पूण उपरांत रशियन सैन्यान आनी लोकांनी मेळून दुस्मानाक उपेगी पडपी चडशो वस्तू मोडून उडयल्यो वा नाश केल्यो. तशेंच नेटाच्या पावसीक जाका लागून जर्मनीचे रणगाडे निकामी जाले आनी उपरांत सुरू जाल्ल्या कडक शिंयाळ्याक लागून लाखांनी जर्मन सैन्यांक मरण आयलें.
पयल्या म्हाझुजांत मेळळ्या उपरांत जपानान आपलें विस्तारवादी धोरण आनीक खर केलें. १९३० मेरेन जपानाचीं चडशीं राजकीय सुत्रां लश्करी अधिकारांच्या हातांत गेली. १९३१ त जपानान चिनाचो मंचुरीया हो प्रदेश हातासलो. १९३८ मेरेन जापानान चानचो चडसो उदेंत प्रदेश आपल्या शेकातळा व्हेलो. १९४१ त जनरल हिदेकी तोजो जपानचो प्रधानमंत्री जालो. ताणें सबंद उदेंत आशिया जपानाच्या शेकातळा हाडपाचें थारावन, एकवटीत राश्ट्रांच्या जोडपालवान दोस्त राश्ट्रांआड झूज उबारलें. पॅसिफीक प्रदेशांतल्यान अमेरिकेक धावडावन थंय जापानी साम्राज्य प्रस्थापीत करप हो जनरल तोजोचो मुखेल उद्देश आशिल्लो. डिसेंबर १९४१ त जपानी विमानांनी पर्ल हार्बर ह्या अमेरिकी नाविक दळाचेर हल्लो करतकूच अमेरिकेनूय जपानाआड झूज उबारलें. अशें रितीन अमेरिकेन दुसऱ्या म्हाझुजांत पालव दवरलें. झुजांत उपेगी पडपी सामुग्री एकठांय करचेखातीर जापानान आग्नेय आशिया, फिलीपीन्स, फ्रँच इंडोचीन, डच ईस्ट इंडिज आनी ब्रिटीश मलाया बर्मा आनी हाँगकाँग ह्या प्रदेशांचेर घुरी घाली.
१९४२ त उदेंत युरोपांत सोविएत सैन्याक नाझी सैन्याक आडावपाक यश मेळ्ळें. उपरांत १९४३ त तांणी स्टॅलिनग्राड हांगा नाझी सैन्याचेर व्हड जैत जोडलें. ह्याच काळांत दोस्त राश्ट्रांनी उत्तर आफ्रिकेंतूय नाझीचेर व्हड जैत मेळयलें. १९४३ त तांणी इटलीसैन्याचोय पराभव केलो.
अमेरिकेन दुसऱ्या म्हाझुजांत पालव दवरल्या उपरांत चर्चील (ब्रिटन), रुसवेल्ट (अमेरिका) आनी स्टॅलीन (रशिया) हे खूब वेळा एकठांय येवन तांणी दुस्मानांआड झगडपाखातीर कांय डावपेच रचले वा आपसांत कबलाती केल्यो. तातुंतल्यो वॉशिंग्टन कबलात (डिसेंबर १९४१), अँटलांटीक चार्टर (ऑगस्ट १९४१) मोरोक्को कबलात (१९४३), तेहरान कबलात (१९४४) आनी याल्टा कबलात १९४५ ह्यो चड म्हत्वाच्यो. याल्टा कबलाती उपरांत दोन म्हयन्यांनीच म्हळ्यार एप्रिल १९४५ त रुसवेल्टाक मरण आयलें.
उत्तर आफ्रिकेंतल्यान जर्मन आनी इटली सैन्याचो पराभव केल्ल्या उपरांत १९४३ त दोस्त संघान सिसीलीचेर घुरी घालून थंयच्यानूय जर्मन सैन्याक धावंडावन घाले. २५ जुलय १९४३ दिसा इटली लोकांनी मुसोलिनीक सत्तेभायरो करुन ताका बंदखणींत दवरलो. उपरांत फिल्ड मार्शल पिएट्रो बादोग्लीओ इटलिचो नवो प्रधानमंत्री जालो. ताणें दोस्त संघाकडेन कबलात करून सप्टेंबर १९43 त दोस्त संघाच्या सैन्याक शरण गेले. १९४४ त दोस्त राश्ट्राचें सैन्य उत्तर फ्रांसांत रिगोवन ताणें नाझी सैन्याचो पराभव केलो. उपरांत १९४५ चे सुरवेक दोस्त राश्ट्राच्या सैन्यान जर्मनीचेर चारुय दिकांनी गुरी घाली. ब्रिटीश आनी कॅनडियन सैन्यान जर्मनचो उत्तर भाग घेतलो. अमेरिकी आनी फ्रँच सैन्यान जर्मनीचो अस्तंत आनी मध्य भाग हातासलो जाल्यार रशियेन जर्मनच्या उदेंत भागाचेर आनी बर्लिनाचेर जैत मेळयलें. उपरांत जर्मनीचें चडशें सैन्य दोस्त राश्ट्रांच्या सैन्याक शरण गेल्ल्यान ३० एप्रिल १९४३ दिसा हिटलरान आत्महत्या केलीं.
डिसेंबर ८,१९४१ दिसा जापानी विमानांनीअमेरिकी शेकातळा आशिल्ल्या पर्ल हार्बराचेर बाँब घाल्याउपरांत तांकां प्रतिउत्तर म्हूण अमेरिकेन जपानच्या टोकयो शाराचेर बाँब हल्ले केले. उपरांत जपानान अमेरिकी शेकातळा आशिल्ले दक्षिण पॅसिफीक दर्यांतले कांय जुंवे हातासले. १९४२ त मिडवे जुंव्याचेर अमेरिकन जपानी नाविक दळाचेर व्हड जैत मेळयलें. उपरांत दोस्त राश्ट्राच्या सैन्यान जपानच्या शेकातळा आशिल्ल्या फिलिपीन्स, चीन, बर्मा, सिंगापूर आनी हेर प्रदेशांचेर घुरी घालून ते हातासले. जर्मनी शरण गेल्याउपरांत लेगीत पॅसिफीक प्रदेशांत जपान आनी अमेरीका हांच्यांत झूज चालू आशिल्लें. उपरांत अमेरिकेचो नवो अध्यक्ष ट्रुमन हाणें जपानाचेर अणुबाँब घालपाचो हुकूम दिलो. ६ ऑगस्ट १९४५ ह्या दिसा अमेरिकेन पयलो अणुबाँब हिरोशिमा शराचेर उडयलो. उपरांत जपानान शरणागती आपणायतकूच दुसरें म्हाझूज काबार जालें.
हिदुस्थान आनीनदुसें म्हाझूजः दुसऱ्या म्हाझुजांतलो हिंदुस्थानाचो सहभाग सगळे नदरेन म्हत्वाचो थारलो. म्हाझुजाने हिमदी सैन्यान घेतिल्लो सक्रिया वाटो आनी अर्थीक आदार हांचेवरवीं हिंदुस्थानाच्या स्वातंत्र्य झुजाक सुमाराभायर उर्बा मेळ्ळी आनी ताचो प्रभाव भारताची सुटका करून घेवपांत उपेगी थरलो.
झुज काळांत भारतांतल्या राजकीय फुडाऱ्यांक फॅसिस्ट आनी नाझी प्रणालीचो नाश करपाचें म्हत्व कळिल्लें. देखून हिंदुस्थानान ह्या झुजांत भाग घेवचो म्हूण जवाहरलाल नेहरू सारख्या फुडाऱ्यांक दिसतालें. पूण हो आदार दितना हिदुस्थानाच्यो राजकीय आकांक्षा आनी उद्दीश्टां, तशेंच हिंदुस्थानाच्यो सहभागांतली सुवात दोस्त राश्ट्रांचे बरोबरीन आसूंक जाय असो हिंदी फुडाऱ्यांचो आग्रो आशिल्लो. आझाद हिंद सेना जरी ब्रिटीशां आड झुजली तरी सुटकेझुजाच्या वावरांत तिचोय हातभार लागिल्लो.
दुसऱ्या म्हाझुजांत हिंदुस्थानान पुराय तरेन वांटो घेतिल्ल्यान तशेंच मनीसबळ, अर्थीक आनी उद्देगीक बाबी हातूंतल्यान हिंदी सेनेचें हिंदी करण जालें आनी तातूंतल्यान फुडाराच्या स्वतंत्र भारताच्या राश्ट्रीय संरक्षक सेनेचें मुळावण घालपांत आयलें. – कों. वि. सं. मं.
