विश्र्वाची, मदली अवतारांच्या विश्र्वची आनी मूळची ओळ मनशाच्या विश्र्वाची. मदले ओळीच्या आकाराची एक उबी ओळ ह्या तीनूय ओळींक विशिश्ट पद्दीन जोडटा. हाचो अर्थ असो, परमेश्र्वराचें विश्र्व आनी मनशाचें विश्र्व जोडप हें अवताराचें काम. ह्या प्रतिकाच्या दोनूय वटांनीं दोन बखेत्रां आसात.
इराणआच्या आयिल्ल्या जमाल एफेंडी हाणें 1870 वर्सा भारतांत बहाई धर्माची सुरवात केली. सद्या भारतांत सुमार 11 हजार थळाव्यो परिशदो आसात. ह्या धर्माची जगांत लाखावरय केंद्रां आसून कोट्यांनी शिश्य आसात. भारतांतूय तांचे खूब अनुयायी आसात. प्रत्येक देशांतलें राजपाटणाचें शार हेंताचें राश्ट्रीय परिशदेचें थळ. दिल्लीक बांदिल्लें बहाई धर्माचें मंदीर हो वास्तूशिल्पाचो .क सोबीत नमुनो आसा. – कों. वि. सं. मं.
बहामनी सत्ता : मध्ययुगांत दक्षिण भारतांत 1347 त स्थापणूक जाल्ली .क मुसलमानी सत्ता. चवदाव्या शेंकड्यांत दक्षिण भारताचेर दिल्लीचो मुहंमद तुघलक हाचो शेक चलतालो. ताचेच आड 1327 सावन बंड जावपाक सुरवात जाल्ली. तें बंड मोडून काडपाखातीर मुहंमदान सक्षिणेंतल्या अमिरांक कपटीपणान जिवेशीं मारपाचो कट रचिल्लो. पूण तो उगडकीक आयिल्ल्यान सुलतानान धाडिल्ल्या दुताक अमीरांनी जिवेशीं मारून उडयलो. उपरांत अमीर जफरखान (हसन गंगू) हाका दक्षिणेंतल्या अमिरांनी आपलो मुखेली म्हणून वेंचून काडून 1347 त दौलताबादेक ताचो राज्यभिशेक केलो. ताणें अबुल मुझाफर अलाउद्दीन बहमनशाह हें नांव घेवन 3 ऑगस्ट 1347 ह्या दिसा बहामनी राज्याची स्थापणूक केली. ताच्या मूळ घराण्याविशीं इतिहासकारांचें एकमत ना. बुर्हान-इ-मआसिर आनी तबकात-इ-अकबरी ह्या ग्रंथांवयल्यान इस्फंदयाराचो चलो बहामन आनी बहामनाचो चलो हसन गंगू अशें कळटा. फिरिश्ताच्या मतान बहामन इराणाचो आदलो राजा आसून ताच्याच वंशांतलो हसन गंगू आशिल्लो. कांय इतिहासकारांच्या मतान हसन गंगूचो धनी हो ब्राह्मण आशिल्लो, देखून ताणें बहमन हें नांव घेतलें.
हसन गंगून आपलें राजपाटण उपरांत दौलताबादेसावन गुलबर्गाक व्हेंलें. राज्यांतलें सगळें बंड मोडून, ताणें राज्यांत थिराय हाडली. ताणें प्रशासनाची वेवस्था बरे रितीन चलची म्हणून आपल्या राज्याची चार सुभ्यांनी विभागणी केल्ली आनी दर एका सुभ्यांत एक स्वतंत्र अधिकारी नेमलो. 11 फेब्रुवारी 1358 दिसा ताका मरण आयलें. ताचे उपरांत ताचो व्हडलो पूत पयलो मुहंमदशाह गादयेर बसलो. गुलबर्ग सुभ्याचो अधिकारी आनी मुखेल वझीर मलिक सैफुद्दीन घोरी हाची चली सुलताना हिचेकडेन ताचें लग्न जालें. मलिक सैफुद्दीन हाणें राज्यशास्त्राचेर एक ग्रंथ बरयल्लो. ताणें सुभ्यांची पुनर्रचणूक मुलकी तत्वांचेर केली आनी प्रशासनांत कांय सुदारणांय केल्ल्यो. मुहंमदशाह कलेचो तसोच विव्दानांचोय मोगी आशिल्लो. गुलबर्गा किल्ल्यांत आशिल्ली जामा मशीद आनी शारांतली शाहबजार दर्गा तशेंच उस्मानाबादेची हजरत शमसुद्दीन हाची कबर ह्यो मुहंमदशाहान उबारिल्ल्यो वास्तू आयजूय दिश्टी पडटात. मुहंमदशाहाच्या मरणाउपरांत 1378 त ताचो व्हडलो चलो अलाउद्दीन मुजाहीद गादयेर आयलो. ताणें रोखड्या रोखडी विजयनगराचेर घुरी घाली. पूण हातूंत ताचेर हार पडली. तो परतो येता आसतना वाटेर ताचो खून जालो. हाचो फायदो घेवन मुजाहिदशाहाचो बापोलभाव दाऊद हाणें त्याच दिसा तख्त काबीज केलें. पूण मुजाहिदाचे भयणीन रुह-ए-परवर हिणें, दाऊदाचो खून घडोवन हाडून मुहंमदशाहाच्या पुतणयाक (दुसरो मुहंमद) तख्ताचेर बसयलो. ताच्या तेंपार गुलबर्ग, बिदर, कंधार, एलिचपूर, दौलताबाद, जुन्नर, चौल आनी दाभोळ हीं नगरां कलाविद्यांचीं केंद्रां जालीं. ह्याच तेंपार इराण, इराक आनी अरबस्थान हांगच्यान चड संख्येन विदेशी मुसलमान दक्षिणेक आयले आनी मुखावयलीं सुमार दिनशीं वर्सां तांणीं दक्षिणेंतल्या राजकारणाचेर आपलो प्रभव घालो. मुहंमदाइपरांत ताचो व्हडलो चलो घियासुद्दीन गादयेर आयलो आनी ताचे उपरांत ताचोच सवती भाव शमसुद्दीन गादयेर आयलो. पूण फिरोजखान हाणें शमसुद्दीन हाचे दोळे फोडून आपूण गादयेर बसलो. 1407 त फिरोझशाहान विजयनगराचेर घुरी घाली. तेन्ना दोगांय भितर तात्पुरती कबलात जाली. 3 ऑक्टोबर 1422त दिसा ताका मरण आयलें. बहामनी घराण्यांतलो एक विव्दान सुलतान म्हणून ताणें नामना जोडिल्ली. ताच्या तेंपार वेपाराची खूब वाड जाल्ली. चौल आनी डभई हीं दोन बंदरां आयात – निर्यात वेपाराचीं दोन केंद्रां आशिल्लीं. फिरिझशाहा उपरांत ताचो भाव अहमदशाह गादयेर आयलो.
पयल्या अहमदशाहान आपलें राजपाटण बिदराक हालयलें. बिदर हें नांव बदलून ताका मुहंमदाबाद अशें नांव दवरलें. 1423 त अहमदशाहा आनी विजयनगर हांची कबलात जावन विजयनगरच्या राजान खंडणी दिवपाचें मान्य केलें. उपरांत ताणें तेलंगणाचेर घुरी घालून नालगोंडाच्या राजाचेर हार घाली आनी तेलंगणाचो सुभेदार म्हणून खा-इ-आजम हाची नेमणूक केली. अशे रितीन ताणें दक्षिणकडेचे आपले सत्तेक थिराय हाडली.
अहमदाउपरांत ताचो चलो अलाउद्दीन सत्तेर आयलो. अलाउद्दीनाचो काळ राज्याणभितरलें बंड मोडून उडोवपाक आनी परक्यांच्या हल्ल्यांक तोंड दिवपांतूच सोंपलो. अल्लाउद्दीनाच्या मरणाउपरांत गादयेर आयिल्ल्याहुमायून आनी निजामुद्दीन हांची राजवट कांय तेंपूच उरली. 4 सप्टेंबर 1461 दिसा हुमायूनाचो खून जालो. तेउपरांत ताचो ल्हान आशिल्लो चलो गादयेर आयलो. सुलतान ल्हान आशिल्ल्यान नर्गिस बेगम, ख्वाजाजहान तुर्क आनी महमूद गावान, हे राज्यकारभार चलयताले. 1463 त महमूद खल्जी हाणें बहामनी सैन्याचेर हार घाली. बहामनीन गुजरातच्या सैन्याच्या आदारान महमूद खल्जी हाका परतून धाडलो. निजामुउद्दीन हाच्या
