालक राजाक मारून , उज्जैनाचो राजा जाता आनी चारूदताक सोडटा.
संस्कृत कवी भास हाणें बरयल्ल्या एका नाटकाचें नांव चारूदत अशें आसा.दोगांतूय बरेचकडे साम्य दिश्टी पडटा.
मृच्छटीक नाटकाचे अणकार इंग्लीश,जर्मन,फेंच ह्या परकी भाशांनी तशेंच मराठी आनी हेर देशी भाशांनीय जाला.
भास,संवाद,प्रसंग आनी कल्पकता हांचे नदरेन ही साहित्यकृती उतम आसा. तत्कालीन समाजीक,संस्कृतीक आनी राजकीय परिस्थितीचें तातूंत विश्लेशणात्मक वर्णन सुरेलपणान मांडलां.
मृत्युंजयः शिवाचें एक नांव आनी शांत रूप. ‘मृत्युं जयतीति मुत्युंजय’ अशी ह्या शब्दाची व्युत्पती आसा.शिव हो निरूपाधिक परब्रहास्वरूप आशिल्ल्यान तो केन्नाच जल्मना आनी मरना.तशेंच ‘मुत्र्युयस्योपसेचनम्’ म्हळ्यार मृत्यू हें शिवाचें तोंडी लावणें आसा. त्या शिवतत्वाचें चिंतन करपी आनी त्या तत्वाक जाणपी तत्ववेतोय ह्या मरणाच्या विळख्यांतल्यान सुट्टा,म्हळ्यारूच मृत्युंजय जाता.अज्ञानरूपी मरणाक जिखपी सर्मथ अशें गिन्यान दिवपी जो गुरू,तोय मृत्युंजयच आसा. ते नदरेन लेगीत शिव हो मृत्यूंजयच आसा. ते नदरेन लेगीत शिव हो मृत्यूंजयच आसा. ताका आदिगुरू अशएं म्हळां. तेखातीर ज्या कोणाक मरणाचेर जैत मेळोवपाचे आसा, ताणें शिवाची उपासना करची अशें सांगलां.
रोग,पीडा आनी अपमृत्य पयस करपी मृत्युंजयाचो वैदिक मंत्र असो-
त्र्यम्बकं यजामहे सुगन्धि पुष्टिवर्धनम् /
उर्वारूकमिव बन्धनान्मृत्योर्मुश्रीय मामृतात् //
अर्थ-कीर्तिमान आनी महाशक्तिशाली त्र्यंबकाचें म्हळ्यार रूद्राचें आमी यजन करतात,हे रूद्रा पिपरी देंठासावन खुंटची,तशेंच मरणासावन आमकां पयस कर पूण अमरत्वासावन पयस दवरू नाका.
तीन दीस उपास करतकच दुदांत शिजयल्ल्यो चरूच्यो शंभर आहुत्यो ह्यो मंत्रान शिवाक दिल्यार दीर्घायुश्य आनी शतायुश्य लाबता,अशें ऋग्विधानांत सांगलां.ह्या मंत्राचे सुरवातीक ‘’ऊँ हौं जूं सःभूर्भुवःस्वः’’ आनी शेवटाक “स्वर्भुव: भूः सः जूं हौं ऊँ’’ हीं बीजां लायल्यार हो पन्नास अक्षरी मंत्र जाता.वामदेव,कहोळ आनी वसिष्ठ हे ताचे ऋषी; पक्ती, गायत्री आनी अनुष्टुभ् हे छंद; सदाशिव महामृत्युंजय ही देवता; हीं ही शक्त आनी श्रीं हें बूज आसा. ह्या मंत्राचो एक लाख जप करचो आऩी ताच्या धाव्या वाट्यान बेलफळ, तिल,पायस,सांसवां ,दुग्ध,धंय,दुर्वा तशेंच वड,पळस आनी चांफो ह्या रूखांच्यो समिधा हांचें हवन करचें.अशें केल्ल्यान मंत्र सिध्द जाता. ह्या मंत्राचें तपशिलवार विधान मंत्रमहोदधींत दिलां.
