'आरण्या' ह्या ताच्या काव्यसंग्रहाक साहित्य अकादमी पुरस्कार फाव जाला. ह्या संग्रहांत ह्या चडशा कवितांचो विशय कविताच जावन आसा. ताचेखातीर कविता ही फक्त अर्थच न्हय तर अणभव जावन आसा. आमूख हे कवितेंत वेगळेपण हो सैमीक गूण,सभाव आनी धर्म आसा म्हणपाचें दिसता. कव्ताच मनशाक नवी नदर दिता म्हणपाचो अणभव नरेश मेहताक आसा. महाप्रस्थान हें ताचें प्रबंध काव्य जावन आसा.महाभारताच्या युध्दाउपरांत पांडव महाप्रथआन करतात. ह्या प्रसंगावयल्यान सबंद काव्याची रचणूक केल्ली आशा. ताच्या प्रवाद पर्व हे कवितेतल्यान रामायणकालीन संस्कृत आनी वर्तमानकाळकडेन ताचो संबंद ह्यो दोन गजाली स्पश्ट जातात.
नरेश मेहतान सात नवलकथा बरयल्या. तातूंतल्यो उतरकथा आनी यह पथ बंधु था ह्यो दोन गाजिल्ल्यो नवलकथा. यह पथ बंधु ता हे कथेंत प्रामाणीक आनी निश्कपट मनशआच्या अवतिकायेचें चित्रण वाचराक मेळटा.
'उतरकथा' हे ताचे कादंबरींत मालवा प्रदेशांतल्या भट वर्गाची आनी तांच्या कुटुंबाची कथा आसा. हांगा बरोवपी समाजाच्या जटील प्रवृतीचें चित्रण करता.
नरेश मेहताचें सबंद साहित्या म्हळ्यार मनीस कितें आसा आनी कसो आसूंक जाय हांचे भितरले संघर्श , होच संघर्श ताच्या साहित्याक मुखेल दर्जो दिता . ताच्या लुखाणांतल्यान आध्यात्मिक चिंतन आनी विचारशक्त निर्माण जाता.
'तथापि' आनी 'एक समर्पित महिला' ह्या कथासंग्रहांत नरेश मेहतान मानवी चित्रणाखातीर आपली कवी नदर वापरल्या. ताच्या सर्जनात्मकतेची आनीक एक देख म्हळ्यार सुबह के घंटे आनी खंडीत यात्राएँ ही नाटकां. काव्य का वैष्णव व्यक्तित्व आनी काव्यात्मकता का दिक काल हे ताचे दोन वैचारीक लेखांचे संग्रह.
ताच्या हेर पुस्तकाचीं नांवां अशीं आसातः-
'डुबते मस्तूल' , 'धुमकेतुः एक श्रुति, 'नदी यशस्वी है', 'दो एकांत', 'प्रथम फाल्गुन' , 'जलसाघर' , 'सरोवर के फूल' आनी 'पिछली रात की बरफ' . १९७२-९१ ह्या काळांतल्या ताच्या साहित्यीक वावरा खातीर १९९२ वर्सा ताका भारतीय ज्ञानपीठ पुरस्कार फाव जालो.
मेहता,फिरोजशहा मेरवंजीः (जल्मः ४ऑगस्ट १८४५, मुंबय मरणः ५नोव्हेंबर १९१५).
इंडियन नॅशनल काँग्रेसचो एक संस्थापक , नामनेच वकील , एक बरो प्रशासक आनी खर राश्ट्रवादी . मुंबयच्या एल्फिन्स्टन कॉलेजांतल्यान एम्. ए. जातकच तो इंग्लडांक बॅरिस्टर जावपाखातीर गेलो. थंयच्या चार वर्सांच्या राबित्यांत ताचेर दादाभाई नौरोजीचो प्रभाव पडलो. तो बॅरिस्टर जावन १८६८ त हिंदुस्थानांत आयलो आनी मुंबय . ताणें वकिली सुरू केली. १८६९त ताणें दादाभाईच्या इस्ट इंडिया असोसिएशन फांटो म्हूण बाँबे असोसिएशन मुंबयत सुरू केलें. गोऱ्या लोकांचे मिरासदारीआड ताणें प्रभावी विचार केलो. कितलेशेच प्रस्न हातांत घेवन ताणें वकीलीवांगडाच राश्ट्रीय जागृतायेचें काम केलें.
१९७२ च्या मुंबय महानगरपालिका विधायक कायद्याचेर फिरोझशहाच्या सुचोवण्यांची पुराय छाप आशिल्ली. १८७३ त तो आयुक्त जालो. १८७८-८० ह्या तीन वर्सांत खबरापत्रांचेर चेपण हाडपी व्हन्यॅक्युलर प्रेस ऑक्ट आनी ब्रिटीश कापडाक बरी बाजारपेठ मेळची म्हूण आयातकरांतल्यान दिल्ली सूट, ह्यो दोन प्रस्नाचेर फिरोझशहा , आनी हेर राश्ट्रवाद्यानी गोऱ्या लोकांआड प्रतिआंदोलन सुरू केलें. १८८४-८५ ह्या काळांत तो मुंबय महानगर पालिकेचो अध्यक्ष जालो.
ह्याच पदाचेर १९०५ तो परत वेंचून आयलो. बाँबे असोसिएशनच्या बाँबे प्रेसिडेन्सी असोसिएशनांत रूपांतर जालें (१८८५), तेन्ना ताचे फिरोजशहा, न्यायमूर्ती तेलंग आनी दिनशा वाच्छा हे पयले सरचिटणीस जाले. ह्याच वर्सा मुंबय भरिल्ल्या पयल्या काँग्रेस अधिवेशनांत फिरोझशहा आनी ताच्या वांगड्यानी वांटो घेतलो.
१८८६ त मुंबयच्या कायदेमंडळाचो तो वांगडी जालो. १८९०त जाल्ल्या काँग्रेसच्या सव्या अधिवेशनाखातीर फिरोझशहा मेहताची अध्यक्ष म्हूण वेंचणूक जाली. १८९२त इंपीरीअल काउसिलचो वांगडी म्हूण ताची वेंचणूक जाली. थेय ताणें शेतकारांची सावकारी पाशांतल्यान मुक्ती करपाखातीर कांय उपाय सुचयले. कर्झनच्या अध्यक्ष जालो.
स्वदेशीच्या प्राचाराखातीर ताणें आनी तेलंगान स्वदेशी शाबू कारखानो सुरू केलो. सेंट्रल बँक ऑफ इंडिया स्थापन करपाक ताणें फुडाकार घेतलो(१९११).१९१३ त बाँबे क्रॉनिकल हें इंग्लीश भाशेंतलें पयलें राश्ट्रीय बसकेचें खबरांपत्र ताणें मुंबयासुरू केलें. १९१५त मुंबय विद्यापिठाचो तो उपकुलगुरू जालो. १८९४त ताका ब्रिटीश सरकारान सी. आय. ई. हो भोवमान भेटलो.
