Ang mga lingkoranan pulos anindot nga pagkabuhat, apan
tingali malisud nga lingkoran: ang tag-iya dagway wala lamang
maghunahuna sa kaayohan sa iyang mga dinapit kon dili sa iya
dang kaugalingon. — Tingali sulod sa iyang hunahuna nagkanayon siya: “Makalilisang hinuon ang sakit nga kalibag-dugo, apan
ang inyong gilingkoran mga siyang dagku nga binuhat sa Uropa
ug kana talagsa da ninyong hitilawan!”
Ang hawanan hapit mapuno sa mga dinapit: ang mga lalaki gigahin sa mga babaye, sama sa ginahimo sulod, sa mga simbahan sa mga kristiyanos ug mga hudiyo. Sa mga babaye adunay pila ka buok nga mga batan-ong Pilipinhon ug Katsila: iyahay lamag banganga aron pagpugong sa huy-ab, apan salipdan sa paypay ang ilang baba; hapit ngani dili maningog, ug kon adunay kulokabildo nga kasugdan, mahilom lamang dayon, sama nianang mga agutiot sa mga ilaga ug taluto nga mabati ta sa kagabhion sulod sa balay. Kadtong mga estampa nga gipamitay sa bungbong, ¿mao ba kahay nakapaligdong ug nakapahilom kanila, kun ang mga babaye sa Pilipinas lahi ba gayud sa mga babaye sa ubang mga dapit?
Ang bugtong nakig-atubang sa mga dinapit nga babaye mao ang usa ka tigulang ig-agaw ni Kapitan Tiyago, ambungan siya ug panagway ug mangil-ad mosulti sa Kinatsila. Ang tanang pag-abiabi ug maayong pamatasan nga iyang hibaloan mao da gayud ang pagpanalit ug tilad ug tabako sa mga Katsila, ug pagpaamin sa iyang kamot sa mga babayeng Pilipinhon, sama sa pagabuhaton sa mga prayle. Sa nadugay na, ang alaut nga tigulang gibanghan, ug sa pagkabati sa lugan-ay sa usa ka pinggan nga nabuak, milakaw pagdali nga nagkanayon:
—¡Hesus! ¡Hulat kamo, mga banyaga!
Ug wala na mobalik.
Mahitungud sa mga lalaki, kini sila masabi na hinuon. Sa usa ka suok, pipila ka mga kadete nanagkulokabildo sa dakung kadasig apan sa tingog nga mahinay, motan-aw ug motudlo usahay sa pipila ka tawo nga didto sa hawanan ug unya mangatawa sa tago; duroha ka langyaw nga nanagsaput ug pulos maputi, naminaklid ug nagpakahilom, nanagsuroy-suroy sa hawanan sama sa pagabuhaton sa mga mananakay nga abuton sa kalaay. Ang pundok nga labing madasigon mao ang sa duha ka pari, duha
