मैथिली साहित्यः १९६५ वर्सा ,मैथिली भाशेक भारताची सतरावी साहित्यिक भआशआ म्हूण साहित्या अकादमीन मान्यता दिल्या.मैथिली साहित्याच्या इतिहासाची सादारणपणान तीन कालखंडांत वांटणी करू येताः
१) आदिकाळ इ.स.७०० ते इ.स. १६०० २) मध्यकाळ इ.स. १६००ते इ.स. १८६० आनी ३) आर्विल्लो काळ इ.स. १८६० सावन.
सामान्यपणान आदिकाळांत काव्य , मध्यकाळआंत नाटक आनी आर्विल्ल्या काळांत गध साहित्य उजवाडा आयलें.
आदिकाळः पुर्विल्लें मैथिली साहित्य बौध्द आनी तांत्रिकांच्या उपदेशाच्या रूपांत मेळटा. हें साहित्य दोहे आनी चर्यागीतां स्वरूपांत आसा. विक्रमशीला विद्यापिठांत चौऱ्यायशीं सिध्दांनीं बरयल्लीं चर्यागीतां उपलब्ध आसात. हांची भाशा समजुपाक कठीण आसा. तातूंत मिथिलेचे उदेंते कडली बोली वापरल्या. धाव्या शेंकड्यांतल्या कर्णाट राजान, संस्कृतायेचे परंपरेवांगडा मैथिली संगीत परंपराय निर्माण केली. हे परंपरेंत विद्यापती हो एक नामनेचो कवी जावन गेलो. ह्याच काळखंडांतले हेर कांय नामनेचे कवी जावन गेले ते अशे- ज्योतिरीश्र्वर ठाकूर,गोविंददास,महीनाथ ठाकूर ,लोटन झा , रामदास झा, हर्षनाथ झा , अमृतकर हरपती, चंद्रकला, विष्णुपुरी, भानू, यशोधर,गजसिंह,कव्राज, दशावधान,भीषम आनी हेर .
ह्या सगळ्या कविमंडळांत विद्यापती हो सगळ्यांत श्रेश्ठ कवी मानतात. मैथिलिकविकोकिल हे भोवमानेचे पदवेनूच ताका वळखताले. ताणें जयदेवाच्या गीतगोविंद परंपरेंतल्यो कविता रचल्यो. ताच्या पदांतल्यान कृष्णभक्ती दिसून येता. विद्यापतीचे पयलीं ज्योतिरीश्र्वर ठाकूर हो कवी जावन गेलो. ताच्या वर्णन-रत्नाकर ह्या ग्रंथआची खूब नामना आसा. हो गंथ काव्य-परंपरा दाखोवपी, विद्यापतीचो मार्गदर्शक आसुंये, अशें मानतात.
नेपाळांतले सिंह नरसिंह, भूपतींद्र मल्ल हांणी विद्यापतीच्या शिव-शक्ती पदांचें अनुकरण केलां . महाराज कंस नारायण हाच्या दरबारांत गोविंद नांवाचो कृष्णभक्त कवी आशिल्लो. ताणें संस्कृतांतल्या काव्यप्रकाशाचेर काव्यप्रदीप नांवाची टीका बरयल्या. विद्यापतीक लागून बंगाल, आसाम, त्रिपुरा,ओरिसामेरेन मैथिलीचो प्रभाव पावलो.
ऑइनवार राजवंशांतल्या राजा लश्र्मीनारायण , राज शिवसिंह आनी राणी लखिमादेवा हांणीय कांय काव्यकृती निर्माण केल्यो.
मध्य काळः ऑइनबार वंशाचो आसरो सोंपतकच कवी आनी संगीतज्ञ नेपाळच्या दरबारांत गेले. थंयच्या मल्ल राजाक कविता तशेंच नाटकाची आवड आशिल्ल्यान, ह्या काळांत नाटकाची खूब साहित्यनिर्मिती जाली. सुरवातेक , ह्या नाटकांनी संस्कृत संवाद आनी पघ मैथिली आसतालें. उपरांत पुराय नाटक मैथिली भाशेंत बरोवप जालें . ह्या नाटकांनी चडकरून शिव आनी कृष्ण हांची चरितकथा आसता. गोरक्षचरित , नलविजय, आनंदविजय, पारिजातहण हीं कांय नांमनेचीं कीर्तनिया नाट्यां सात. मैथिलींतल्या स्वतंत्र नाट्यसाहित्याक कीर्तनिया ह्या नांवान वळखताले. ही परंपरा उमापती उपाध्याय हाणें सुरू केली. गोविंद हाच्या नळचरितनाटक हातुंतलीं पदां मैथिलींत आसात. तशेंच रामदास झा हाचें आनंदविजयनाटिका देवानंद हाचें उषाहरण उमापती उपाध्यायाचें पारिजातहरण , रमापती उपाध्यायाचें रूक्मिणी शेंकड्यामेरेन अशीं नाटकां बरयलीं. १३२४ ते १६०० हो सुरवातेचो काळ, १६०० ते १८६० हो भरभराटीचो काळ आनी १८६० ते १९२० हो पडतो काळ अशे कीर्तनिया नाटकांचे तीन वांटे केल्यात. भातगांव,काठमांडू आनी पाटण हीं नाटकाचीं तीन केंद्रां आशिल्लीं. जगज्योतिर्मल्ल, जगत्प्रकाश मल्ल, जितामित्र मल्ल,भूपतींद्र मल्ल आनी रणजित मल्ल हे पांच नामनेचे नाटककार जावन गेले. रणजित मल्ल हाणें सगळ्यांत चड नाटकां बरयलीं. तातूंतलीं सतरा नाटकां उपलब्ध आसात. काठमांडूचो वंशमणी झा हो नामनेचो नाटककार आनी पाटणांतलो सिध्दनरसिंहदेव हो नामनेचो कवी आनी नाटककार आशिल्लो.
'अंकियानाट' हो मैथिली नाटकाचो एक प्रकार आसामांत,सोळाव्या सतराव्या शेंकड्यांत पळोवपाक मेळटा . वैश्णव धर्म प्रचाराच्या हेतान हो प्रकार निर्माण जालो. ह्या नाट्यप्रकारांत कृष्णाच्या बाळ लिलांचे वर्णन केलां. हीं नाटकां एक अंकी आसात. शंकरदेव हाणें जायतीं नाटकां बरयलीं. तातूंतलीं कालिया दमन , राम-विजय ,रूक्मिणी हरण, केलि-गोपाल पत्नी-प्रसाद, पारिजात-हरण हीं सच नाटकां उपलब्ध आसात. माधवदेव हाणें अर्जुन-मंजन, भोजन-विहार, भूमि लुतिवा, कोतोरा-खेलोवा आनी गोपाल देव हाचीं जन्म-यात्रा,रामचरण ठाकुर हाचें कंस वध हे कांय नामनेचे अंकियानाट आसात. ह्या काळांतले वैश्णव संत कवी साहेब रामदास हाचे पदावली ची खूब नामना आसा. तशेंच लोचन,भूपतींद्र, गोविंददास, नंदपती, मनबोध कर्णश्याम,हर्षनाथ हे त्या काळांतले नामनेचे कवी आसात.
आर्विल्लो काळः ह्या काळांत मिथिल भाशेच्या अभ्यासाक आनी संशोधन कार्याक गती मेळ्ळी. अस्तंत्या शिक्षणाचो प्रसार,छापखाने हाका लागून मिथिलेचे जीणेंत खूब बदल जालो. मिथिला महासभा मिथिला शिक्षित समाज , मिथिला संमेलन ह्यो संस्था निर्माण जावन नवी जागृताय जांवक लागली.
कथा आनी कादंबऱ्योः स्वातंत्र्या उपरांतच्या काळआंत, कादंबरीपरस कथेच्या क्षेत्रांत चड उदरगत जाली. मैथिली पत्रिकांतल्यान कथेची वाड
