gidulongan sa mga mata sa minatay, ug nakita niya ang usa
ka bukag nga nagabitay sa sanga sa kahoy ug sa sulod niadtong
bukag didto ang ulo nga nagkadugo sa iyang igsuon!”
—Bathala ko—! nahasinggit si Ibarra.
—“Mao usab kana ang gituwaw sa akong amahan— mipadayon si Elias sa dakung kalinaw sa boot. — Ang tulisan gihi-' wahiwa sa mga tawo ug gilubong ang iyang lawas, apan ang iyang mga bukton ug mga tiil gibahinbahin ug gipamitay sa nagkalainlaing kalungsoran. Kon sa kapulihay mahiagi ikaw sa dalan nga gikan sa Kalamba padulong sa Santo Tomas, makita pa nimo ang usa ka punoang lumboy nga sosot diin bitaya ug mabaklag ang usa ka paa sa akong uyoan: kanang kahoya gipanghimaraut sa Kinaiyahan ug wala na motubo ni mamunga. Mao usab ang gihimo sa ubang mga bahin sa lawas sa akong uyoan, apan ang ulo, ang ulo nga maoy bahin sa lawas nga labing maayo, sanglit hiilhan dayon, gibitay sa dapit nga atbang sa payag sa akong inahan!”
Si Ibarra miduko.
—“Ang batan-on nagkagiwkagiw sama sa usa ka tawong gipanghimaraut”— mipadayon si Elias;— “naglibudlibud siya sa kalungsoran, sa kalpukiran ug kalugotan, ug diha nga gihunahuna niya nga wala na siya hiilhi, napasuhol sa balay sa usa ka dato sa lalawigan sa Tayabas. Tungud sa iyang kakugi ug kahuyo sa buot, gimahal siya sa tanan nga wala makasusi sa iyang kaagi. Tungud sa labihan niyang panlimbasug ug pagdaginot, nakatigum siya diyutayng salapi, ug sanglit ang kapit-os miagi na ug batan-on pa siya, naghunahuna pagpangita sa iyang kabulahanan. Ang maayo niyang barog, ang iyang kabatanon ug ang iyang kahimtang hamugaway, nakakabig sa gugma sa usa ka dalagang taga-didto niadtong lungsora, apan wala mangahas pagpapamalaye kay nahadlok nga hisusihan unya ang iyang kaagi. Apan silang duha napiog sa gugma ug nakalapas sa ilang katungdanan. Aron pagluwas sa dungog sa babaye, ang tanan giasdang sa lalaki, napapamalaye siya, giukadyang ang mga papel ug nasusi ang tanan; sanglit dato ang amahan sa dalaga, nahimo niya nga ang batan-on taralon sa mga hukmanan ug siya wala lamang usab maningkamot paglaban sa iyang kaugalingon, miangkon sa tanan ug gibalhog sa bilanggoan. Ang dalaga nanganak ug kaluha, usa ka lalaki ug usa ka ba-
