kaj duboj pri la samaj punktoj ĉiam ree estas esprimataj de la komencantoj. Tiuj punktoj grandparte koincidas ankaŭ kun la decidoj de la Delegacio. Ne ŝajnas saĝe, sen esploro forĵeti la proponojn, kiuj ĉiam ripetiĝas kaj versajne ripetiĝos. Eĉ se ili ne havus gravecon por la praktika uzado, tamen ili estas gravaj por la enkonduko kaj la disvastiĝo de Esperanto. Certe kelkaj eksteraĵoj de nia lingvo, kiuj tute ne tuŝas ĝiajn principojn (ekz. la supersignitaj literoj) malhelpas rimarkeble la rapidan disvastiĝon. Mi kredas, ke estas nek batalo kontraŭ la Ideo de la Esperantismo, nek malfideleco kontraŭ la fundamentaj principoj de Esperanto, nek danĝera rompo de la lingvo, se oni serioze eeploras la diritajn punktojn… » Co esas la parolmaniero di vera e prudenta ciencisto.
La sama numero kontenas artiklo di So Jean Borel « pri reformoj », poke plu konservema, o plu juste, plu timema pro praktika motivi cetere tre respektinda. « Post matura pripensado, mi alvenis al la konkludo, ke nia fideleco al la esperantista unueco, kia ajn sincera ĝi estas, ne devas malhelpi nin libere pripensi, rigardi ĉirkaŭ ni, malfermi la okulojn kaj aŭskulti, kion eblaj kritikantoj de nia lingvo parolas. Tio ĉi certe ne devigas nin sekvi iliajn konsilojn…. Troa timo al la aludita danĝero igus nin fali en alian same gravan malbonaĵon, tiun de senprogresa restado. — Pri unu punkto ĉiuj interkonsentas : Esperanto devas evolucii, tio estas ja kondiĉo de ĝia plua vivado. Esperanto estas esence evoluciema laŭ sia naturo mem » …. yes! sed ne laŭ la Fundamento, kiu starigas en vivema linguo parto nechanjebla e quaze mortinta, quo produktos frue o tarde fatala rompo inter la staranta e la fluanta parti.
So Borel distingas la reformi, qui povas esar enduktata sen rompo kun la Fundamento, e la reformi, qui esas kontre la Fundamento. Il repulsas ici lasta pro malklara « ekzista rajto », e pro la « dudekjara praktika sperto », qua tamen montris la malutileso dikelka gramatikala formi o vorti hazarde kontenita en la Fundumento. « Nia unueco pli valoras ol ĉiuj plibonigoj »; yes, sed la unueco tute ne interdiktas la plubonigi, se nur on ne identigas « uneso » e « senprogresa restado ». Sa konkludo esas : « Unueco, senrompa evolucio ».
Cetere, il previdas tre saje, ke ni havos « dum kelka tempo du paralelajn, pli malpli similajn lingvojn, eble eĉ sub la sama nomo Esperanto. Kvankam ĝi estus bedaŭrinda, tin fakto ne devus tro multe ĉagreni nin, ni povas havi bonan konfidon, ke interkonsento fine fariĝos, ĉar la diferencoj inter ambaŭ sistemoj ne povas esti tiel grandegaj, ke ili malhelpu renkonton de la du vojoj, se ambaŭ partioj, post faritaj spertoj, montras iom da reciproka bonvoleco. Ni ja ĉiuj antaŭeniras laŭ fundamentaj eterne veraj principoj, kaj ĉiuj celas al la sama idealo ». Ni aprobas sincere ca tre prudenta paroli, ed expresas la sama espero. Sed, se la du sistemi ne esas tante diferanta, kad on ne povos transirar de un ad allra per « senrompa evoluco »?
