पोरनें (१५५१ ) आनी म्हत्वाचें आसा. १९२० वर्सासावन ताका पुराय स्वायत्ता दिल्या. ह्या शारांत तंत्रविद्या आनी उपयोजित विज्ञान हांचें व्हड नामनेचें विद्यापीठ आसा. देशांत आनीकूय व्हड विद्यापिठां आसात. देशांतलें समाजकल्याणाविशींचे कार्य समाजीक सुरक्षा संस्थे वतीन चलता. भलायकी केंद्रां देशांत चड म्हत्वाचीं आसात.
कलाः मेक्सिको हांगाची कलापंरेपरा खूब पोरनी आसा. हे पोरने संस्कृतायेचे म्हत्वाचे अवशेश इ.स.चे सुरवेकसावन पळोवंक मेळटात. उपरांत पांचव्या शेंकड्यासावन हे संस्कृतायेचो विस्तार मेक्सिकोच्या आखाती भागांत जालो. वास्तेक, तोतोनॅक, ओलमेक आनी तेरेस्कन ही हे संस्कृतायेचीं मुखेल केंद्रां आशिल्लीं. हे संस्कृतायेचो सगळ्यांत विकसित भाग म्हळयार माया संस्कृती. हे संस्कृतायेंतली वास्तुकला, शिल्पकला, चित्रकला हांचे उत्कृश्ट नमुने तीकाल, पोलेंके, कोपान हांगा मेळ्ळयात. हे संस्कृतायेच्या अभिजात युगाउपरांत नव्यो कल्पना आनी कलाविश्कार हांचो मूळ माया संस्कृतीकडे मेळ सादून तातुंतल्यान भव्य वास्तुशिल्पां साकारल्यांत. चीचेन ईत्सा आनी तूला हांगा खोदकाम आनी शिल्पां आशिल्लीं व्हड पिरॅमिडम उबारलीं. मायाचे अस्तंतेक दक्षिण पॅसिफिक देगेचेर झपोटेक आनी मीक्सतेक संस्कृतायेची ख्रिस्ती काळांत खूब वाड जाली. तशेंच ह्या काळांतलीं मृत्स्नाशिल्पां आनी हातबरपांय प्रसिध्द आसात. तूला ही राजघानी आशिल्ले तॉल्तेक संस्कृतायेचो उदय ९०० ते १२०० च्या अदमासाक जालो. हे संस्कृतायेंत खूबशो तरातरांच्यो वास्तुशिल्प शैला उदयाक आयल्यो आनी तांचो प्रभाव उपरांत येवपी अझटेक संस्कृतायेचेर जालो. ऑझटेकांनी तेनॉचतित्लान ही आपली राजधानी १३२५ च्या अदमासाक वसयली. ऑझटेकांच्या पंचागांचे कोरांतिल्लें पाशाणाशिल्प हें मुजरत उल्लेख करपासारकें आसा. हिस्पनो-मेक्सिकन संस्कृतायेचो काळ सुमार १५२३ वर्सासावन मानतात. १५७२ वर्सा जेझुइट लोक आयले आनी ताका लागून धर्मगुरूंचे म्हत्व खूब वाडलें. तांणी कितलेशोच नागर आनी धर्मीक वास्तू बांदल्यो. विद्यालयां, दवाखाने, गिरिजाघरां, राजवाडे आनी व्हड प्रासाद बांदले, युरोपीय शैलीच्या प्रभावाखाला खूबशो वास्तू निर्माण जाल्यो. तशेंच स्पॅनिश चित्रांय हांगा हाडलीं आनी तांच्या प्रभावांतल्यान सतराव्या शेंकड्यांतले बरेचशे स्थानिक कलाकार, धर्मीक चित्रां, मेणाच्यो मूर्ती आनी लाकडी शिल्पां हातूंत पारंगत जाले. मेक्सिकन चित्रकारांच्या चित्रांत चकचकीत तांबड्यो, निळ्या रंगांच्यो सया दिसतात. ह्या चित्रांक ‘मेक्सिकन बरोक’ अशें नांव पडलें. पयलो बाल्ताझार द एकोर हो मेक्सिकोंतलो एक व्हड चित्रकार मानतात. ताणेंच पयलीं स्थानिक कलासंस्थेची (१६०९) स्थापणूक केली. ह्याच काळांतल्या आँझो व्हेइव्केझ ह्या चित्रकारान कांय श्रेश्ठ कलाकृती निर्माण केल्यो.
सतराव्या शेंकड्याच्या मदेगाक चित्रकलेक देंवती कळा लागली आनी मूर्तिकल,वास्तकला हांकां परतून नेट आयलो.ह्याच काळांत रोकोको शैली आनी नामनेचो वास्तुकार होसे चूर्रीगेरा हाच्या नांवान वळखुपी नवी चूर्रीगेरेस्क शैली हांच्या मेळांतल्यान नवे बरोक शैलीचो जल्म जालो.अठराव्या शेंकड्यांतले होसे इब्रा आनी मीगेल काब्रेरा हे नामनेचे चित्रकार आसात.एकुणिसाव्या शेंकड्यांचल्या होसे मारीआ व्हेलास्को ह्या श्रेश्ठ चित्रकाराचें ‘व्हॅली ऑफ मेक्सिको’ हें प्रभावी चित्र आसा.होसे ग्वादालूपे पोसादा हो आपल्या उपहासगर्भ मुद्राचित्रांखातीर प्रसिध्द आशिल्लो.एकुणिसाव्या शेंकड्यांत मॅक्सिमिल्यान ह्या बादशाहाच्या काळांत फ्रांसांतली वास्तुशैली हांगा हाडली.ताणें चापूलतेपेक हांगाचो राजवाडो आऩी हेर सोबीत बागो निर्माण केल्यो.त्या काळांतलो राश्ट्राध्यक्ष दीआस हाणें मेक्सिको शारांत पॅसेओ दे ला रिफॉर्मा ह्याव्हड प्रासादाची निर्मीती केली.ह्या सगळायांत वास्तूंचेर फ्रेंच शैलीचो प्रभाव दिसून येता.
चित्रकलेवागंडा आर्विल्ल्या काळआंत मेक्सिकोंत वास्तुकलेचोय विकास जालो.हे वासितुकलेंत मूळ मेक्सिकन शैलींतलीं खाशेलपणां आनी आर्विल्लें युरोपीय आनी अमेरिकन तंत्रशास्त्र हांचो सोबीत ळ दिसून येता.नामनेचो वास्तुकार आनी चित्रकार हवान गॉर्मन हाणें बांदिल्लें ग्रंथालय हो वास्तुकलेचो एक उत्कृश्ट नमुनो आसा. चित्रकला, वास्तुकले हांचेवांगडा मेक्सिकोंत लोककला आनी कारागिरी हांचीय खूब उदरगत जाली.सोबीत विणकाम,मृत्स्नाशिल्पां आनी रूप्याचें उत्कृश्ट कलाकाम निर्माण जालें.
माया संस्कृतायेत म्हळ्यार इ.स. चो चवथ्या ते धाव्या शेंकड्यांत धर्मीक उत्सवांनी संगीत तशेंच नाचाक खूब म्हत्वाचें स्थान आशिल्लें तेचभशेन हे संस्कृतायेल्या मेळिल्ल्या भितिलेपाच्या चित्रांनी शंख,तुताऱ्यो बासरी,पिल्लूक,हरणाच्या शिंगांनी वाजोवपाची कांसवाचीं कट्टीं, लाकडी ओबो,तरातरांचे धोल हीं चित्रां पळोवंक मेळटात. ‘तुंकुल’ नावाचो खाशेलो लाकडी धोल हें पुर्विल्ल्या काळांतलें मुखेल वाद्य आसा. ताका ऑझटेकांत ‘तेपोनझली’ अशें नांव आशिल्लें . शंख आनी तुंकुल वाजोवन,लोकांक देवळांत एकठांय करताले.देवळांनी स्तोत्रगायक आसताले.
ऑझटेक वर्साचे अठरा म्हयने आसून दर एक म्हयन्यांत एक तरी उत्सव आसतालोच . तशेंच दर एक उत्सवाचे नाच – पदां आनी भएस वेगवेगळे आसताले.व्हड उत्सवांनी सुमार ८,००० नर्तक घेर धरून नाचताले तरनाट्या चले-चलयांक नाचाचें खास शिक्षण दिवप जातालें.वसाहतकाळांत चर्च संगिताच्या प्रकारांत खूब वाड जाली. चर्च आनी मठ हातुंतल्यान धर्मीक संगिताचें शिक्षण दिवपी केंद्रां सुरू जालीं. पेद्रो दे गान्ते हाणें १५२४त तेस्कोको हांगा पयलें संगीत विद्यालय सुरू केलें,थंय भारतीय आदिवासींखातीर धर्मीक संगिताचें आनी वाद्यां तयार करपाचें शिक्षण दितालें.१५२७ वर्सा ह्या विद्यालयाचें मेक्सिको शारांत स्थलांतर जालें आनी रोखडींच संगीतशिक्षणाचीं केंद्रां वाडत गेलीं. मेक्सिकोच्या लोकसंगितांत आदिवासी भारतीय ,निग्रो आनी युरोपीय हे तान प्रवाह भरसल्ले दिसतात. एकुणिसाव्या शेंकड्यांत
