Jump to content

Page:Progreso - 3a yaro.pdf/114

From Wikisource
This page has been proofread.
84
PROGRESO

gear, drive, f. i. belt-driving, flexible gearing (Usonana), F. commande, p. e. comm. par courroie, e c. ; en Ido : rimen­ingranajo.

Ta lasta divido esas segunvola quale en la natural lingui. L’unesma esas segunvola nur se l’obyekto mankas e se konseque on povas pensar pri la mediata o pri la nemediata junto. Tale en automobilo on povas « kuplar » od « ingranigar ». La D. pensas pri la extrema membri : motoro e roti, qui kuplesas per la kuplilo e dicas pro to : kuppeln ; la F. pensas pri la kuplilo qua ingranigesas e dicas do : embrayer. Sed on povas dicar nur : kuplar la motoro kun la roti ed ingranigar la kuplilo o la dentrotaro.

Ta divido semblos forsan superflua a kelka laiki ; sed anke li vidos, ke ol esas esencala, se li pensas ex. pri du dentroti, qui ingranas, se li esas pozita sur du diversa axi, e qui esas kuplita, se li esas pozita sur un axo e juntita per kelo o stifto (la mediatajo !) Uzar kuplar por la du kazi esus neposibla. — Ultre la divido esos tre facila por omna fakisti, qui tre bone konocas e sentas la justa uzo di ta teknikal expresi en omna lingui.

Iniciala [DEFIS] D. Initial-, E. initial, F. initial, I. iniziale, R. natshalnüi, S. inicial. Tre internaciona vorto, qua uzesos specale en la cienci. Ol diferas de komencal, per ke ol signifikas la qualeso ye l’ komenco di devlopo, dum ke komencal significas ta ye l’ komenco di stando.

Kalquar [EFIRS] D. pausen, E. to calk, F. calquer, I. ricalcare, R. kalkirovaty, S. calcar. Ta tre internaciona radiko devus vicigar la nuna punsar [EF] : 1e Ol esas multe plu internaciona ; 2a en punsar, F. poncer, E. to pounce esas malfacile rekonocebla ; 3e punsar esas tro simila a ponca e puncar ; 4e F.E. uzas por ta senco preske nultempe poncer e to pounce, qui du memorigas da li multe plue pumico. — Cetere nur la vorto kalko [DEFIS] impedis l’adopto di l’internaciona radiko. Or existas plu multa R kam D, tale ke on « mustus » adoptar kalkar prefere kam « kalko » se on forcesus selektar. Sed me opinionas, ke la formo kalquar diferas sate de kalko ed esas sat rekonocebla, tale ke la du povas adoptesar.

Lagero [D] D. Lager, E. bearing, F. palier, I. sopporto, R. podshipnik, S. soporte. Omna derivuri provita por ta vorto esas nejusta o neoportuna. Tale axuyo o pivotuyo ne suficas, pro ke la lageri di ponti ex. kontenas nek axi nek pivoti. Ultre la nun adoptita axuyo uzesos multe plu bone por kozi cirkumanta l’axi quale la shelo di dinamometri, la skreni di rapide rotacanta axi, e c. Vortin quale portilo, suportilo e c. esus tre neoportuna restriktar (videz mea artiklo pri derivo di substantivi, p. 90). Portilo di T‑forma krano ex. esus prefere D. Traggerüst kam Lager. Adjuntez ke on devos derivar sat multa vorti de lagero : lagerizar, lagerizesar, lagerajo, rulblok­lagero, lagerajo­surfaco, e c. tale ke mallonga e preciza vorto esas necesega.