Page:Noli-Me-Tangere-Cebuano-Visayano-ni-Jose-Rizal-1962-N719c.pdf/454

sarang kapatulinan sa ilang mga hunahuna ug mga tinguha, nanagtuon sa Hitoria, Matemaiicas, Geografia, Literatura, Ciencias Fisicas, Lengua, mga kinaadman nga sa among panahon gikalisangan kaayb namo sama sa among pagkalisang sa mga pagtulon-an sa mga irihis; ang labing manggiuswagon ug hunahuna niadtong panahona nanagtuo nga kanang mga kinaadmana ubus da kay sa mga categorias ni Aristoteles ug sa mga sumbanan sa lantugi kun mga reglas del silogismo. Sa katapusan ang tawo nakasabut na nga siya tawo; wala na siya mopadayon pag-ukit sa kinaiya ni Bathala nga iyang giila ug gitahud, mibiya na siya pagtukib niadtong mga butang dili mahikap ug wala niya makita, ingon man sa paghatag mga lagda sa iyang mga damgo ug mga salimuang; ang tawo nakasabut na nga ang iyang kabilin nga sulundon mao ang halapad uyamut nga kalibutan ug nga ang pagpanag-iya niini maabut sa iyang gahum; diha nga gikapuyan na siya sa paghago nga mapahitas-on ug walay bunga nga nakuha, midukd sa yuta ug mitan-aw sa mga butang na naglibut kaniya. Tan-awa karon kon dili ba nanungha na ang atong mga magbabalak; gihinayhinay na pagpakita kanato sa Mga Bathala sa Balak ang ilang mga bahandi aron pag-agda ug pagsibut kanato sa bull at. Ang mga cienci experimentale nanagsugod na pagpamunga: mao na lamay kulang nga mahingpit sila. Ang mga bag-ong manlalaban nanagpakakat-on na sa mga bag-ong pagtulon-an sa Filosofia del Derecho; pipila kanila misugod na pag-usbaw taliwala sa kangitngit sa dapit nga ilang himutangan ug nakaalinggat sila nga nabalhin na ang lakaw sa panahon. Pamatia ang sinultihan sa mga batan-on, duawa ang mga tulonghaan kon dili ba lain nang mga ngalan ang mabati didto niadtong mga dapita diin kanhi mao day pagalitukon ang mga ngalan ni Santo Tomas, Suarez, Amat, Sanchez ug ubang mga diyos-diyos namo niadtong among panahon. Kawang lamang ang mga tuwaw sa mga prayle sukad sa pulpito batok sa kangil-ad sa mga pamatasan, sama sa pagtuwaw sa mga mamaligyag mga isda batok sa kahakog sa mga mamamalit, ug wala sila makaalinggat nga ang ilang isda nga baligya dubok ug dili na magapulos! Kawang lamang ang ilang tinguha sa pagtukod ug mga kombinto ug pagdalag mga prayle sa tanang kasuokan sa Pilipinas aron pagsanta didto sa atong kalungsoran sa makusog nga sulog sa kauswagan; ang mga di-

―447 —