कांय युरोपी देशांत हुकूमशाय अस्तिस्वांत आयली. जर्मनी, ऑस्ट्रिया, हंगेरी, तुर्कस्तान, रशिया ह्या राश्ट्रांचीं साम्राज्यां झुजाउपरांत लुप्त जावन नवीं राश्ट्रां निर्माण जालीं. झेकोस्लाव्हाकिया, युगोस्लावीया, फिनलँड, इस्थेनिया, लाटवीया, पोलंड हीं राश्ट्रां अस्तित्वांत आयलीं. पयल्या म्हझुजाचो मुखेल परिणाम म्हळ्यार लिग ऑफ नॅशनची स्थापणूक.
हिंदुस्थान आनी पयलें म्हाझूजः ब्रिटीशांचे सत्तेखाल आशिल्ल्या हिंदूस्थानान पयल्या म्हाझुजाक दोन तरेन आदार दिलो- १) अर्थीक, २) झुजारी मनीसबळ.
१ मार्च १९१७ ह्या दिसा हिंदी झूज सामग्री समिती स्थापन करपांत आयली. हे समितीन हिंदूस्थानाच्या उद्देगीक विकासाचे नदरेन हिंदुस्थानांत उद्देगधंदे आनी उत्पादन हांचो विकास सादपाचें म्हत्वाचें कार्य केलें. ह्या झुजाक लागून हिंदुस्थानाच्या उद्देगीक विकास कार्याक मुळावण पडलें. हाचेभायर रेल्वेचें अदमासपत्रक सादारण अदमासपत्रकापसून वेगळें करपांत आयिल्ल्यान दळणवळण वेवस्थेच्या विकासाकूय गती मेळ्ळी. ब्रिटनांत झुजाक लागून ज्यो अर्थीक आनी हेर अडचणी निर्माण जाल्यो आनी तांच्या निवारणाखातीर जीं धोरणां, येवजण्यो आनी कार्यवाही करपांत आयली, ताचें प्रतिबिंब हिंदुस्थानाच्या राजकर्त्यांच्या आचार विचारणांत दिसून येवपाक लागलें. झूजकाळांत, हिंदुस्थानाची राखण वेवस्था परिपूर्ण नाशिल्ली. हिंदुस्थान सरकारान १९१९ त इशर समिती स्थापन केली. हे समितीन १९२० वर्सा हिंदी सेना सुदारपाची सुचोवणी केली. लोकमान्य टिळकान हिंदुस्थानाची राखण वेवस्था, हिंदी सेना, वायुसेनेचें आधुनिक काळांतलें म्हत्व आनी संवसारीक राश्ट्रमंडळांतली हिंदुस्थानाची सुवात हाचेर आपले विचार आनी मतां मांडलीं. ताचें प्रत्यंतर हिंदुस्थान सरकारान केल्ले सेना सुदारणेंत दिसून येता. ब्रिटीश राजसत्तेक झुजकाळांत सगळे तरेचो आदार दिवपाक महात्मा गांधी, जीना आनी लोकमान्य टिळकान तशेंच हेर ल्हान – व्हड फुडाऱ्यांनी एकमत करून ते प्रमाण कार्य केलें. काँग्रेसीचे थारावूय ह्या सहभागाक अनुकूल आशिल्ले. ह्या झूजकाळांत इंडियन नॅशनल काँग्रेसीन आपल्या अधिवेशनांत संमत केल्ल्या जायत्या कमिशनांत हिंदी लोकांचो आस्पाव, लश्करी आनी आरमारी महाविद्यालयां, हिंदी स्वयंसेवी दलाची पुर्नघटना, हत्यारांचो कायदो आनी हिंदुस्थान संरक्षण कायदो, तशेच १८१८ तली बंगालच्या तिसऱ्या रेग्युलेशनची अंमलबाजावणी हेविशीं थाराव आशिल्ले. – कों वि. सं. मं.
म्हादळेः मातयेपसून तयार केल्लें एक वाद्य. हे मातयेचें वाद्य आशिल्ल्यान तें कुमाराकडल्यान घडयतात.
ह्या वाद्याक दोन तोंडां आसतात आनी आकारान तें मृदंगासारकें आसता. हे दोनूय वटेनच्यान वाजयतात. घुमटाच्या तोंडार चामडें रेवडायतात तशें हाच्या दोनूय तोंडांचेर गाराचें चामडें रेवडायतात. पयलीं म्हादळें उज्याकडेन धरून गरम करतात आनी मागीर पखवाजाचो आवाज बरो येवंचो म्हूण जशें पीठ लायतात, तशेंच म्हादळेम बरें वाजचें म्हूण ताचे एके वटेनच्या चामड्याक भाताचें शीत आनी तणाचो गोबोर एकठांय करून लायतात. म्हदळें दोनूय हातांनी वाजयतात. – कों. वि. सं. मं.
म्हापसाः बार्देस तालुक्यांतले मुखेल शार आनी गोंयांतले एक प्रसिध्द वेपारी केंद्र. तें शार बार्देस तालु-क्याचें शासकीय केंद्र आसून ताचो आस्पाव १५ २५ ‘३०’ उत्तर अक्षांश आनी ७३ ४८ ‘४५’ उदेंत रेखांश हांचेमदीं जाता.
त्या शारा – भोवतणी गिरवडे (गिरी), पर्रा, शिवोली, कामुर्ली, कोलवाळे, थिवी, हळदोणे हे गांव आसात. तशेंच कळंगूट, बागा, हणजूण, वागातोर ह्यो गोंयांतल्यो प्रसिद्द दर्यावेळो म्हापसा शाराक लागीं आसात.
म्हापसा नांवाची उत्पत्ती सांगतात ती अशी, ‘माप’ म्हळ्यार जोख (measure) आनी ‘सा’ म्हळ्यार भरप. आदल्या तेंपार कड्डण जोखपा खातीर मापांचो (पड, पायली, सोलगें) उपेग करताले. म्हापशांत आदल्या तेंपारसावन कड्डणाची खूब विक्री जाताली हें ह्या शब्दावयल्यान सिध्द जाता. काय लोक त्या शाराचो उल्लेख ‘म्हापशें’ असोय करतात. म्हापसा शारांत पावले म्हणटकूच थंयच्या दुकानांची वा वस्तुंची सजावट पळोवन, तांचें मोल चड आसून लेगीत त्यो वस्तू घेवपाक लोक भुल्लुसतात (पीशे जातात). वयर दिल्ल्या दोनूय शब्दांवयल्यान आदल्या काळासावन म्हापसा शाराक वेपारी केंद्र म्हूण प्राप्त जाल्ल्याचें सिध्द जाता.
आदल्या तेंपार म्हापसा बाजारपेठ, उत्तरेक आशिल्ल्या दोंगुल्ल्यांच्या मुळसांत आशिल्ली. पुर्तुगेजांनी बार्देस तालुको आपल्या शेकातळा व्हेल्या उपरांत बार्देस तालुक्याचें शासकीय केंद्र म्हापशांत उबारलें. मागीर शाराचो विस्तार वाडोवपाखातीर पुर्तुगेजांनी भोंवतणचे शेतकी जमनिचो उपेग केलो. भविश्य काळांतल्यो गजाली दोळ्यांमुखारदवरू तांणी नवे बाजारपेठेची रचणूक केल्ली. मडक्यांचो बाजार, भाजयेचो बाजार,
