म्हाझूज पयलेः ऑगस्ट १९१४ ते नोव्हेंबर १९१८ ह्या काळांत युरोपी मद्यवर्ती पंगड आनी दोस्त राश्ट्रीय पंगड हांच्यामत जाल्लें झूज. मद्यवर्ती राश्ट्रीय पंगडांत जर्मनी, ऑस्टिया-हंगेरी, उपरांत नोव्हेंबर १९१४ त , तुर्जस्तान आनी ऑक्टोबर १९१५ त बल्गेरियेचो आस्पाव जालो. जाल्यार दोस्त राश्ट्रीय पंगडांत रशिया, फ्रांस, ग्रेट ब्रिटन, इटली, रुमानिया आनी अमेरिकेचो आस्पाव आसलो. सुरवेक अमेरिकेन तटस्थ भुमिका आपणायल्ली, पूण १९१७ त तो देश दोस्त राश्ट्रांक सामील जालो. हें झूज खूब व्यापक आनी संहारक आसलें. तशेंच ह्या झुजाचे वायट परिणाम प्रत्यक्ष वा अप्रत्यक्षपणान संवसारांतल्या सगळ्या देशांनी अणभवले. देखून ह्या झुजाक जागतिक झूज अशेंय म्हळां. कांय इतिहासकारांच्या मतान ह्या झुजांतलो खरो संघर्श बळिश्ट जर्मनी आनी हेर गिरेस्त युरोपी राश्ट्रांभितर आशिल्लो. विस्तारवाद, राश्ट्रीय भावनेचो उगम, सैनिक युती, सशस्त्रीकरणाची वाड तशेंच, राजकीय आनी अर्थीक सर्त हीं पयलें म्हझूज घडोवन येवपा फाटलीं कांय मुखेल कारणां.
एकुणिसाव्या शेंकड्याचे निमाणेमेरेन जर्मनीची राजकीय, भीशिक आनी अर्थीक मळार खूब उदरगत जाल्ली. सशस्त्र सैनिकांच्या बळग्यार विसाव्या शेंकड्याचे सुरवेकसावन जर्मनीन आपणायल्ल्या विस्तारवादाचो भंय रशिया, फ्रांस आनी ग्रेट ब्रिटन हांकांय आशिल्लो. आपलें विस्तारीत वसणुकेचें साम्राज्य राखून दवरचेखातीर जर्मनीक आडावपाची तांकां गरज आसली. देखून १९१४ त ऑस्ट्रिया-सर्बियेच्या राजकीय वादांत जेन्ना जर्मनीन आपलो तेंको ऑस्ट्रियाक दिलो, तेन्ना रशिया, ब्रिटन आनी फ्रांसान सर्बियेक आदार केलो. २८ जून १९१८ दिसा सर्बियेच्या उग्रवाद्यान ऑस्ट्रियेन – हंगेरीच्या आर्चड्युकाची हत्या केली. हें निमित्यान धरून, ऑस्ट्रियेन २८ जुलय दिसा सर्बियेआड झूज उबारलें. उपरांत जर्मनीन सर्बियेक आदार दिवपी रशियेचेर १ ऑगस्ट दिसा आनी फ्रांसाचेर ३ ऑगस्ट दिसा झूज उबारलें. ४ ऑगस्ट १९१४ दिसा जर्मनीन तटस्थ आशिल्ल्या बेल्जियमाचेत घुरी घालून ताचेर आपलो शेक बसयलो. हाका लागून ब्रिटनान जर्मनीआड झूज उबारले उपरांत जपान आनी इटली हीं राश्ट्रांय जर्मनीआड झूजपाक लागलीं. झुजाच्या सुरवेच्या काळांत ब्रिटीश आनी फ्रांस सैन्याक मध्यवर्ती पंगडांक आडावपाक यश मेळ्ळें. पूण उपरांत जर्मनीन पोलंड, लिथुआनीया आनी सर्बिया हीं राश्ट्रां आपल्या शेकातळा हाडलीं. १९१६ त दोस्त राश्ट्रांनी आपलें चडशें सैन्य एकवटीत करून अस्तंत हद्दींतल्यान जर्मन सैन्याचेर घुरी घाली. पूण जर्मनीन ती परतून उडयली. ह्याच तेंपार जर्मनीन आपल्या यु- पाणबुडीच्या आदारान ब्रिटिशांचें आरमार निकामी करपाचे यत्न केले. तातंत ताका खूब प्रमाणांत यशय मेळ्ळें. जर्मनीन बुडयल्ल्या ब्रिटीश पववासी तातवांत अमेरिकेच्या शेंकड्यांनी लोकांक मरण आयलें. उपरामत अमेरिकेन हेविशीं जर्मनीक शिटकावणी दिवन लेगीत जर्मनीन आपलें यु- पाणबुडीचें झूज चालू दवरलें. देखून एप्रिल १९१७ त अमेरिकेन जर्मनीआड झूज उबारलें.
रशियेंत, फेब्रुवारी १९१७ त झार निकोलस हाका सत्ते भायरो करून अलेक्झांडर कॅरंस्की हाच्या फुडारपणाखाल प्रांतिक सरकार सत्तेर आयलें. ताणेंय जर्मनीआड झूज चालू दवरलें. कॅरंस्की हो लोकशाय पंगडाचो मुखेली आशिल्ल्यान अमेरिकेचो अध्यक्ष विल्सन हाणेंय ताका आपलो तेको दिल्लो. पूण जर्मनीन रशियेक झुजांतल्यान भयर काडचेखातीर लेनीनाक आदार करून, ताच्या फुडारपणाखाल रशियेंत बोलशेवीक क्रांती घडोवन हाडली. बोलशेवीक पक्ष सत्तेर आयल्यार रशिया झुजांतल्यान भायर सरतली अशें आश्र्वासन लेनीनान जर्मनीक दिल्लें. देखून थरिल्ले प्रमाण ऑक्टोबे १९१७ त रशिया झुजांतल्यान भायर सरून, तांणी जर्मनीआड ब्रेस्ट – लिटोवस्क कबलात केली.
अमेरिका झुजांत देवल्या उपरांत, तिच्या आदारान दोस्त राश्ट्रांनी मध्यवर्ती पंगडाच्या सैन्याचेर हार घालपाक सुरवात केली. सप्टेंबर १९१८ मेरेन जर्मन सैन्याचो पुरायपणान पराभव जाल्ल्यान तांणी अमेरिकेचो अध्यक्ष विड्रॉ विल्सन हांणी मांडिल्ली १४ कलमी शांतताय कबलात मान्य करून घेतली.
जैतिवंत राश्ट्रां १९१९ त जर्मनी आनी ऑस्ट्रीयेक ख्यास्त दिवन, शांतताय घडोवन हाडचेखातीर पॅरिसाक एकठांय आयलीं. थंय वर्सायलस कबलाती प्रमाण जर्मनीक जाल्यार सँट जार्मायन कबलाती प्रमाण ऑस्ट्रियेक लुकसाण भरपाय म्हूण जैतिवंताक व्हड रक्कम दिवची पडली. जर्मनीक आपलें सैन्य खूब प्रमाणांत उणें करचें पडलें. तशेंच तांकां आपले कांय प्रांत आनी वसणुकोय जैतिवंताक दिवच्यो पडल्यो. कांय इतिहासकारांच्या मताप्रमाण ही कबलात खूबच कठोर आशिल्ली. फुडाराक हेच कबलातीक लागून दुसरें म्हाझूज घडलें.
अमेरिकेचो अध्यक्ष वुडॉ विल्सन आनी युरोपी फुडाऱ्यांमदीं मतभेद आसले. अध्यक्ष विल्सनाच्या मताप्रमाण पॅटिस शांतता कबलातीवरवीं संवसारांत लोकशाय प्रणाली घट्ट करप आनी ‘लिग ऑफ नॅशन’ हे संस्थेची थापणूक करून संवसारांतले सगळे प्रस्न शांततापूर्वक सोडोवप. ताची लीग ऑफ नॅशन ही कल्पना ब्रिटन आनी फ्रांसान मानून घेतली. पूण खुद्द अमेरिकन सॅनॅटांक ती अमान्य जाली. देखून उपरांत १९२० त लिग ऑफ नॅशन ही संस्था अमेरिकेच्या सहभागाबगर अस्तित्वांत आयली.
पयलें म्हाझूज आदल्या झुजांपरस खूब व्यापक आनी संहारक आशिल्लें. ह्या झुजांत लागीं लागीं एक कोटी सैनिकांक मरण आयलें. जाल्यार सुमार २१ दशलक्ष लोक जखमी जाले. ह्या झुजांत सुमार ३३७ बिलियन अमेरिकी डॉलर्स खर्च आयलो. ह्या झुजांत वांटो घेतिल्ल्या तशेंच हेर तटस्थ राश्ट्रांचीय अर्थीक स्थिती इबाडिल्ली. झुजा उपरांत
