ke la du artificala lingui kombatos e nuligos reciproke, e ke li ipsa povos venkar per la rivaleso di la du cetera partii. Sed la questiono unesme pozita esis : « kad on povas adoptar un o plura nacionala lingui quale L.I. ? » ed ol esis l’unika traktata. A So Prof. Wilmotte, eloquenta advokato di la franca (pro literatural e tradicionala motivi) Esperantisti ed Idisti respondis, pledante por la linguo artificala generale, sen ule enirar la diskuto di sua rispektiva lingui. Un kongresano montris, ke kande on adoptas, sive una, sive plura lingui (en kongreso ex.), to esas sempre speco di neyusteso e di violento kontre la lingui exkluzita ; e tale aparis, ke la linguo artificala esas la sola solvo posibla, yusta e humana, pro ke ol sola povas esas neutra. So Ostwald expresis en kelka konciza e forta paroli nobla pensi, qui ricevis generala ed entuziasmoza aprobo de l’asistanti : on ne devas zorgar pri la tradicioni, t.e. pri la pasinto, qua sat grave pezas sur nia shultri, e konservas su ipsa sat forte ; on devas pensar pri la futuro, e preparar ol ; on ne devas barar la voyo a la progreso, pro ke on ne povas imaginar ol, o pro ke ol trublas nia kustumi, nia egoismo. Fine, on ne devas sempre konsiderar to quo separas la homi, sed to quo povas unionar li : e to esis la skopo ipsa di la kongreso. La varma aplaudi qui sequis ta bela paroli montris, ke nia honorala prezidanto expresis ecelante la penso di la max multa kongresani. — Pro la diverseso di l’opinioni, la kongreso povis facar mula decido : quale dicis tre bone sa sekretaryo, So Paul Otlet, ol esis destinata por helpar, ne por impedar la progresi ; por apertar nuva voyi, ne por klozar oli. On decidis nur nominar komisitaro, en qua la tri partii esos egale riprezentata. To esis falio di la superba esperi di l’Esperantisti, qui pretendis quaze akaparar la kongreso ; e to esis suceso por Ido, quan on tale admisis quale linguo egalyura kam Esperanto.
Cetere, la tuta kongreso esis tre favoroza por Ido : ol konocigis ol da multa eminenta personi, qui havas granda rolo en la internaciona movado ed institucuri, sive ciencala, sive yurala e sociala. La Esperantisti penis fanfaronar pri sua « nuva » teknikala vortolibro, qua esas nur reedito di l’antala lexiko da Verax kun kelka nuvaji furteme pruntita de Ido. Sed on respondis a li per la Matematikal Lexiko en quar lingui, ed on memorigis, ke lia max serioza teknikala lexiko, l’Anatomia Vortaro, esis la verko di nuna Idisto, Do P. Rodet. So Ostwald ipsa anuncis, ke il studyas, kun altra Idisti, la questiono di la kemiala nomizado, e montris, ke nur en artificala linguo on povas regulizar tala nomizado. En altra okaziono, por refutar l’adoranti di la « naturala » lingui, il facis ica precoza deklaro : « Me provis tradukar peci de mea filozofiala verki en Ido, quale exerco ed experimento ; e me konstatis, ke la traduko esis ofte plu klara e konciza kam l’originala texto ; Ido obligis me expresar plu pre-
