वाठारांत मुखेल आशिल्ले. १८२४ वर्सासावन ब्रिटिशांनी,सीएम् राज्यकारभारांत हस्तक्षेप करपाक सुरवात केली. ब्रह्मदेशान घाल्ले घुरयेक लागून जैंत्या जमातीचो राजा ऊरामसिंह हाणें ब्रिटिशांकडे पालव मागलो. ब्रिटिशांनी ही घुरी परतिली पूण ह्या वाठारांत खूब बंधनां घालीं. १८२९वर्सासावन ब्रिटीश आनी खासी वादाक सुरवात जाली.
इंग्लीश आध्कारी डेव्हिड स्कॉट हाणें राणीकुंदाय ते स्ल्हेर असो मार्ग करपाती येवजण आखूंन तेखातीर नौंगल्खा हांगाचो सीएम् तिरोतसिंह हाचेकडेन परवानो मागलो.सुरवेक ताणें ब्रिटिशांक विरोध करपाक सिरवात केली. हीं झगडीं ४ वर्सां चलतालीं. ब्रिटिशांनी एकेका सीएमाक हारयलो आनी तिरोतसिंहाक बंदखणींत दवरलो.
१८६३ वर्सा ब्रिटिशांनी जैत्यांचें राज्य खासी प्रदेशाक जोडून खासी-जैतिया असो नवो प्रदेश तयार केलो. कंपनी सरकाराचो शेक चलतालो तेन्ना दिवाणी आनी पौजगारी खटल्याचें काम सीएम् हाचेकडे सोंपयल्लें. ह्या प्रदेशामतले रस्ते ब्रिटिशांनी केल. चुन्याच्यो भट्टयो, शेतां असली सगळी धन दौलत ब्रिटीश अधिकाऱ्यांनी बळजबरेन बळकायली. तांकां विरोध करतल्यांक खर ख्यास्त मेळटाली.सीएम्च्या आवांठाभायलो वाठार ब्रिटिशांनी सरसकट बळकायलो.ल्हव ल्हव करून सीएम्चे अधिकार उणे जाले.१८५३ वर्सा ह्या वाठारांतलें लश्कर आनी नागरी प्रशासन वेगळें केलें. १८६४ वर्सा चेरापुंजी हांगाची राजधानी हालोवन शिलाँग हांगा व्हेली आनी थंयचो कारभार पळोवपापसत एका उपआयुक्ताची नेमणूक केली. १८८३ वर्सा पुराय खासी प्रदेशाचेर ब्रिटिशांनी आपलो शेक दवरलो.सीएमांक हें मानवलेंना. १९२३ वर्सा खासी राश्ट्रीय दरबार ह्या राजकीय पक्षाची स्थापणूक केली. खासींनी सुरू केल्ले हे राजकीय स्वातंत्र्याचे चळवळींत गारो जमातीच्या मुखेल्यांनीय वांटो घेतलो.
खासी जमातीक १९२१ वर्सा आसाम विधानसभेंत एक प्रतिनिधी धाडपाचो अधिकार मेळ्ळो. पूण मतदानाचे अधिकार फकत शिलाँगांतल्या नगरपालिका वाठारांतल्याच व्यक्तींक दिलो. १९२७-२८ वर्सा सायमन आयोगामुखार खासींनी आसाम विधानसभेंत २प्रतिनिधी आसचे अशी मागणी केली. १९३५वर्साच्या कायद्याप्रमाणआसाम प्रांतिक विधानसभेंत खासींचे३ प्रतिनिधी वेंचले. तातूंत एक खासी बायल लेगीत आशिल्ली . आसामांत खासी समाजांतलेच लोक चड शिकिल्ले आशिल्ले. १९३४-३५वर्सा खासी स्टेटफेडेरशनची स्थापणूक जाली.
भारत स्वतंत्र जावचेपयलीं सगळ्या खासी सीएमांनी एकठांय येवन राश्ट्रीय दरबार संघटेनची स्थापणीक केली. एका स्वतंत्र पर्वतीय राज्याची मागणी करपाचो तांचो बेत आशिल्लो. पूण जे.जे. निकोलस रॉय सारक्या फुडाऱ्यांनी ,ताचे बदलाक भारतीय संघराज्याभितर स्वायत राज्याची मागणी केली. भारतीय संविधान तयार करतना भारत सरकारान निकोलस रॉय हाचे सुचवणेप्रमाण बार्दालोइ उपसमिती नेमली. हे समितीन जिल्हा समिती स्थापन करपाची सुचोवणी केली. तेप्रमाण ह्या वाठारांत जिल्होसमित्यांची स्थापणूक जाली.
१९५४ वर्सा तुरा शारांत विल्यमसन संगमा हाच्या फुडारपणाखाल भरिल्ले परिशदेंत, ह्या पर्वतीय वाठाराचें आसामसावन वेगळें आनी स्वतंत्र राज्य निर्माण करचें असो निर्णय घेतलो.पूण १९५६वर्सा राज्यपुनर्चना आयोगान ही मागणी मान्य केली ना आनी आसाम राज्यांतूच ह्या वाठाराचो आस्पाव केलो. १९५७ वर्साची वेंचणूक जातकच विल्यमसन संगमा हाचो आदिम जाती कल्याणमंत्री म्हूण आसाम मंत्रिमंडळांत आस्पाव जालो. १९६० वर्सा हाफलोंग हांगा मेघालयांतल्या फुडाऱ्याची बसका जावन तातूंत परतून स्वतंत्र राज्याची मागणी केली. १९६१वर्सा ऑल पार्टी हिल लीडर्स कॉन्फरस स्थापन जावन तुरा हांगा हे संघटनेवतीन परिशद भरयली.१९६२वर्साचे वेंचणुकेंत खासी गारो प्रदेशांतले सगळे १२ उमेदवार वेंचून आयले पूण स्वातंत्र्याची मागणी पुराय जाली ना. देखून७ प्रतिनिधींनी विधानसभेचो राजीनामो दिलो.
३१मार्च १९६२ सावन थेट चळवळ करपाचें पर्वतीय फुडाऱ्यांनी थारायलें. पूण त्याच वेळआर चीनान भारताचेर घुरी घाल्ल्यान हो बेत फुडें धुकलचो पडलो.१९६३ वर्सा जाल्ले पोटवेंचणुकेंत ऑल पार्टी ह्ल लीडर्स कॉन्फरन्सचे ६ उमेदवार वेंचून आयले. पंडित नेहरून आसाम राच्यांतूच पर्वतीय वाठआराचें स्वायत राज्य करचें अशी सुचोवणी केली. केंद्र सरकारावतीन हरिभाऊ पाटसकर हाणें थंयच्या फुडाऱ्यांवांगडा नेहरू येवजणेचेर भासाभास केली. पूण तांकां ती मानवली ना. १९६६ वर्सा गुलझारिलाल नंदा हाणें आसामांतूच,पर्वतीय वाठाराखातीर स्वतंत्र विधानसभा आनी मंत्रीमंडळ आसचें असो थाराव मांडलो .पूण हीय मागणी तांणी न्हयकारली . १९६७ चे वेंचणुकेंत पर्वतीय फुडाऱ्यानी स्वतंत्र राज्याचे मागणेचेरूच वांटो घेतलो. जानेवारी १९६७ त आसामाचे पुनर्रचनेविशीं दिल्लीचे बसकेंत भासाभास जाली, तेन्ना १९६७ चे विधानसभेच्या वेंचऩपकांचेर पर्वतीय फुडाऱ्यांनी बहिशकार घालो आनी आसामासयत एक संघराज्याची निर्मिती तांणी मानून घेतलीना .25 सप्टेंबर १९६७दिसा पंतप्रधान इंदिरा गांधीन मेघालयाचें स्वतंत्र राज्य निर्माण करपाचो निर्णय डाहिर केलो. तेप्रमाण १९६९ वर्सा भारतीय संसदेन आसाम पुनर्रचना (मेघालय ) नेम पास केलो. २ एप्रिल १९७० दिसा मेघालय हें स्वायत राज्य जालें आनी २१ जानेवारी १९७२ सावन भारतांतलें स्वतंत्र राज्य म्हूण ताची स्थापणूक जाली.
राज्यवेवस्थाः राज्यांतले विधानसभेंत ६० सभासद आसून राज्याचे उदरगतीखातीर २० विकासगट केल्यात . उदेंत आनी अअस्तंत खासी हिल्स,उदेंत आनी अस्तंत गारो हिल्स आनी जैतिया हिल्स अशे पांच जिल्हे राज्यांत आसात.शिलाँग,नागस्टोइन,जोवई ,तुरा आनी
