cienco, omna nuva malkovro riprezentas « rompo » en nia idei, kompreni, opinioni ; e la ciencala evoluco konsistas en sumo di « rompi » e korektaji. La « rompo », quan facas la korektigo en Esperanto, devenas cetere de l’inventisto. Nam exemple, inventante la radiko « est », il facis rompo kun la linguala sento di la tuta indo-europan-amerikana popularo ! Ciencala evoluco esas reduco di nia nesavi e korekto di nia erori o misrezoni a la simpla naturala vereso. Kompreneble la racionala evoluco di L. I. marchas e devas marchar en la sama senco, ol reducos nia linguo a la simpla raciono, sive linguala, sive logikala, sive pratikala. Do nur nula timo pri evoluco e chanji ! Li esas la vivo — ne la morto — di nia ideo !
Pri la difero inter naturala ed artificala lingui on trovas multa miskompreni. Unaparte on trovas en la historyo di L. I. homi, qui kredis povar kompozar lingui nur per « invento » ; certe li eroris pro tro malgranda respekto a la naturo manifestanta su en la origino di lingui. Altraparte on trovas filologi, qui opinionas ke interveno en lingui esas « homunkulal ago ». Ti posedas certe troa e romantikala respekto a la naturo. La du klasi konocas ol malbone : l’una, kredante ke li triumfos super ol, l’altra, ke esas nur permisita admirar ol pasive, sed ne uzar ol por nia deziri e voli. Nam certe on povas extraktar multo ek la naturo, quon ol ne efikas sen l’interveno di la homo. Esas nur necesa asociar su kun ol e sequar la linei quin ol ipsa preskriptas. Mem la pura mashinala elementi, per qua ni konstruktas la neorganisma mashini, existas en la naturo. Nur un exemplo : La okulo, la teleskopo e la fotografala kamero pruvas to per la identeso di lia konstruktal elementi. Quale la mekanikala principi quin ni malkovris nedependanta de la specala naturala kombini esas sempre sama, sive en la libera naturo, sive en nia manuo, tale la principi trovita da nia rezono pri la konstrukto di arteficala linguo esos konforma a la naturo, se li esas nur korekte reflektita. To omno esas certe ne « homunkulal ago » ! Nur pri la metodo quan on aplikas por realigar la ideo di L. I. on povus eventuale facar ta komparo e parolar pri « linguo ek retorto ». Sed ti qui produktas vivkapabla L. I. sequis nultempe tala metodo, sed nur racionala, qua konformesas kun la
