plu simpla e quaze plu sparema kam tala evoluco, nam, vice intermixar dum longa periodo la du lingui konkuranta, ol substitucus per un foyo la duesma a l’ unesma, ed evitus tale senfina erori ed embarasi. La lingui ne existas per su e ne esas vivanta enti; li existas nur en la homi, ed on devas konsiderar la interesto di la homi, e ne di ca imaginata enti nomita lingui. Nu! la transiro, quan on revas inter la lingui, reale efektivijos en la homi ipsa, en ca senco, ke li transiros, ne gradoze, sed subite (e tre facile) de un linguo a l’ altra. Ne do oportas previdar et preparar tam zorge formo mixita di linguo, qua konfuzigus samtempe la nuva e la malnuva adepti, e kontentigus nulu per sa provizoreso e mixeso ipsa.
Deutsche Revue, dec. 1907 e mayo 1908. — Ca revuo, qua ja publikigis artikli da Prof. Diels e da So Couturat pri la questiono di LI., publikigis en dec. 07 artiklo Zur Frage der int. Hilfssprache da la famoza filologiisto Prof. Th. Gomperz, membro di l’ Akademio di Cienci en Wien, qua esis til nun malmulte favoroza a nia ideo, e partoprenis per sa granda influo en la decidi di la nomita Akademio e di l’ internaciona Asocio di Akademii en 1907. — Il komenecas distingante du tipi di linguo : literatur-linguo e formul-linguo, ed il questionas, qua ek li esas la skopo od idealo di la LI. ed aparte de Esperanto. Il semblas koncesar, ke LI. povas esar formul-linguo (analoga a la konvencionala « kodexi » por telegrafado), sed ke ol nultempe povos divenar literatur-linguo, e vicar la nacionala lingui en lia literatural e kultural rolo, La penso, ke la LI. dispensus lernar la « vivanta » lingui, e ke suficus lektar Shakespeare, Gœthe, Molière en Esperantala traduko, kompreneble shokas la historyisto di la Greka Pensisti. Il kredas, ke LI. esas fatale submisata ad antinomio : por esar facile lernebla e komprenebla, ol devas esar tre malricha; sed por povar tradukar literaturala verki e rivalesar ye la vivanta lingui, ol devas esar tre richa. Ol devas do elektar inter la du roli, tendenci od ambicyi, sed ol ne povas aspirar samtempe esar praktika la linguo e servar a la literaturo, a la poezio, e c. Ol ne povas vicar la historye evolucinta lingui en omna lia uzadi.
A ca artiklo, respondis So Couturat per mallonga letro. II dicis, ke la semblanta antinomio solvesas per la sistemo di derivado di Esperanto : dank’ a tala sistemo, linguo artificala povas esar samtempe relative malricha de radiki ed extreme richa de vorti; ed il asertas, ke Esperanto realigas (ecepte kelka detala defekti, facile emendebla) la idealo, quan la filozofo Lambert definis en la konocata frazo : « Linguo esas tante plu perfekta, quante plu ol posedas posiblesi por derivar e kompozar ek sa radiki vorti di omna volata signifiko, tale ke on povez komprenar la senco di un vorto ek sa strukturo ». Fine So Couturat montras, ke Prof. Gomperz eroris,
