niya hiapasi, binutaan na sa kapungot, gilabay sa iyang ulisi.
ug usa kanila naigb sa ulo ug napukan sa yuta; giduol kini
sa Katsila ug gibgid ug patid: sa nanagbugal-bugal sa Katsilik
wala gayud bisan usa nga milaban sa batik. Niadtong higayona nahiagi ang imong amahan, ug, sanglit wala makaantus nga
nagatan-aw sa nahitabo, miduol siya sa KatsiD, gikuptan niya
kini sa bukton ug giligid ug kasabik. Ang Katsila nga nahpong
na kaha sa kapungot, mibakyaw sa kamot, apan kini gidawat
dayon sa imong amahan, ug, sanglit siya kusganon man nga
pagkatawo kay kaliwat ug vascongado . . .’ ang uban miingon
nga iyang gisumbag, ang uban usab, nga gitukmod lamang;
apan ang matuod mao nga ang Katsila nahisarasay ug sa pagkapukan sa yuta, ang iyang ulo nahibulang sa usa ka bato. Gisagakay paghinay ni Don Rafael ang bata ug iyang gidala sa
tribunal. Ang Katsila sa pagkapukan mibugwak ug dugo sa
baba, ug taudtaud namatay. Sumala sa nabatasan, sa hitabo
misalmot ang mga punoan, ang imong amahan gidakop ug nangguhb ang tanan niyang mga kaaway nga nanaghubong. Miulan ang mga butangbutang batok kaniya ug gipasanginlan siyang irihis ug pilibustero. Bisan diing dapit sa Pilipinas, ang
tawong irihis alaut gayud, labi na niadtong panahon nga namunoan sa iyang lalawigan ang usa ka tawo nga tig-pagawal sa
iyang pagka-santulon ug kon mangadye sa rosaryo sulod sa simbahan uban sa iyang mga binatonan, kusgon ang tingog, kaha
aron ang tanan makadungog ug manabat; apan ang usa ka
pilibustero labi pang alaut kay sa irihis ug sa makapatay ug
tutulo ka maniningil sa bulohisan nga masinabuton ug maantigong mobasa ug mosulat. Ang alaut mong amahan gitalikdan sa tanan; ang iyang mga sinulat ug mga basahon nga tinipigan gihurot ug hipus. Gisumbong siya nga maoy usa ka
magbabasa sa mantalaan El Correo de Ultramar ug sa ubang mga
mantalaan sa Madrid; gisumbong usab tungud kay ikaw iyang
gipaadto sa Suiza, tungud kay sa inyong balay hingsakpan ang
mga sulat ug usa ka hulagway sa usa ka pari nga gibitay, ug
tungud sa ambut unsa pa kadtong ubang mga sala nga gipasangil
kaniya, kay hangtud ang pagsul-ob niyag sinina nga kamisa gihimong dautan, kay kono nganong nagabuhat sa ingon nga ka
(1) Molupyo sa usa sa mga lalawigan sa Espanya.
(1) — Pundok sa daghang dugo sa utokan.
