Divid'ios e imperad.¹
(Nuevo Machiavelo)
¿Kinsay mga harìharì sa lungsod?
Dili si Don Rafael sa buhì pa, bisan siyá maóy labíng datò, adunay daghang mga yuta ug hapit ang tanán nanagpakautáng ug kabubut-on kaniya. Sanglit mapaubsanon siyá ug naninguhà pagtabon sa bilí sa tanán niyang pagabuhaton, walâ siyá magatukod sa lungsod ug iyang pundok, ug nakità na natò nga daghang nanuyhakaw batok kaniya sa dihâ nga hapit na siyá mapukan. —¿Si Kapitán Tiyagò ba? Bisan inig-abút niya sa lungsod sugaton siyág orkista sa mga urangan kaniya, kombirahán ug pun-on sa mga gasa; bisan ang lábing mga maayong bunga sa kahoy magatapun-og sa iyang talad ug bahinan siyá sa mga lagsaw ug baboyng ihalas nga inayaman; bisan dilì siyá hikawan ug maiya gayúd ang usá ka maanindot nga kabayò nga iyang kaibgan, kaugalingon sa usá ka tawo nga utangan kaniya, apán siyá kataw-an sa tanán ug sa tagò paganganlan ug Sakristán Tiyagò.
¿Maó bay harìharì ang gobernadorcillo?
Kiní maóy usá ka punoang alaut nga walâ magmandò kon dilì gimandoan; dilì makig-away kang bisan kinsa apán awayon; dili makabuút, hinonoa ginabut-an, ug unyà paninglan pa hinoon siyá sa Alcalde Mayor sa mga gisugò ug gipabuhat ka niya, daw kadtong tanán migulâ ug gihunàhunà sa iyang utok, bisan sa tinuoráy nga sulti, kadtong katungdanana walâ niya takasa kun agawa: gigastohan niya ug limá ka libo ka pisos, waláy labut sa daghang mga kaulawan nga iyang giagiàn, ug kon timbangon ang bunga nga iyang maani,makaingón kita nga kadtong katungdanana kubús da kaayog bilí.
(1) — Pagbahinbahin kamo ug paghari.
