retrovas do sen surprizo la deklaro, ke « Esperanto estas la propraĵo, ne de unu aŭ kelkaj personoj, sed de miloj da homoj »; deklaro rekte kontra a la Deklaro de Boulogne, qua proklamas : « Esperanto estas nenies propraĵo, nek en rilato materiala, nek en rilato morala ».
Fine, quala do esas ta « agado de miloj da homoj », quan on opozas quale baro ad omna plubonigo di la linguo? « Tiuj homoj, ĝin propagandante, prenis sur sin antaŭ la publiko gravan respondecon, certigante, ke la lingvo disvastigata de ili estas lingvo tute preta, tuj uzebla kaj jam vivanta, predikante pri tio jam de multaj jaroj » (ho! ne omni mili!) « kaj akirante la konfidon de la publiko nur per tiu aserto, kiu fariĝus tute malĝusta kaj nehonesta, se la lingvo estus fakte la proprajo de kelkaj personoj » (quale la okulta chefi di la Lingva Komitato, kredeble). Ni havas hike precosa konfeso. Nam ico signifikas, plu klare : « Ni fanfaronis avan la publiko e trompis ol pri la perfekteso di nia lingvo (nam, kande on dicas a la publiko, ke la lingvo esas netuchebla, ol komprenas necese, kun sa simpla logiko, ke ol esas perfekta; So Hodler ipsa asertas, ke ol esas linguo tute preta, kande il bone savas, ke co esas malvera; il konfesis la kontrajo la 27a novembro!). Ni akiris la konfido de la publiko per aserto tute malĝusta kaj nehonesta (nam, precize pro co, ke la lingvo ne esis nia proprajo, ni ne povis garantiar, ke ol restos netuchata) e ni ne povas (o ne volas) ni dementiar ». Yes, siori, vi prenis sur vi grava responsiveso; sed vi vane penas rejetar ol sur ni, qui promisis nulo e nultempe fanfaronis quale vi. Vi esas kaptiti di via fanfaronado, sed ne ni : ni ne aceptas, ed esas nule obligata aceptar ol quale verajo, simple por ne dementiar vi avan la publiko. Nam la publiko ne-esperantista ne existas, kande on diskutas la qualesi di la linguo, quaze la linguo ne esus destinata ad ol; sed ol subite reaparas, quale testo di la promisi malprudenta facita pri netuchebleso! On ne povas su kontredicar plu naive.
Tamen So Hodler konkludas : « Nia devo nuna, nia devo la plej urĝa estas : enkonduki Esperanton en la ĉiutaĝan vivon, plimultigi ĝiajn aplikaĵojn,… ĝin vivigi per la uzado »… Co signifikas : « Ni savas, ke nia linguo esas tre neperfekta, tute ne preta nek suficanta por la diversa uzi, quin ni atribuas ad ol; co ne importas; ni devas unesme enduktar ol en l’ uzado, e… la Vivo facos la cetero vice ni ». Sed ica taktiko esas tre malsaja e tre danjeroza : se on adoptigas da ca o ta klaso de homi linguo, qua ne esas preta por lia uzado, li tre balde konstatos to, e co igos li malfavoroza, ne sole ad Esperanto, sed ad omna L I. mem plu bona e perfekta. (Co ja eventis en kelka aparta kazi.) Co esas do expozar Esp. a fatala fiasko; nam co esas, quale on dicas proverbe, pozar la plugilo avan la bovi. Por evitar ca bankroto di Esperanto, on devas, tute kontre, ol perfektigar, simpligar, kompletigar. unvorte, igar ol quik uzebla ad iti, quin on volas engajar, vice blindigar li (por mallonga tempo!) per malvera promesi e malhonesta
