जमातींत युध्दनृत्य करतात. गारो जमातींत सुगीचो उत्सव करतात.
कलाकुसरः सीएम् वा मुखेल्यांचे महाल,पूल ह्यासारक्या वास्तूंनी खासी जमातीची वास्तुकला दिसून येता . हे महाल फातरांचे आसून, तांचीं दारां भांगराच्या वा रूप्याच्या तशेंच पाचव्या , हळदुव्या वालींनी सजयल्लीं आसतात. दारांचेर फातराच्यो मूर्ती आनी बावटे आसतात. मनीस.सवणीं,जनावरां,रानां हे खासी मूर्तीकलेचे विशय जावन आसात.सोनफर लागसारचे घोलींत देवनागरी लिपयेंतले कोरांतिल्ले लेख तशेंच झुजारी, हत्ती आनी घोडेस्वारांचीं चित्रां आसात. जोवाई शारा लागसर ,एका दाम्पत्याची शिल्पाकृती पळोवपासारकी आसा. खासींचे परंपरिक चित्रकलेंत मातयेच्या आयदनां वयलें आनी कपड्यावयलें वेलींचें नक्षीकाम पळोवपासारकें आसता.नाचावेळार घालतात ते मुकूट तशेंच तांच्या अलंकारांचेर चित्रविचित्र चित्रांचें चित्रण केल्ल्याचें दिसता. मेल्ल्या मनशाच्या आंगाचेर घालतात ते चादरीचेर फूल,सत्री,जनावरां हांचीं चित्रां काडिल्लीं आसतात.
शिक्षणः राज्यांतलें बरपाक्षरीचें प्रमाण १९९१ चे लोक मेजणेप्रमाण ४८.२६ आसा. राज्यांत शिक्षणीक संस्था वाडत आसात. थंय १ कायदो महाविद्याल. , २ सरकारी आनी १७ खाजगी महाविद्यालयां आनी नॉर्थ ईस्टन हिल युनिव्हर्सीटी (NEHU) आसा.
भाशा आनी साहित्यः खासी आनी गारो ह्यो उपभासो आसात.खासी भास ही ऑस्ट्रो-आशियाई भाशा-पगंडांतली आनी गारो,बोडो ह्यो भासो तिबेटोब्रह्यी भाशापंगडांतल्यो मानल्यात. ह्या भाशांक स्वताची लिपी नाशिल्ल्यान किरिस्तांव धर्म प्रसारकांनी तांचेखातीर रोमीचो वापर केलो. आयजलेगीत थंय रोमी लिपीच वापरतात. किरिस्तांव धर्म प्रसारकांनी हे भाशेंत अकुणिसाव्या शेंकड्यांत बायबलाचो नवो करार (१८४१), पयली खासी प्रवेशिका आनी खासी-आंग्ल शब्दकोश अशें सादित्या तयार केलें . ऊ जीबेन रांब हाणेंच १८९९ वर्सा शिलाँगांत स्वतंत्र छापखानो काडलो. तशेंच सेंग-खासी ही संस्था ही स्थापून पाठ्यपुस्तकां तयार केलीं. ऊ रांबोनसिंह हाणें खासी धर्म ,उत्सव ,लोककथा ह्या विशयांचेर पुस्तकां बरयलीं. ताचो एक ल्हान कथांझेलो उजवाडा आयला.
१८९५ ते १९१० ह्या काळांत खबरांपत्रां,म्हयनाळींय सुरू केलीं. व्ही.के.रॉय हाणें इतिहास,व्याकरण ह्या विशयांचेर पुस्तकां बरयल्यांत. राधीनसिंह बेदी हो पुर्विल्लो खासी कवी आसा. १९२० वर्साउपारंत सोसेथाम ह्या खआसी कवीक खूब नामना मेळ्ळी.न्हंयो- दोंगरांचें सोबीत वर्णन तेचभशेन सामान्य लोकांची सुखदुख्खां ताचे कवितेंत दिसतात. ताणें केल्ल्या इसापनीती च्या अणकाराक खूब नामना मेळ्ळी. ऊ थाक्यू , पी .गातफोह ,एच्. इलायस,वी.जी.बरेह हे कांय विसाव्या शेंकड्यांतले नामनेचे कवी आसात. सघाच्या साहित्यांत खासी संस्कृतायेचे अस्मितायेचेर चड भर दिसता. एच् एचं लिंडाह हाणें खैरम आनी चेरी ह्या सीएमांचो इतिहास बरयला. तशेंच खासी संस्कृतीचें आध्यात्मिक आनी भौतिक खाशेलपण ताणें आपल्या दुसऱ्या एका पुस्तकांत वर्णिलां. डी. कोस्टा हाणें पुर्विल्लीं नाटकां, कथासाहित्या,महाकाव्यां, लोककथा ,म्हणी आनी वाक्प्रचार हांचें संशोधन करून साहित्य निर्मिलां. प्नार भाशएंत फकत व्हेरिअर एल्विन हाणें एकूच पुस्तक बरयलां. काकेन्सन आनी दिवाणसिंह ह्या भावांनी गारो लोकसाहित्याविशीं लिखाण केलां. प्रा. खेबेट मोमीन हाची समाजीक नाटककार म्हूण नामना आसा.खोसांग ह्या कवीन तोंडी परंपरेंतल्या एका पुर्विल्ल्या गारो महाकाव्याचें लिखाण केलां.
म्हत्वाचीं थळाः शिलाँग-गौहती मार्गाचेर आशिल्लें (Uniam ) सरोवर आनी तातुंतली नुस्तेमारीची सवलत, किलँग रॉक-२१३मी. उंचायेचो ग्रॅनाइट फातराचो सैमीक घुमट, चेरापुंजीलागसारचो मॉसमाई हांगाचो धबधबो,थंयसावन लागींच मॉसमाई गुहा,नर्टिआंग हांगाचीं पुर्विल्ले संस्कृतीचीं व्हड पाशाणाचीं यादस्तीकां हीं थळां पर्यटकांचीं खाशेलीं आकर्शणां थारल्यांत.
मेडारः म्हैसूर प्रदेशांतली एक जात . ह्या लोकांक कांयकडे गौरिग अशेंय म्हण्टात . स्वताक हे लोक गौरीमक्कलू म्बळ्यार गौरीचो पूत अशें म्हणोवन घेतात. ह्या लोकांचे उत्पतीविशीं एक कथा आसा ती अशी –
एकदां पार्वतीक सूपां जाय आशिल्लीं. तेखातीर तिणे बसव म्हळ्यार नंदीच्या तोंडांतल्यान एका दादल्याक निर्माण केलो.शंकरान आपल्या आंगावयल्या सर्पांचें कोडें तयार केले. तेन्ना पार्वतीन तयार केल्ल्या त्या दादल्यान , शंकरान तयार केल्ल्या कोंड्यांपसून बरीं सूपां तयार करून पार्वतीक दिलीं. तेखातीर पार्वतीन ताका खोटलोभर माणकांरत्नां भेट दिलीं. पूण त्या दादल्याक त्या रत्नांचें मोल कळ्ळेंना. ताणें तीं थंयच उडयलीं आनी तो गेलो. शंकर-पार्वतीक ताचो खूब राग आयलो. तांणी ताका शाप दिलो, तुकां तुज्या धंद्यांतल्यान फकत पोटापुरतें मेळटलें चड कांयच मेळचेंना.
मेडार लोक जी भास उलयतात तिचेवयल्यान तांचे कन्नड डार आनी तेलुगू मेडार अशे दोन भेद जाल्यात. तशेंच तांचे गौरिग, पल्ली आनी बंडीकार अशेय तीन भाग आसात. तांच्यांत एकमेकांभितर परस्पर रोटी-बेटी वेव्हार जायनात.
